Dấu hiệu nhận biết quai bị ở trẻ nhỏ

Quai bị ở trẻ em là một căn bệnh truyền nhiễm cấp tính. Hiện nay ở Việt Nam vẫn chưa có thuốc đặc trị trị dứt điểm. Nếu bệnh không được phát hiện và chữa trị kịp thời sẽ gây ra những biến chứng nguy hiểm. Đặc biệt sẽ gây ra bệnh vô sinh ở các bé trai. Vì thế các ba mẹ hãy trang bị cho mình những kiến thức để con mạnh khỏe. Bài viết dưới đây, Sunkun sẽ giúp bạn nhận biết triệu chứng bệnh quai bị ở trẻ em - Cách nhận biết và điều trị hiệu quả nhất.

> Tại sao tỏi đen tăng cường sức đề kháng 

> Hiểu biết về bệnh cảm ở trẻ 

1. Bệnh quai bị là gì?

Bệnh quai bị là bệnh gây ra bởi một loại virus gây sưng đau ở tuyến nước bọt. Bệnh này thường gặp nhất ở trẻ em, đặc biệt trong độ tuổi từ 6-10 tuổi. Khi thời tiết bắt đầu chuyển lạnh là giai đoạn bệnh dễ bùng phát nhất. Và các nơi tụ tập đông người như trường học, nhà trẻ, ký túc xá là nơi dễ lây truyền bệnh. 

2. Bệnh quai bị ở trẻ em có lây không?

Bệnh quai bị ở trẻ em rất dễ lây nhiễm qua đường hô hấp như:

• Do người bị bệnh hắt hơi hoặc ho bắn nước bọt ra môi trường xung quanh

• Dùng chung dao, kéo, đĩa với người bị bệnh.

• Do Ăn chung đồ ăn, thức uống với người bị bệnh

• Hôn nhau

3. Các triệu chứng thường gặp ở trẻ khi bị quai bị.

Bệnh quai bị khi mới bắt đầu sẽ khó nhận biết. Nó có biểu hiện như bị cảm thông thường nên các phụ huynh rất dễ nhầm lẫn dẫn đến việc điều trị sai cách. Điều trị sai cách sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như vô sinh, viêm màng não,... Đưa con đến gặp bác sĩ khi con trẻ có những biểu hiện dưới đây :

• Khi bắt đầu nhiễm bệnh, trẻ có hiện tượng sốt cao 39-40 độ, cơ thể mệt mỏi, nhức tai, chán ăn, đau đầu, sợ gió.

• Sau khi sốt khoảng 2-3 ngày trẻ có hiện tượng viêm tuyến mang tai. Lúc đầu chỉ sưng 1 bên, sau 1-2 ngày sẽ sưng nốt bên kia. Hiện tượng sưng này khiến cho mặt bị biến dạng như mặt phình to, cằm xệ, cổ bành ra. Da ở vùng bị sưng sẽ hơi nóng, sờ rất đau và cứng.

• Trẻ bị đau hàm khi há, nuốt nước bọt, họng viêm đỏ.

4. Những biến chứng nguy hiểm của bệnh quai bị đối với trẻ em

Trẻ em mắc quai bị thường ít biến chứng hơn so với người lớn. Nhưng nếu không được chữa trị kịp thời sẽ để lại những ảnh hưởng sau này: 

•  Bệnh điếc tai: Do virus gây tổn thương ốc tai dẫn đến hiện tượng điếc tai. Bệnh điếc tai này thường chỉ điếc một bên nhưng rất khó bình phục. Hiện nay vẫn chưa có phương pháp điều trị nào để trị dứt điểm bệnh này.

• Viêm não: Virus quai bị sau khi xâm nhập vào cơ thể sẽ tiến sâu vào trung ương nào dẫn đến các bệnh viêm màng não .

• Viêm tinh hoàn ở bé trai: Khi trẻ bị quai bị mà không được chữa trị kịp thời sẽ dẫn đến bị viêm tinh hoàn. Đây là biến chứng cần được chữa trị kịp thời để tránh bệnh vô sinh sau này.

• Viêm buồng trứng ở bé gái: Đối với bé gái, khi bị quai bị biến chứng sẽ có biểu hiện đau bụng. Bố mẹ cần đưa con đi khám để được điều trị kịp thời.

5. Cách chẩn đoán bệnh quai bị ở trẻ em.

Bác sĩ sẽ thăm khám và chẩn đoán bệnh dựa trên các triệu chứng thông thường và làm xét nghiệm lâm sàng. Để biết chính xác hơn có thể đi làm xét nghiệm máu. Hoặc lấy dịch ở mũi hoặc cổ họng để làm xét nghiệm thì kết quả sẽ chính xác hơn.

Chẩn đoán bệnh quai bị ở trẻ em

6. Ba mẹ cần làm gì thì con trẻ bị bệnh?

Khi phát hiện con bị bệnh quai bị, ba mẹ nên cách ly con với các bạn nhỏ khác. Và thực hiện các cách sau trước khi đưa con đến các điểm khám bệnh: 

• Khi con mệt cho con nghỉ ngơi đầy đủ.

• Hạn chế không cho con mình tiếp xúc với nhiều người bị bệnh

• Dùng khăn bọc đá chườm lên chỗ sưng cho con

• Cho con uống nhiều nước để bù dịch

• Cho con ăn các thức ăn nhẹ như cháo, sữa chua và bổ sung vitamin khoáng chất.

Những trường hợp con bị viêm tinh hoàn hoặc đau bụng cần cho con đi khám ngay.

7. Khi nào ba mẹ nên cho con đi khám?

Sau khi có các triệu chứng trên xuất hiện thì chỉ sau khoảng 9 ngày bệnh đã phát triển thành các ổ dịch. Vì thế ba mẹ cần đưa con đến ngay các cơ sở y tế để thăm khám khi:

• Trê sốt 39-40 độ trong 2-3 ngày

• Tuyến nước bọt sưng khoảng 1 tuần

• Bé có biểu hiện sưng hơn và đau nhiều hơn

• Bé có biểu hiện co giật

• Không chịu ăn uống

• Mặt tái nhợt do mất nước

8. Cách điều trị và chăm sóc khi trẻ em bị quai bị.

Như đã nói ở trên là hiện nay chưa có loại thuốc nào đặc trị bệnh quai bị này. Chúng ta chỉ điều trị triệu chứng và các biện pháp khắc phục. Điều trị hiện tại giúp làm giảm các biến chứng có thể sảy và và nâng đỡ cơ thể để tăng khả năng miễn dịch. Hầu hết căn bệnh này trẻ có thể bình phục sau 2 tuần.

9. Phòng tránh bệnh quai bị ở trẻ em bằng cách nào?

Hiện nay chúng ta có thể phòng ngừa bệnh quai bị cho trẻ bằng vắc xin. Đây là loại vắc xin được kết hợp bởi bệnh sởi - quai bị - rubella. Thường sử dụng cho bé từ 12 tháng tuổi trở lên và tiêm nhắc lại khi bé 4-6 tuổi.

Trong trường hợp dịch bệnh bùng nổ thì trẻ em được tiêm theo sự hướng dẫn của bác sĩ

10. Trẻ bị mắc bệnh quai bị nên ăn gì?

• Thức ăn dạng lỏng: Khi trẻ bị sưng bên hàm, người mệt mỏi thường chán ăn. Các mẹ nên cho con ăn các thức ăn dạng lỏng như: cháo, súp, canh

• Các món ăn được chế biến từ đậu: Trong đậu có chứa hàm lượng các chất dinh dưỡng cao nên được coi như thực phẩm chống lại bệnh tật. Đậu còn làm tăng sức đề kháng cho những trẻ bị quai bị. 

• Rau xanh: Trong ra xanh chứa nhiều chất xơ, vitamin A, C, hỗ trợ cho hệ tiêu hoá của trẻ. Vì thế trong các bữa ăn nên bổ sung rau cho con trẻ. 

11. Trẻ bị quai bị thì nên kiêng gì?

Khi trẻ em bị bệnh ba mẹ nên kiêng các thực phẩm sau cho con để tránh tình trạng bệnh nặng hơn và gây đau nhức cho con nhỏ: 

• Thức ăn có vị chua: Thức ăn có vị chua sẽ kích thích sản sinh nước bọt, gây đau họng cho bé

• Thức ăn có vị cay nóng hoặc tanh: Các thực phẩm cay nóng, hải sản gây khó tiêu cho hệ tiêu hoá. Cơ thể mệt mỏi hấp thu chất dinh dưỡng kém.

• Thịt gà: Thịt gà là món cứng, cơ hàm phải hoạt động nhiều gây đau hơn cho bé.

• Thức ăn từ gạo nếp: Các đồ ăn làm từ gạo nếp khiến cơ hàm sưng to hơn và đau hơn

12. Chủ động phòng ngừa bệnh quai bị cho trẻ em

Thời điểm chuyển giao sang mùa lành là lúc bệnh dịch bùng phát mạnh nhất. Vì thế ba mẹ nên phòng tránh cho con:

• Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, đeo khẩu trang khi ra đường.

• Tiêm vắc xin phòng bệnh cho con nhỏ

• Khi gia đình có người bị bệnh phải cách ly, tránh tiếp xúc với mọi người trong gia đình

• Tắm nước ấm thường xuyên để vệ sinh sạch sẽ

Trên đây là toàn bộ kiến thức về triệu chứng bệnh quai bị ở trẻ em - Cách nhận biết và điều trị hiệu quả nhất. Mong rằng các ba mẹ sẽ có đầy đủ kiến thức để phòng bệnh cho con.

Xem thêm:

[BỆNH THUỶ ĐẬU Ở TRẺ EM] cần kiêng ăn gì, Cách chữa trị nhanh nhất và không để lại sẹo

Bệnh hen suyễn ở trẻ em có nguy hiểm không? Cách điều trị và phòng tránh

Hằng năm Việt Nam ghi nhận hàng ngàn trường hợp mắc quai bị, đây là căn bệnh truyền nhiễm cấp tính, đặc biệt phổ biến ở trẻ em. Quai bị được xếp vào nhóm các bệnh lý nguy hiểm, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và dễ gây các biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vậy đâu là những dấu hiệu quai bị ở trẻ mà mẹ cần biết? Hãy cùng Dr.Papie tìm hiểu ngay bài viết dưới đây nhé!

Quai bị – bệnh truyền nhiễm phổ biến ở trẻ em

1. Dấu hiệu quai bị ở trẻ theo 4 giai đoạn

Các bé có thể mắc quai bị vào bất kỳ thời điểm nào trong năm nhưng thường xuất hiện vào mùa thu đông, khi thời tiết trở lạnh – điều kiện thuận lợi cho virus quai bị xâm nhập và tấn công. 

Quai bị ở trẻ sẽ diễn biến theo 4 giai đoạn chính dưới đây:

1.1. Giai đoạn ủ bệnh

• Thường kéo dài từ 17-18 ngày.
• Không biểu hiện triệu chứng đặc trưng.
• Là giai đoạn dễ lây lan sang người khác nhất (do chưa có triệu chứng cụ thể nên khi tiếp xúc sẽ không có các biện pháp phòng ngừa)

1.2. Giai đoạn khởi phát 

• Sốt cao trên 38 độ, sợ gió và hơi ớn lạnh.
• Đau đầu, đau họng.
• Khô miệng, chán ăn.
• Mệt mỏi, suy nhược cơ thể, có thể kèm đau nhức xương khớp.
• Tuyến mang tai to và đau nhức.

1.3. Giai đoạn toàn phát 

Khoảng 1-2 ngày sau giai đoạn khởi phát, bệnh quai bị ở trẻ bước vào giai đoạn toàn phát với triệu chứng phổ biến đặc trưng nhất là viêm sưng tuyến mang tai.

• Trẻ thường sưng cả hai bên tuyến mang tai, ít trường hợp sưng một bên. Trong đó một tuyến sẽ sưng trước, sau 24-48h sẽ sưng tiếp bên còn lại.
• Hai bên má sưng viêm không đối xứng, vùng da bị sưng căng bóng, sờ thấy nóng nhưng không đỏ, không đau và có đàn hồi.

Ngoài ra, ở giai đoạn này, trẻ thường sốt cao, kém ăn, khó tiêu kèm đau hàm khi há miệng, nhai, nuốt nước bọt hoặc ăn phải các loại thực phẩm có vị chua,..

1.4. Giai đoạn lui bệnh

Nếu được chăm sóc và điều trị kịp thời, trẻ mắc quai bị sẽ khỏi hoàn toàn trong khoảng 10 ngày, tuyến mang tai nhỏ dần và giảm đau, các triệu chứng khác cũng giảm từ từ và hết.

Bên trên là các dấu hiệu hiệu triệu chứng theo từng giai đoạn phát triển của bệnh quai bị ở trẻ em. Các mẹ nên thường xuyên theo dõi sức khoẻ bé để kịp thời phát hiện và điều trị sớm, tránh gây ra những biến chứng không mong muốn!

2. Một số hình ảnh bệnh quai bị ở trẻ em

Dưới đây là một số hình ảnh quai bị ở trẻ mà các mẹ có thể tham khảo:

Tuyến mang tai bị viêm do virus quai bị Hai bên má sưng không đối xứng Trẻ sốt cao trên 38 độ C Bé bị sưng đau tuyến nước bọt

3. Quai bị dễ gây biến chứng nguy hiểm, thận trọng khi trẻ mắc

Quai bị ở trẻ không được điều trị triệt để và đúng cách dễ gây ra các biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ của bé. Một số biến chứng không mong muốn có thể gặp phải khi mắc quai bị bao gồm:

Điếc tai xuất hiện ở giai đoạn khởi phát, thường điếc một bên tai, rất ít trường hợp điếc cả hai bên, nguyên nhân do virus quai bị tấn công gây tổn thương ốc tai. Đây là biến chứng rất khó hồi phục và hiện nay vẫn chưa có giải pháp hữu hiệu để ngăn chặn.

Tuy nhiên, các mẹ không cần quá lo lắng vì điếc tai rất hiếm gặp, theo nghiên cứu, tỷ lệ trẻ em điếc tai khi mắc quai bị chỉ khoảng 1/200.000.

• Viêm não và viêm màng não

Virus quai bị có thể xâm nhập vào hệ tuần hoàn, đi lên não và tấn công gây tổn thương hệ thần kinh trung ương, từ đó tăng cao nguy cơ viêm não, viêm màng não và dị tật tiểu não.

Đối viêm não, trẻ thường có triệu chứng sốt cao, nhức đầu, co giật, tăng trương lực cơ, rối loạn hành vi tác phong, cấm khẩu, có thể liệt khu trú.

Trong trường hợp bị viêm màng não, trẻ có biểu hiện đau bụng, nôn, tụt huyết áp, rối loạn ý thức, co giật. Đây là dấu hiệu phát triển nặng của quai bị.

Các biến chứng về não cũng khá ít gặp và không phổ biến, trong đó, viêm não xảy ra hiếm hơn viêm màng não nhiều lần.

Khi viêm tinh hoàn, các bé sẽ biểu hiện các triệu chứng như sốt cao, đau đầu nhiều, đau vùng bìu (nơi chứa tinh hoàn),.. Mẹ cần phát hiện và có những biện pháp điều trị kịp thời để tránh teo tinh hoàn, gây vô sinh cho bé sau này.

Tỉ lệ viêm tinh hoàn ở các bé trai khá cao, trung bình cứ 10 bé trai bị quai bị sẽ có 4 bé bị viêm tinh hoàn. Tỉ lệ teo tinh hoàn do viêm khoảng 0,5%.

• Viêm buồng trứng ở bé gái

Khác với các bé trai, quai bị ở các bé gái thường dẫn tới biến chứng viêm buồng trứng với các biểu hiện như đau bụng nhiều, sốt… Trong trường hợp này mẹ nên đưa bé đến ngay các cơ sở y tế để được điều trị kịp thời, tránh nguy cơ vô sinh sau này.

Đây là tình trạng một vùng phổi bị tổn thương do thiếu máu nuôi dưỡng, có thể dẫn đến hoại tử mô phổi. Biểu hiện đặc trưng của nhồi máu phổi là khó thở, đau ngực, ra nhiều mồ hôi, hạ huyết áp.

Nhồi máu phổi là biến chứng có thể xảy ra sau viêm tinh hoàn do quai bị vì hậu quả của huyết khối từ tĩnh mạch tiền liệt tuyến.

Biến chứng viêm tụy thường xuất hiện ở giai đoạn nặng của bệnh quai bị. Các bé bị viêm tủy sẽ sốt trở lại, đau thượng vị cấp ở điểm giữa đường nối từ mũi ức đến rốn, nôn, đầy bụng, ỉa lỏng, chán ăn,… Tuy nhiên những triệu chứng này biểu hiện không quá nặng.

Tỷ lệ trẻ viêm tuỵ chiếm khoảng 1/20 tổng số trẻ mắc quai bị.

• Viêm cơ tim, tuyến giáp, đường hô hấp

Những biến chứng này rất hiếm gặp, tuy nhiên vẫn có thể xảy ra ở các bé nếu phương pháp chăm sóc và điều trị không đúng.

Viêm tinh hoàn ở bé trai do nhiễm quai bị Viêm buồng trứng ở bé gái do nhiễm quai bị

4. Chăm sóc và điều trị quai bị ở trẻ

Hiện nay bệnh quai bị vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu vẫn là điều trị hỗ trợ, giảm và loại bỏ các triệu chứng, ngăn ngừa và phòng các biến chứng nguy hiểm. Khi bé mắc quai bị, các mẹ cần đưa bé đến bệnh viện hoặc các cơ sở y tế để được tư vấn điều trị kịp thời. 

4.1. Phác đồ điều trị quai bị

Dưới đây là phác đồ điều trị quai bị ở trẻ em tại các bệnh viện theo hướng dẫn của Bộ Y tế mà mẹ có thể tham khảo:

• Viêm tuyến mang tai: Acetaminophen (Paracetamol) 10-15mg/kg x 4 lần/ngày.

• • • Nâng đỡ tại chỗ, nghỉ ngơi, hạn chế vận động
    • Prednisone: 1mg/kg/ngày x 7-10 ngày.

• Viêm não – màng não: không cần sử dụng kháng sinh, chỉ điều trị giảm đau, cần theo dõi tình trạng trẻ để phân biệt với viêm màng não do vi khuẩn.
• Viêm tuỵ cấp: Chườm nóng vùng thượng vị, ăn nhẹ và lỏng, dùng thuốc giảm đau trong trường hợp cần thiết, chú ý loại trừ các bệnh cảnh phải can thiệp ngoại khoa.

4.2. Chăm sóc trẻ mắc quai bị

Bên cạnh việc dùng thuốc, các mẹ nên có chế độ chăm sóc trẻ quai bị phù hợp:

• Cho bé uống nhiều nước, tuy nhiên nên tránh nước hoa quả vì chúng kích thích tiết nước bọt, có thể gây đau.
• Bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng cho bé, ưu tiên các loại thức ăn mềm và lỏng như cháo, súp,… vì nhai có thể gây đau. Bổ sung các loại rau xanh, đậu, dưa đỏ và xoài cho bé.
• Tránh các loại thức ăn chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ, các thức ăn cay, nóng, vị tanh, thịt gà, gạo nếp, các thực phẩm chứa acid citric như chanh, cam, bưởi,…
• Mẹ có thể chườm mát để vùng tuyến nước bọt của bé bớt sưng, đau.
• Cho trẻ tắm nước ấm, đảm bảo luôn vệ sinh sạch sẽ.
• Cho bé sử dụng đồ dùng cá nhân riêng và tránh tiếp xúc với người khác gây lây lan bệnh.
• Để bé nghỉ ngơi đầy đủ, tránh vận động chạy nhảy nhiều, nhất là trong các ngày bệnh đang diễn biến cấp tính. Đặc biệt trong trường hợp bé trai viêm tinh hoàn nên nghỉ ngơi hoàn toàn.
• Cho bé súc miệng bằng nước muối ấm hoặc nước súc miệng hằng ngày.
• Mẹ không nên dùng bất kỳ loại thuốc uống, thuốc bôi nào khi chưa có sự chỉ định của bác sĩ. Trong trường hợp bé sốt trên 38.5 độ, mẹ có thể dùng Paracetamol cùng các biện pháp hạ sốt thông thường.
• Trong trường hợp bé trai viêm tinh hoàn, mẹ nên cho bé mặc quần lót nâng tinh hoàn để giảm đau.
• Mẹ tuyệt đối không nên tin và làm theo các biện pháp dân gian mê tín dị đoan như đắp vôi, lá cây,… lên vùng sưng. Điều này không những không giúp ích cho việc điều trị mà còn tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho bé.

>>Xem thêm:

Cách đơn giản hạ sốt cho bé tại nhà nhanh và hiệu quả nhất

Bé đang mắc quai bị nên ăn đồ ăn mềm và lòng như cháo, súp,…

5. Hướng dẫn phòng bệnh quai bị ở trẻ

Như các mẹ đã biết, quai bị là bệnh lý dễ gây các biến chứng nguy hiểm và chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, hơn nữa còn dễ lây lan và bùng thành dịch. Do vậy, việc phòng ngừa quai bị cho trẻ là vô cùng cần thiết.

Sau đây là một số biện pháp phòng bệnh quai bị ở trẻ em mà các mẹ nên lưu ý:

• Chủ động cho bé tiêm vacxin phòng quai bị từ sớm. Hiện nay vacxin phòng quai bị được phối hợp với vacxin phòng sởi và rubella trong chế phẩm MMR. Trẻ em cần tiêm 2 mũi : 
  • Mũi thứ nhất nên tiêm khi trẻ được 1 – 1,5 tuổi, mũi thứ 2 tiêm khi trẻ khoảng từ 3-5 tuổi hoặc trước khi trẻ đi học.
  • 2 mũi nên được tiêm cách nhau tối thiểu 1 tháng. Vacxin có thể tiêm cho trẻ ở bất kỳ độ tuổi nào nên cha mẹ đừng lo lắng nếu đã bỏ lỡ mất các mốc thời điểm kể trên.
• Rèn cho trẻ thói quen vệ sinh cá nhân thường xuyên, súc họng nước muối hoặc các dung dịch kháng khuẩn khác hằng ngày.
• Giữ môi trường luôn sạch sẽ, thông thoáng, đảm bảo vệ sinh các đồ dùng cá nhân và đồ chơi cho trẻ.
• Tránh cho trẻ tiếp xúc với các bệnh nhân quai bị.
• Cho trẻ đeo khẩu trang khi đến các nơi đông người, có nguy cơ lây nhiễm cao như bệnh viện, chợ, siêu thị,…

Bài viết bên trên là toàn bộ những điều mẹ cần biết về dấu hiệu quai bị ở trẻ cùng các biện pháp chăm sóc và điều trị bệnh phù hợp. Nếu còn vấn đề gì khó khăn cần giải đáp, mẹ có thể liên hệ ngay tới hotline 0911225336 hoặc để lại câu hỏi ở phần bình luận bên dưới để được tư vấn miễn phí nhé.

Tốt nghiệp Học viện Quân y, có nhiều năm kinh nghiệm trong tư vấn dược lâm sàng, đặc biệt là tư vấn chăm sóc sức khoẻ cho bé. Hiện đang đảm nhiệm vị trí Dược sĩ chuyên môn tại nhãn hàng Dr.Papie