Đôi khi trong cuộc sống, chúng ta sẽ bắt gặp những từ ngữ được sử dụng mà không nắm hẳn rõ ý nghĩa của nó là gì. Trong bài viết dưới đây, Khacnhaugiua.vn sẽ giúp các bạn độc giả phân biệt sự khác nhau giữa khách quan và chủ quan để các bạn tham khảo. Show Mục lục 1. Khái niệm 2. Cách nhìn nhận vấn đề 3. Cơ sở hình thành “chủ quan” và “khách quan” 4. Sự xác minh của thông tin 1. Khái niệmKhái niệm của khách quan và chủ quan là yếu tố đầu tiên khi so sánh sự khác nhau giữa hai từ này. Khách quan là từ dùng để chỉ những gì tồn tại không phụ thuộc vào một chủ thể xác định, hợp thành một hiện thực, thường xuyên tác động đến việc xác định mục tiêu, nhiệm vụ cũng như phương hướng. Khi nhắc đến khách quan là người ta đang muốn nhắc đến những gì tồn tại độc lập bên ngoài, không phụ thuộc vào chủ thể hoạt động.  Nói một cách đơn giản, khách quan là sự vận động, phát triển của mọi sự vật và hiện tượng không phụ thuộc vào con người. Khách quan còn là cụm từ đòi hỏi việc nhận thức của con người phải dựa vào thực tế, sự thật và không thể nhận định sai sự thật. Một số tài liệu còn định nghĩa như sau:
Trong khi đó, khái niệm chủ quan được sử dụng rộng rãi với rất nhiều ý nghĩa. Nhiều tài liệu định nghĩa chủ quan là cụm từ dùng để chỉ một cử chỉ, hành động nào đó của con người khi làm việc dù biết trước kết quả những vẫn làm sơ sài và không nhiệt huyết. Bên cạnh đó, chủ quan cũng chỉ cách nhìn nhận sự vật theo ý nghĩa của bản thân và bạn cho điều này là đúng thì nó sẽ đúng. Đôi khi, chủ quan cũng thể hiện cách nhìn nhận hành động thể hiện thiện chí, quan điểm cá nhân trong sự vật, sự việc. Chủ là bản thân, quan tức là cái nhìn ra xung quan. Chủ quan còn được định nghĩa là cách nhìn nhận của bản thân một cách chưa toàn diện về sự vật, sự việc nào đó và không liệu tính đến những trường hợp xa hơn trong tương lai. 2. Cách nhìn nhận vấn đềSự khác nhau giữa khách quan và chủ quan thể hiện rất rõ trong cách nhìn nhận vấn đề. Chẳng hạn, tính chủ quan được thể hiện khi bạn nhìn nhận một sự vật mang tính thiên vị, đánh giá sự vật theo nhận xét cá nhân, thiếu sự tìm hiểu dẫn đến kết quả thiên về sự yêu thích của bản thân người đánh giá. Nói một cách đơn giản, chủ quan còn thể hiện cách nhìn phiến diện của chủ thể tới sự vật, hiện tượng, lấy quan điểm cá nhân để đánh giá sự vật hiện tượng đó. Ví dụ cụ thể thứ nhất có thể thấy rõ ràng chính là khi bạn điều khiển phương tiện giao thông. Bạn cho rằng tốc độ bạn đang chạy là bình thường, không gặp vấn đề gì nhưng đôi khi so với quy định chung tốc độ đó đang vượt quá tốc độ cho phép dẫn đến bạn bị cảnh sát giao thông tuýt còi hoặc gặp phải những sự cố đáng tiếc và không xử lý kịp. Ví dụ thứ hai thiên về việc tính chủ quan của chủ thể khi đã biết trước kết quả những vẫn làm việc, rèn luyện không chuyên tâm. Bạn đã biết trước việc leo núi tiêu tốn rất nhiều sức lực. Nhưng bạn lại quá tự tin vào sức khoẻ của mình. Nhưng đó mới chỉ là suy nghĩ của bạn mà chưa quan tâm đến sự góp ý của người xung quanh rằng bạn nên tập luyện nhiều hơn để nâng cao sức khoẻ. Trong khi đó, khách quan là thể hiện cách nhìn một cách tôn trọng sự thật về các sự vật hiện tượng. Chẳng hạn khi đang tranh cãi về cách làm một bài toán. Hai người đều có cách làm riêng, nhưng hai người này đều cho rằng cách làm của họ mới là cách làm chính xác nhất. Đối với những người trong cuộc, việc phân định xem cách làm của ai mới là chính xác nhất sẽ khá khó khăn. Trong trường hợp này, để đưa ra được nhận định khách quan, bạn nên nhờ người đứng ngoài cuộc tranh luận để có thể đưa ra những đánh giá, nhận xét một cách chi tiết nhất. Đặc biệt, người đứng ngoài cuộc tranh luận không được thiên vị bất kỳ ai trong cuộc. Chỉ khi không có sự thiên vị thì ý kiến đánh giá này mới có tính khách quan. 3. Cơ sở hình thành “chủ quan” và “khách quan”Cơ sở hình thành chủ quan và khách quan cũng là một trong những yếu tố giúp bạn so sánh giữa khách quan và chủ quan. Cụ thể, chủ quan được hình thành dựa trên giả định, niềm tin và ý kiến cá nhân của người đưa ra quan điểm. Trong khi đó, khách quan được hình thành dựa trên quá trình quan sát và thu thập dữ liệu từ thực tế cũng như quá trình nghiên cứu bài bản. 4. Sự xác minh của thông tinThông tin đưa ra từ phía chủ quan thường chưa được xác minh, thiên về trải nghiệm mang tính cá nhân. Trong khi đó thông tin được đưa ra từ phía khách quan đã được xác minh dựa trên sách vở, thời gian hoặc ý kiến từ các chuyên gia. Cũng chính vì vậy mà hoàn cảnh sử dụng của khách quan và chủ quan cũng khác nhau. Yếu tố khách quan được sử dụng trong các tài liệu như sách giáo khoa, bách khoa toàn thư hay các công trình nghiên cứu khoa học – những nơi mà sự thật cần được tôn trọng và giữ gìn. Trong khi đó, những ý kiến mang tính chủ quan thường được sử dụng trong trò chuyện thường ngày, những bài đăng trên mạng xã hội, những sách truyện hay thơ mang nặng bản ngã của người viết,… Trên đây là những điểm khác nhau giữa khách quan và chủ quan được Khacnhaugiua.vn tìm hiểu và tổng hợp lại giúp các bạn độc giả. Hy vọng thông qua bài viết này, các bạn đã biết cách phân biệt hai từ này để có cách sử dụng chúng hiệu quả. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào vui lòng gửi câu hỏi về cho Khacnhaugiua.vn.
Triết học Mác-Lênin và các trường phái triết học khác đối lập về nguyên tắc trong việc giải quyết vấn đề cơ bản của triết học, luận giải mối quan hệ khách quan và chủ quan trong thực tiễn của con người. Việc quán triệt và vận dụng sáng tạo quan điểm của triết học Mác-Lênin về mối quan hệ cơ bản trên đây luôn có ý nghĩa rất quan trọng. Nó giúp cho các chủ thể, một mặt tránh được chủ nghĩa chủ quan, mặt khác biết cách phát huy tính năng động chủ quan trong thực tiễn.
2. Mối quan hệ biện chứng giữa khách quan và chủ quan Khách quan và chủ quan là hai mặt, hai yếu tố không thể tách rời trong mọi hoạt động của mỗi chủ thể. Nhưng tính chất của hoạt động nhận thức và cải tạo thế giới lại luôn đòi hỏi chủ thể phải giải quyết mối quan hệ giữa khách quan và chủ quan sao cho phù hợp với vai trò, vị trí thực sự của con người trong thế giới - nghĩa là phải phù hợp với lập trường của chủ nghĩa duy vật biện chứng trong việc giải quyết vấn đề cơ bản của triết học. Trong mối quan hệ giữa khách quan và chủ quan thì suy đến cùng, khách quan bao giờ cùng là cơ sở, tiền đề và giữ vai trò quyết định chủ quan. Bởi vì, các điều kiện, khả năng và quy luật khách quan, không những luôn tồn tại độc lập không lệ thuộc vào chủ thể, luôn buộc chủ thể phải tính đến trước tiên trong mọi hoạt động, mà còn là cội nguồn làm nảy sinh mọi tri thức, tình cảm, ý chí và nguyện vọng của chủ thể. Cả lí luận và thực tiễn đều cho thấy, nếu chỉ bằng nỗ lực chủ quan của mình, con người chưa và không bao giờ xóa bỏ được bất cứ một điều kiện, khả năng hay quy luật khách quan nào. Trái lại, chính những điều kiện khách quan hợp thành hoàn cảnh, môi trường sống và hoạt động hiện thực của con người và chính việc con người nhận thức được sự vận động, biến đổi của những khả năng và quy luật khách quan là điểm xuất phát, là tiền đề làm nảy sinh ở họ những dự kiến, những kế hoạch, hình thành nên trong họ ý chí, quyết tâm hành động cải biến hiện thực vì nhu cầu lợi ích của mình. Do bản chất năng động vốn có của mình quy định nên con người luôn vươn tới tự do trong mọi hoạt động. Nhưng con người chỉ được tự do hành động trong chừng mực họ nhận thức được ngày càng sâu sắc hơn các điều kiện, khả năng và quy luật khách quan. Không phải thế giới khách quan khuôn theo ý chí, nguyện vọng chủ quan của con người, mà trái lại, ý chí, nguyện vọng của con người chỉ đúng khi nó phản ánh được sự vận động biến đổi của những điều kiện, khả năng và quy luật vốn có của thế giới khách quan. Nói cách khác, khách quan quy định nội dung và sự vận động biến đổi của chủ quan. Giữa các chủ thể có sự khác nhau là ở tính năng động chủ quan trong nhận thức và hành động. Nhưng giới hạn của tính năng động ấy cũng do khách quan quy định. Chủ thể không thể tùy thích đặt ra cho mình những nhiệm vụ, không thể tự mình sáng tạo ra những mục tiêu, phương pháp khi mà quy luật khách quan không cho phép, khi mà điều kiện lịch sử chưa chín muồi. Nói cách khác, mọi hoạt động của con người chỉ là sự phản ánh và hiện thực hóa những nhu cầu đã chín muồi của đời sống xã hội. Những nhiệm vụ mà con người phải giải quyết là những nhiệm vụ do lịch sử đề ra và quy định nội dung, biện pháp giải quyết. Chúng ta đạt được những thành công trong việc cải tạo hiện thực là do sự phản ánh đúng và hành động theo những quan hệ tất yếu của hiện thực chứ không phải là do những ảo tưởng chủ quan của mình. Tuy vậy, trong khi khẳng định khách quan là nhân tố có vai trò quyết định, triết học Mác-Lênin không những không phủ nhận mà còn đánh giá cao vai trò của tính năng động chủ quan. Quan điểm trên đây của triết học Mác-Lênin xuất phát từ việc giải quyết mối quan hệ giữa con người và thế giới khách quan thông qua thực tiễn, xem con người là một thực thể xã hội năng động và hoạt động bản chất của nó là hoạt động thực tiễn cải tạo thế giới, sáng tạo ra đời sống xã hội của chính mình. Chính vì vậy, mặc dù phạm trù chủ quan trước hết phản ánh phẩm chất và năng lực trí tuệ - tinh thần của chủ thể, nhưng vai trò thực sự của nó lại chỉ có thể được đánh giá qua toàn bộ hoạt động của con người so với thế giới khách quan. Nói đến vai trò của nhân tố chủ quan là nói đến vai trò của con người trong hoạt động (nhận thức và thực tiễn) để cải biến và thống trị thế giới của họ. Con người, do bản chất xã hội của họ quy định, nên luôn có nhu cầu và khả năng tổ chức các hoạt động khám phá thế giới khách quan. Trên cơ sở đó, con người nâng cao tri thức, phát triển ý chí, tình cảm của mình theo hướng ngày càng phù hợp hơn với điều kiện, khả năng và quy luật khách quan của hiện thực. Cũng nhờ đó mà đường lối, mục tiêu, nhiệm vụ cũng như chủ trương, biện pháp mà con người vạch ra ngày càng đúng đắn hơn, ít mang tính chất chủ quan duy ý chí hơn. Nói cách khác, đó cũng chính là quá trình nhân tố chủ quan của chủ thể ngày càng được khách quan hóa. Đồng thời, chính điều đó lại góp phần nâng cao quyền lực của con người trong việc làm biến đổi thế giới khách quan theo ý chí, nguyện vọng và nhu cầu của họ. Điều đó cũng có nghĩa con người ngày càng trở thành chủ thể thực sự của thế giới khách quan, hay thế giới khách quan ngày càng bị chủ quan hóa bởi hoạt động cải biến của con người. Vai trò đặc biệt trên đây của nhân tố chủ quan được thể hiện tập trung ở phương thức nó biến các quy luật, các điều kiện và các khả năng khách quan vốn tồn tại và vận động dưới dạng các “xu hướng có thể” thành hiện thực theo hướng thỏa mãn tốt nhất nhu cầu, lợi ích của chủ thể. Thông thường, trong tự nhiên, các “xu hướng có thể” tự phát biến thành hiện thực khi đủ điều kiện cần thiết, nhưng trong xã hội quá trình đó lại phụ thuộc một cách quyết định vào vai trò của nhân tố chủ quan. Mặc dù mọi hoạt động của con người đều phải dựa vào những điều kiện khách quan nhất định, nhưng con người không thụ động chờ đợi sự chín muồi của điều kiện khách quan, mà trái lại, có thể dựa vào năng lực chủ quan của mình để phát hiện các điều kiện khách quan và dựa vào các điều kiện đó để tổ chức, xúc tiến tạo ra những điều kiện khách quan khác cần thiết cho những nhiệm vụ cụ thể của mình. Bằng cách đó, con người có thể thúc đẩy nhanh hơn tiến trình biến khả năng thành hiện thực. Tương tự, trong một phạm vi, một sự vật hiện tượng cụ thể, tiến trình khách quan có thể có nhiều con đường, nhiều khả năng phát triển. Ở đây, vai trò của con người có thể dựa vào năng lực vốn có của mình để lựa chọn, tác động sao cho chỉ một con đường, một khả năng khách quan nào đó phù hợp nhất với tiến trình lịch sử cụ thể và nhu cầu của mình. Bằng cách đó, như thực tế lịch sử cho thấy, con người có thể đẩy nhanh, rút ngắn tiến trình phát triển của sự vật mà vẫn bảo đảm tính lịch sử tự nhiên của nó. Cuối cùng, vai trò to lớn của nhân tố chủ quan còn thể hiện ở chỗ, mặc dù không xóa bỏ hoặc sáng tạo ra bất cứ quy luật khách quan nào, nhưng bằng năng lực chủ quan của mình, con người có thể điều chỉnh hình thức tác động của quy luật khách quan và kết hợp một cách khéo léo sự tác động tổng hợp của nhiều quy luật theo hướng phục vụ tốt nhất cho mục đích của mình. Sở dĩ như vậy là vì tính tất yếu về sự tác động của quy luật khách quan không mâu thuẫn với tính phong phú về hình thức và trật tự tác động của nó trong những điều kiện cụ thể khác nhau; mà việc làm biến đổi những điều kiện này lại nằm trong khả năng thực tế của con người. Tóm lại, “thế giới không thỏa mãn con người, và con người quyết định biến đổi thế giới bằng hành động của mình” . Nhưng hành động biến đổi thế giới của con người chỉ có hiệu quả khi nó được thực hiện bởi những công cụ, phương tiện vật chất và phù hợp với quy luật vốn có của thế giới vật chất, nghĩa là hành động ấy luôn là một thể thống nhất giữa nhận thức và thực tiễn. Quá trình thực tiễn - nhận thức - thực tiễn là một quá trình vô tận với sự chuyển hóa không ngừng giữa khách quan và chủ quan theo hướng đứa con người trở thành chủ thể thực sự của thế giới khách quan. Đó chính là quá trình biện chứng “khách quan hóa chủ quan và chủ quan hóa khách quan”, chống “khách quan chủ nghĩa” và chống “chủ quan duy ý chí”.Ý nghĩa phương pháp luận đối với sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam Việc nghiên cứu mối quan hệ khách quan và chủ quan theo lập trường duy vật biện chứng có ý nghĩa chỉ đạo rất sâu sắc đối với sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam. Khách quan là nhân tố giữ vai trò quyết định chủ quan nên trong nhận thức và thực tiễn phải nắm vững một vấn đề có ý nghĩa phương pháp luận khoa học là nguyên tắc khách quan. Phải luôn tôn trọng khách quan, xuất phát từ thực tế khách quan; đóng thời phát huy tính năng động, sáng tạo chủ quan trong nhận thức và thực tiễn. Phải lấy thực tế khách quan làm căn cứ cho mọi hoạt động, phải tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan. Phải tôn trọng sự thật, tránh thái độ chủ quan, nóng vội, định kiến, thiếu trung thực. Nhận thức đúng đắn khách quan là tiền đề xác định mục tiêu, phương hướng, nội dung, biện pháp phù hợp làm cơ sở cho hoạt động thực tiễn của chủ thể từng bước cải biến khách quan theo mục đích đặt ra. Do vai trò chủ động của nhân tố chủ quan nên trong nhận thức và thực tiễn phải biết trên cơ sở tôn trọng khách quan để phát huy cao độ tính năng động chủ quan. Trên cơ sở “cái” khách quan đã được nhận thức để huy động, phát huy cao nhất mọi phẩm chất và năng lực của chủ thể vào việc nghiên cứu, phát hiện, lựa chọn ra con đường, những biện pháp, hình thức, bước đi, những công cụ và phương tiện phù hợp nhất, đạt hiệu quả cao nhất trong mọi hoạt động. Phát huy tính năng động chủ quan cũng đồng thời bao hàm việc phê phán, đấu tranh khắc phục tư tưởng thụ động, ỷ lại, bó tay, phó mặc trước khó khăn của hiện thực cuộc sống. Mặt khác, tôn trọng khách quan cũng đồng thời kiên quyết khắc phục bệnh chủ quan duy ý chí - lấy ý chí chủ quan áp đặt cho thực tế, lấy ảo tưởng thay cho hiện thực. Cần khắc phục thái độ thụ động, ỷ lại, bảo thủ, trì trệ trong các hoạt động của con người. Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn nắm vững quan điểm của triết học Mác-Lênin về mối quan hệ khách quan và chủ quan, vận dụng vào việc xác định đường lối, mục tiêu, phương hướng và phương pháp cách mạng; đồng thời cũng cho thấy, việc nhận thức và vận dụng mối quan hệ này là cả một quá trình nghiên cứu, tìm tòi với nhiều khó khăn và phức tạp. Đảng Cộng sản Việt Nam đã khởi xướng và lãnh đạo sự nghiệp đổi mới toàn diện và sâu sắc với phương châm nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật, quyết tâm sửa chữa những sai lầm, khuyết điểm để đưa cách mạng nước ta tiến lên. Đảng đã rút ra bài học: Mọi đường lối, chủ trơng của Đảng phải xuất phát từ thực tế, tôn trọng quy luật khách quan. Lấy việc phát huy nguồn lực con người làm yếu tố cơ bản cho sự phát triển nhanh và bền vững vừa cần tránh sai lầm chủ quan nóng vội trong công nghiệp hóa, hiện đại hóa, vừa phải biết “khơi dậy trong nhân dân lòng yêu nước, ý chí quật cường, phát huy tài trí của người Việt Nam; đổi mới phải dựa vào dân, vì lợi ích của nhân dân, phù hợp với thực tiễn và luôn luôn sáng tạo. Đồng thời, cũng từ chính những sai lầm, thất bại trong thực tiễn cách mạng mà Đảng Cộng sản Việt Nam đã chỉ rõ, phải ra sức học tập lí luận khoa học của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, để hành động theo quy luật khách quan, chống duy tâm, duy ý chí, nóng vội chủ quan, cũng như thái độ bảo thủ, tâm lí ỷ lại, thụ động, trì trệ. Để tiếp tục lãnh đạo sự nghiệp đổi mới đất nước toàn diện trong thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Đảng Cộng sản Việt Nam xác định đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo theo nhu cầu phát triển xã hội; nâng cao trình độ tri thức khoa học cho toàn dân và trình độ chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là trong điều kiện xã hội thông tin, văn minh trí tuệ hiện nay. Mặt khác, phải bồi dưỡng lí tưởng, niềm tin, nhiệt tình cách mạng cho quần chúng, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đảng viên, cán bộ, đảm bảo sự thống nhất giữa nhiệt tình cách mạng và tri thức khoa học, phẩm chất và năng lực, đạo đức và tài năng. Để khắc phục có hiệu quả bệnh chủ quan, duy ý chí, bảo thủ, trì trệ, thói quen ỷ lại, cần phải sử dụng đồng bộ nhiều biện pháp. Trước hết, phải đổi mới tư duy lí luận, nâng cao năng lực trí tuệ, trình độ lí luận; kết hợp đổi mới cơ chế quản lí kinh tế, đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động của hệ thống chính trị, chống bảo thủ, trì trệ, quan liêu. |
