. Show Cập nhật lúc: 10:06, 22/02/2022 (GMT+7) Diếp cá không chỉ là một loại rau ăn, ai đã biết ăn thì lại ghiền... mà còn là một vị thuốc quý chữa một số bệnh rất hiệu nghiệm. 1. Đặc điểm của cây diếp cá Cây diếp cá còn có tên là cây lá giấp, ngư tinh thảo. Tên khoa học Houttuynia cordata Thumb. Thuộc họ Lá giấp Saururaceae. Cây diếp cá là một loại cỏ nhỏ, mọc lâu năm, ưa chỗ ẩm ướt có thân rễ mọc ngầm dưới đất. Rễ nhỏ mọc ở các đốt, thân mọc đứng cao 40cm, có lông hoặc ít lông. Lá mọc cách, hình tim, đầu lá hơi nhọn hay nhọn hẳn. Hoa nhỏ màu vàng nhạt, không có bao hoa, mọc thành bông, có 4 lá bắc màu trắng. Trông toàn bộ bề ngoài của cụm hoa và lá bắc giống như một cây hoa đơn độc.
Cây diếp cá mọc hoang ở khắp nơi ẩm thấp trong nước ta. Nhân dân thường hái về ăn với cá. Toàn cây hái về dùng tươi hay phơi khô hoặc sấy khô. Trong cây có chừng 0,0049% tinh dầu và một ít chất alkaloid gọi là cordalin. Thành phần chủ yếu của tinh dầu là metylnonyxetol (có mùi rất khó chịu), chất myrcen, acid caprinic và laurinaldehyt. Hoa và quả chứa chất isoquercitrin và không chứa quercitrin. 2. Tác dụng dược lý Theo Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của GS.TS. Đỗ Tất Lợi diếp cá có tác dụng lợi tiểu, tính chất lợi tiểu này do chất quercitrin và các chất vô cơ chứa trong diếp cá. Dung dịch có 1/100.000 phân tử lượng quercitrin vẫn còn có tác dụng lợi tiểu rất mạnh. Chất isoquercitrin cũng có tác dụng lợi tiểu (Nhật dược chí 1963). Một ý kiến khác cho rằng những dẫn xuất của dioxyflavonon đều có tính chất của rutin, nghĩa là tăng sức chịu đựng của vi ti huyết quản làm cho huyết quản khó đứt vỡ (Nhật dược chí 1951). Chất cordalin có tác dụng kích thích da, gây phồng. 3. Công dụng và liều dùng Tính vị theo Đông y: Diếp cá cay, hơi lạnh, hơi có độc, vào phế kinh; có tác dụng tán nhiệt, tiêu ung thũng, dùng chữa phế ung, ngoài dùng chữa ung thũng, trĩ, vết lở loét. Nhân dân dùng cây diếp cá trong những trường hợp tụ máu như trong bệnh trĩ lòi dom (sắc uống nước với liều 6 – 12g đồng thời sắc nước lấy hơi xông rồi rửa). Nhiều người dùng thấy hiệu nghiệm. Ngoài ra, diếp cá còn có tác dụng thông tiểu, chữa bệnh mụn nhọt, kinh nguyệt không đều. Liều dùng trung bình: 6-12g một ngày (sắc, bột viên). 3.1 Chữa viêm sưng tai giữa, tắc tia sữa: Đơn thuốc kinh nghiệm dùng cây diếp cá: Cây diếp cá khô 20g, táo đỏ 10 quả, nước 600ml. Sắc còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày.
3.2 Hỗ trợ trị bệnh đái tháo đường: Trong rau diếp cá chứa có ethanol và thành phần chống đái tháo đường, có khả năng ổn định lượng đường trong máu của cơ thể con người. 3.3 Giúp kiểm soát cân nặng: Nước rau diếp cá có tác dụng kiểm soát cân nặng, phù hợp cho những người ăn kiêng, chống béo phì. 3.4 Giải độc cơ thể: Ăn rau diếp cá để lợi tiểu. Từ khả năng lợi tiểu, rau diếp cá còn giúp thải trừ các độc tố, thanh lọc cơ thể. 3.5 Hỗ trợ điều trị bệnh viêm phổi và các bệnh nhiễm trùng: Rau diếp cá có thể được dùng để hỗ trợ điều trị viêm phổi hoặc chữa các bệnh liên quan đến nhiễm trùng vì nó có thành phần kháng khuẩn. 3.6 Tăng cường sức đề kháng cho con người: Ăn rau diếp cá một cách hợp lý có thể giúp cho con người tăng cường được hệ miễn dịch, kích thích sản sinh ra các tế bào bạch huyết. Theo Hải Long/SKĐS  Trước diễn biến tình hình đại dịch, “Làm sao để giảm thiểu số người tử vong bằng mọi phương tiện, nguồn lực” là chỉ đạo của chính phủ và cũng là mong mỏi của người dân lúc này. Cây rau, thuốc Nam phổ biến ở mọi địa phương, sẵn có trong vườn nhà chính là một chìa khóa giải pháp cần được triển khai giúp cấp cứu, chặn đứng nguy cơ phát bệnh nặng dẫn đến tử vong. Vậy trong các cây rau/thuốc sẵn có, loại nào có thể dùng để phòng-trị Covid-19? Cộng đồng Việt Nam ở Công hòa Séc đã trải qua đại dịch ở Châu Âu trước và đã tổng kết được một số kinh nghiệm quý báu và phác đồ điều trị bằng cây thuốc mang từ Việt Nam sang trồng. Hai loại cây chủ lực được sử dụng là: Cây Diếp cá, Tía tô cùng một số loại cây hỗ trợ tác dụng khác. Phác đồ này đã được khẳng định hiệu quả bằng việc điều trị khỏi, cứu sống được rất nhiều người Việt bị dương tính Covid-19 tại CH Séc. Khi so sánh với những người bản địa không qua khỏi dù Cộng hòa Séc có hệ thông Y tế rất tốt, nhiều bệnh nhân người Việt sau phục hồi đã thốt lên sự “thần kỳ” của các cây thuốc đơn giản và rất sẵn có ở Việt Nam này. Nhiều khi lời giải ở sẵn trong tay ta, có điều chúng ta cần tìm cách phát hiện ra những giải pháp này. Tính năng và tác dụngTra tìm cơ sở Dược học của các cây thuốc liên quan trong các kết quả nghiên cứu mới nhất (2020-2021), đã tìm thấy các bằng chứng khoa học về tính năng của “hoạt chất thiên nhiên” trong lá và thân các loại cây trên, là “khắc tinh” trị được virus SAR-CoV2 [1-4]. Có nhiều cơ chế tác dụng, nhưng phần lớn các hợp chất thiên nhiên sẵn có trong các cây rau/thuốc tươi này có tác dụng liên kết với glycoprotein của SARS-CoV-2 khiến nó không có khả năng tương tác với màng tế bào chủ để bắt đầu sinh bệnh. Áp dụng thực tếGiữ thân nhiệt ổn địnhTrước khi bàn đến việc chữa bệnh bằng thuốc Nam, cần phải lưu ý giữ được “thân nhiệt ổn định” trong quá trình điều trị, cụ thể như sau:
Chữa trị cho người nhiễm Covid-19Giải pháp cấp cứuKhi đã bị dương tính Covid-19 (Covid), thì dù cơ thể chưa phát sốt hay mới sốt nhẹ phải uống ngay một cốc sinh tố của 4 loại cây là: Diếp cá, tía tô, kinh giới, lá mơ. Trong đó, Diếp cá là thành phần không thể thiếu, lượng dùng khoảng: 50 lá/1 lần xay + nhúm muối vào 0,5 lít nước ấm khoảng 40 độ. Các thành phần khác có thêm thì càng tốt, nhất là tía tô. Trên cở sở 4 loại lá trên, có thể tự chế ra các công thức có từ 1 đến 4 vị tùy điều kiện sẵn có. (Chú ý là nước khi uống phải ấm). Đây là bước cực kỳ quan trọng giúp chặn đứng sự xâm nhập sâu hơn của virus, giảm các phản ứng thái quá của hệ miễn dịch (gây sốt cao). Trường hợp phát hiện bệnh khi cơ thể đã sốt cao, ngoài việc uống sinh tố như trên cần lấy bã của riêng cây Diếp cá lau vào các vị trí góc (như nách, bẹn…), bàn chân-bàn tay. Nếu có điều kiện, có thể kết hợp thuốc hạ sốt của Tây Y. Khi cơ thể bị lạnh hoặc có cảm giác ớn lạnh, huyết áp giảm, khi đó, cần cấp ngay một lượng đường và vị ấm nóng là gừng để bổ sung năng lượng, tăng “nhiệt” của cơ thể. Sau cấp cứuSau khi thực hiện “giải pháp cấp cứu” trên, nếu cơ thể người bệnh đã ổn định nhiệt độ thì các ngày tiếp theo hai công thức trên được tiếp tục sử dụng hàng ngày để tăng đề kháng đến khi khỏi, với chế độ như sau: Sáng: Một cốc nước đường (gừng + chanh + sả). Trưa, chiều: 2 tiếng sau khi ăn trưa và chiều, uống tiếp một cốc sinh tố cây thuốc: “Diếp cá + các vị”. Có thể uống giảm dần lượng lá xay khi thấy cơ thể khỏe hơn. “Người bệnh là bác sỹ tốt nhất của chính mình”, chỉ họ mới hiểu rõ nhất được cảm giác của mình đang là nóng sốt hay lạnh từ đó sử dụng hợp lý hai cách trên để cân bằng lại cơ thể. Song song với giải pháp trên, việc sử dụng nước muối ưu trương 1,5% rửa mũi súc họng ngày 3 lần (sáng, trưa và chiều) để làm giảm tải lượng virus ở mũi và họng, tăng sức đề kháng, giúp nhanh bình phục và hạn chế tối đa lây sang người nhà. Cách pha: 1 thìa café muối sạch =15g/1 lít nước [15]. Các chú ý khácCân bằng dinh dưỡng: Nên ăn thứ mềm như cháo/súp thịt băm /phở đảm bảo đủ 3 thành phần (tinh bột, thịt, rau), không ăn đồ cứng như bánh mì. Thực đơn nên có thêm: dấm tỏi, các rau gia vị như mùi/ngò, hành, tía tô, đặc biệt cháo thịt băm, hành tăm là thực đơn phù hợp. Nếu đã uống sinh tố 4 vị cây thuốc như trên thì không cần bổ sung quá nhiều hoa quả vì lượng vitamin của các cây trên cung cấp đã đủ. Sau 1 tuần, cơ thể khỏe dần, có thể giảm uống sinh tố cây thuốc bằng cách cho lượng lá vào xay ít hơn. Tăng cường ăn các loại hoa quả tươi lành tính, giàu vitamin, vi lượng, kích thích sinh tân dịch như: bưởi, xoài, khế ngọt và đu đủ. Vận động xoa bóp: Khi cơ thể bị bệnh, sẽ có cảm giác ỳ trệ nên người bệnh cần có tinh thần mạnh mẽ, khắc phục trở ngại này. Nên vận động nhẹ, nhất là không được nằm khi khó thở. Kết hợp xoa bóp vùng bả vai gáy, bàn chân, vành tai để khí huyết lưu thông. Có điều kiện, có thể dùng cây ngải cứu sao ấm và nằm lên, buổi tối có thể ngâm bàn chân bằng nước ấm pha muối. Cân bằng tinh thần: Khi bị dương tính Covid thì sự lo lắng là không tránh khỏi, tuy nhiên người bệnh và người nhà cùng xác định “đằng nào cũng nhiễm rồi” giờ cần ổn định tinh thần, động viên chăm sóc nhau. Mỗi người cũng như cả gia đình có được tâm thế bình an và niềm tin mạnh mẽ, các hocmon có lợi và sức đề kháng sẽ tự nhiên tăng, giúp nhanh khỏi bệnh. Thực tế kết quả chống dịch ở các nước bằng Y học Cổ truyền cho thấy tỷ lệ bệnh nhân phục hồi rất cao và nhất là không có một nhân viên Y tế nào bị tử vong trong quá trình chăm sóc bằng phương pháp này [16, 17]. Kinh nghiệm điều trị trực tiếp cho các bệnh nhân Covid người Việt tại Séc cũng cho thấy: Khi phát hiện bệnh, bệnh nhân được cấp cứu ngay bằng cách uống nước sinh tố xay từ 4 loại cây hoặc ít nhất 1 cốc sinh tố diếp cá là cực kỳ quan trọng. Chỉ bằng một cách đơn giản này đã chặn đứng phản ứng thái quá của hệ miễn dịch là “bão cytokine” (các cytokine tràn ngập trong máu, gây nên “sự bùng phát viêm” – sốt cao và các phản ứng tự hủy hoại tiếp theo). Đồng thời, loại nước xay thảo dược này cũng giúp cơ thể ức chế virus, ngăn chặn sự lây nhiễm, điều hòa lại hệ miễn dịch, thúc đẩy việc phục hồi nhanh và giảm hội chứng đầu óc lơ mơ “mây mù” sau điều trị. Điều quan trọng nhất đạt được trước mắt là giữ được mạng sống mỗi bệnh nhân, giảm tỷ lệ tử vong chung toàn xã hội do Covid [16, 17]. Kết luậnKho tàng Cây thuốc và vị thuốc Việt Nam vô cùng phong phú và quý giá, được các bậc Danh Y Hải Thượng Lãn Ông, Tuệ Tĩnh khai phá. Tiếp theo, ở thời kỳ hiện đại, các cây thuốc Việt Nam đã được GS. Đỗ Tất Lợi và cộng sự kiên trì sưu tầm, tổng hợp bằng bằng góc nhìn Hóa dược hiện đại, làm cho kho tàng đó có cơ sở khoa học rõ ràng hơn, vững chắc hơn về lý luận [9, 10]. Trước di sản quý giá đó, nhiệm vụ của chúng ta lúc này là chọn lọc thêm những cây thuốc đặc trị, sẵn có và đẩy mạnh ứng dụng nhanh nhất, rộng nhất để tạo thành một thế trận chủ động phòng và chữa trị hiệu quả Covid. Đề xuất về giải pháp đẩy mạnh phát triển thuốc Nam chặn dịchDiễn biến dịch bệnh sắp tới sẽ khó lường, nguy cơ lây lan ra rộng rất cao. Kể cả khi tăng tỷ lệ tiêm vacxin, khống chế được dịch thì việc có loại trừ triệt để Covid khỏi cộng đồng hay không là câu hỏi lớn. Khả năng cao là thế giới và chúng ta sẽ không thể loại trừ tuyệt đối Covid ra khỏi cộng đồng trong thời gian ngắn. Cuộc chiến này chắc chắn sẽ còn lâu dài, chúng ta sẽ phải sống chung với sự tồn tại của loại virus này. Thêm vào đó, mấy ngày gần đây, Isarael-một quốc gia có tỷ lệ tiêm phòng đến 70% đã bùng phát lây nhiễm trở lại, nhiều người đã tiêm 2 mũi cũng tái nhiễm. Điều này cho thấy vacxin không phải là giải pháp đảm bảo tuyệt đối cho ngăn chặn đại dịch. Trong trận chiến chưa có tiền lệ, chắc chắn chúng ta cần có những sáng tạo độc đáo, nhân rộng những hướng mới hiệu quả. Nên chăng cơ quan chống dịch Trung ương cần chuyển đổi thông điệp thành: 5K + vacxin + thuốc Nam. Cụ thể, đưa cây Diếp cá và Tía tô thành 2 cây trọng điểm cần nhân rộng trên toàn quốc, tạo thế trận phòng thủ bằng thuốc Nam. Nếu chúng ta phát huy hết các tiềm năng cây thuốc Nam cơ bản, sẵn có trong ở mọi gia đình, các địa phương thì chắc chắn việc phòng và trị Covid sẽ hiệu quả hơn với một đầu tư thấp và tình hình xã hội ổn định. Để phổ biến được các loại cây trên trong thời gian nhanh nhất đến tất cả các gia đình có điều kiện trồng, cần phổ biến thông tin để các cá nhân, tổ chức kinh doanh nhân giống khẩn cấp và thương mại hóa rộng khắp. Trong các cây trên, cây Diếp cá là cây chủ lực, trọng tâm của bài thuốc cần được ưu tiên nhân rộng trước tiên. Có thể khuyến khích các trung tâm công nghệ sinh học nhân giống đồng loạt bằng giải pháp nuôi cấy mô và bán với giá thành thấp. Về hướng phát triển, để giảm phụ thuộc vào thuốc nhập khẩu, chúng ta cần đưa Thuốc Nam về đúng vị trí quan trọng của nó, làm cho Y học cổ truyền hiệu quả, thực chất, gần gũi với đời sống nhân dân hơn. Các bài thuốc của Bộ Y tế hướng dẫn cho nhân dân dùng cần không hoặc giảm sử dụng các vị thuốc “phương Bắc” cần bào chế phức tạp mà ta không chủ động sản xuất, không rõ nguồn gốc và chất lượng. Tạo được phong trào và mạng lưới Vườn Thuốc Nam ở từng gia đình và các tổ chức xã hội, đưa nội dung phát triển thuốc Nam vào các Hội đoàn Hội Phụ nữ, Người Cao tuổi, Cựu Chiến Binh, Đoàn thanh niên.v.v. Đây cũng là dịp để chúng ta thấy rõ giá trị của Thuốc Nam, phục hồi giá trị để đạt được mục tiêu cuối cùng là phục vụ sức khỏe cộng đồng. Tài liệu tham khảo
TS Nguyễn Thành Đồng Lương Y Trần Bích Lợi ThS Trịnh Thị Phương Mai Theo Tạp Chí Sức Khỏe |
