Lăng loạn và lăng loàn
Bạn đọc Trương Thanh Hiếu (Hà Nam) hỏi: “Khi mắng một người phụ nữ hỗn xược, người ta hay dùng từ “lăng loàn”. Xin cho biết tại sao lại gọi là “lăng loàn” và trong những trường hợp nào thì bị xem là “lăng loàn”?
Trong “Đất lề quê thói” có một tiểu mục là “LĂNG LOÀN”. Tác giả Nhất Thanh viết: “Cô gái về nhà chồng, sau mọi thủ-tục lễ-nghi, bước chân vào phòng cô dâu, việc đầu tiên là vội vàng ngồi vào nơi đầu giường ngủ và khi thay áo thì tìm cách vắt chờm lên trên áo của chồng, sớm được chừng nào hay chừng nấy. Những bạn bè đã đi bước trước và nhiều khi chính mẹ cô dâu đã rỉ tai bảo làm như vậy thì rồi sẽ không bị chồng bắt nạt, và trái lại sẽ bắt nạt được chồng. (...) Tâm lý của phần đông các cô, rồi thành các bà, là thích bắt nạt chồng. Vừa mới bước chân về nhà người ta đã vội vã thực hiện ngay mấy điều tâm-niệm kia, rồi luôn tìm cách áp đảo, không dùng thế công thì cũng giữ thế thủ”.
Ở đây, Nhất Thanh chỉ nói đến thói “lăng loàn” của người vợ hay “bắt nạt”, “áp đảo” chồng. Trong thực tế, từ “lăng loàn” được dùng với nghĩa rộng hơn, bao gồm mối quan hệ nàng dâu - mẹ chồng, nàng dâu - bố chồng hoặc chỉ chung những phụ nữ có thái độ hỗn xược với bề trên trong gia đình, họ hàng nhà chồng, phụ nữ có quan hệ trai gái phóng túng:
- “Việt Nam tân tự điển (Thanh Nghị): “lăng - loàn”: tt. Không kể trên dưới, đức-hạnh, phóng đãng quá <> Con gái lăng - loàn mất nết”.
- “Việt Nam tự điển (Hội Khai trí Tiến Đức): “lăng - loàn”: Nói kẻ dưới hỗn xấc với người trên <> Con dâu hư lăng - loàn cả mẹ chồng”.
- “Việt Nam tự điển” (Lê Văn Đức): “lăng loàn”: tt. Hỗn-xấc, lấn-lướt kẻ trên trước: Đàn bà lăng-loàn”.
- “Từ điển tiếng Việt” giải thích rõ ràng hơn: “lăng loàn” 凌亂 đg. 1- có hành vi hỗn xược xúc phạm người trên, không chịu phục tùng khuôn phép, bất chấp đạo đức, luân lý [thường nói về phụ nữ trong quan hệ gia đình]: “(...) chẳng ngày nào là hai vợ chồng không cãi nhau, mà cãi nhau thì bao giờ vợ cũng lăng loàn chửi bới nhà chồng” (Khái Hưng). 2- có quan hệ trai gái phóng túng, bất chấp luân thường đạo lý: “Còn đâu nay thiếp mai chàng/Ghe anh lui khỏi bến, bậu lăng loàn biết đâu?” (Ca dao). Đn: lăng nhăng”.
- “Từ điển tiếng Việt” của Vietlex đã chính xác khi chú thêm: “chữ 亂 “loạn”, quen nói trại thành loàn. nghĩa “lăng loàn” trong tiếng Việt có khác với 凌亂 [lăng loạn] trong tiếng Hán”.
Chúng ta còn thấy “dấu vết” của hai chữ “lăng loạn” trong một số từ điển xuất bản trước 1975, như: “Từ điển Việt Nam phổ thông” (Đào Văn Tập): “lăng-loàn [lăng-loạn]: Lấn lướt làm cho rối loạn <> đàn bà lăng-loàn”; “Việt Nam tự điển” (Lê Văn Đức): “lăng loạn”: đt. Lần-lượt làm rối-loạn hàng-ngũ, trật-tự”.
Từ “lăng loạn” 凌亂 trong tiếng Hán có nghĩa là “tạp loạn, không có trật tự” (雜亂而無跌序 - Tạp loạn nhi vô trật tự [Hán điển]); “lộn xộn, không có trật tự trên dưới” (雜沓無條理也 - tạp đạp, vô điều lý [Từ hải]).
Trong tiếng Hán, để chỉ người đàn bà “lăng loàn”, có các từ như “bát phụ” 潑婦 (bát 潑: ngang ngược; phụ 婦: đàn bà;
“bát phụ” = đàn bà ngang ngược), “hãn phụ” 悍婦 (hãn: mạnh tợn, ngang bướng; phụ 婦: đàn bà; “hãn phụ” = đàn bà ngang bướng, mạnh tợn). “Hán điển” giảng “bát phụ” 潑婦 (termagant) là: “Lời trách mắng, chỉ người đàn bà ngang ngược, bất chấp đạo lý.” [潑婦:斥罵人的話,指凶悍不講理的婦人 - bát phụ: xích mạ nhân đích thoại, chỉ hung hãn bất giảng lý đích phụ nhân].
Như vậy, “lăng loàn” là từ Việt gốc Hán, được người Việt sử dụng với một nghĩa mới, không có trong tiếng Hán. Có lẽ, từ chỗ quan niệm người phụ nữ trong gia đình phải giữ đạo vợ chồng, phận làm dâu con, phép tắc trên dưới, theo đúng luân thường, đạo lý nên những phụ nữ “lăng loàn” (lộn xộn, không có trên dưới, trật tự, bất chấp đạo lý) chính là người làm rối loạn cương thường (tam tòng, tứ đức...), không giữ đúng đạo làm vợ, bổn phận làm dâu con.
Vốn là từ vay mượn gốc Hán nhưng so với các từ “bát phụ”, “hãn phụ” (đều dùng để mắng người phụ nữ ngang ngược, bất chấp đạo lý) nhưng “lăng loàn” trong tiếng Việt có nghĩa bóng hay hơn, sâu sắc hơn.
HOÀNG TUẤN CÔNGXin chào! Tớ là Loằn Ngoằn. Vì cái tên khá dài dòng nhưng tớ lại rất thích nên xin phép được viết tắt chữ cái đầu để rút gọn cho tiện gõ chữ nhé.
Rất hứng thú với dự án của các bạn, tớ xin góp một chút suy tư trong bộ não nhiệm màu của loài homo sapien, mang trong mình hàng tỉ tỉ tế bào vi sinh vật cấu thành nên quần thể cấu trúc bao phủ cơ thể của Loằn Ngoằn ^_^
Tớ đang dần nhận thấy việc mình đang mất dần cảm xúc với sự việc xung quanh.Không biết đây có phải là một dấu hiệu cửa sự trầm cảm hay không! Tớ trở nên vô cảm và lạnh nhạt; đặt biệt với các người thân trong gia đình, không muốn nói chuyện, không muốn tiếp xúc với bất cứ ai, không buồn cười cũng chả khóc nỗi.
Mỗi ngày trôi qua, tớ chỉ làm công việc của mình với một bộ óc miên man về những điều tiêu cực, những suy nghĩ mơ hồ đại loại như: "Làm sao để trở thành Barry Allen để chạy nhanh như Flash?", "Làm sao thông minh hơn? Bla... bla... Tớ biết được những dòng suy nghĩ đó thật sự rất mơ hồ nhưng không thể kiểm soát được chúng, khiến mọi KPI của tớ đều bị trễ, dẫn đến sầu càng thêm bi. Từ những việc đó mà những vấn đề khác càng trở nên khó khăn hơn đối với tớ như việc bộc lộ cảm xúc với người thân hay người yêu, việc lúc nào cũng đơ như cột nhà và lạnh toác như băng khi ngồi với mọi người.
Dường như tớ có nhận thấy một sự mất bình tĩnh lớn bên trong cơ thể của mình. Lúc trước, tớ từng là người rất nhiệt tình và vui tươi. Chẳng hiểu thế nào, dần dần bộ não đóng lại với thế giới xung quanh và bao trùm một màu tối xịt lo lắng, mơ hồ với đầy những nỗi sợ trong cuộc sống của kẻ mới chập chững bước vào đời... Nói chung thì rất là nhiều.
Đôi khi ngồi ngẫm nghĩ tớ nhìn được vấn đề mình đang mắc phải. Nhưng chỉ một giấc ngủ đã cuốn trôi toàn bộ suy nghĩ thấu đáo vào những giấc mơ để đám mây đen bắt đầu bủa vây lại, che lấp bầu trời đầy nắng vàng tươi sáng của tớ từ rất lâu :(.
Cảm ơn bạn đã đọc. Chúc dự án của các bạn sẽ gặp được nhiều thuận lợi suôn sẻ, chúc các bạn có một ngày làm việc với tràn ngập những niềm vui <3
Mãi Yêu!
Chào Loằn Ngoằn, mình là V.L – Thư nhân sẽ trả lời thư của cậu hôm nay.
Mình vừa trải qua khoảng thời gian như tương đồng với cậu cách đây chưa đầy hai tuần. Khoảng thời gian mà cậu mô tả là “vô cảm và lạnh nhạt với các người thân trong gia đình, không muốn nói chuyện, không muốn tiếp xúc với bất cứ ai, không buồn cười cũng chả khóc nổi…’’ và mỗi ngày trôi qua với “một bộ óc miên man về những điều tiêu cực, những suy nghĩ mơ hồ’’, đặc biệt cũng cảm thấy "một sự mất bình tĩnh lớn trong cơ thể của mình".
Tất cả các trạng thái trên của cậu, mình đều có đủ cả trong suốt một khoảng thời gian kéo dài tầm 1 tháng. Mình cũng thắc mắc như cậu rằng đây có phải là trầm cảm hay không, nên đã đi tìm hiểu kỹ càng.
Sau đây là câu trả lời cho thắc mắc cậu có đang bị trầm cảm không:
Đáp án là khả năng rất cao KHÔNG.
Bởi lẽ, trầm cảm là lúc mà chúng ta mất hứng thú với tất cả mọi thứ, bao gồm cả việc đi tìm kiếm sự cứu rỗi từ người khác, cũng như cảm thấy việc sử dụng ngôn từ là vô cùng khó khăn, chứ đừng nói là viết ra 1 lá thư sinh động như của cậu ^^
Vậy vấn đề cậu đang gặp là gì?
Mình tìm hiểu thì SUY NHƯỢC hợp để giải thích trạng thái của cậu và mình hơn.
Mọi suy nghĩ cảm xúc như trên đều sinh ra từ việc cơ thể mệt mỏi do thiếu dưỡng chất như vitamine, và bộ não của chúng ta không đủ Dopamine (một chất giúp con người cảm thấy vui). Ngoài ra, việc thiếu hụt hóc- môn Testosterone ở nam giới, hay thiếu hóc môn Estrogen ở nữ giới cũng có thể gây ra việc này. Túm lại, các vấn đề ở trên của bạn hoàn toàn do thiếu chất và thiếu điều độ mà ra.
OK, mình đã nói xong phần nguyên nhân, đây là phần giải pháp:
1. Ăn ĐỦ CHẤT và ĐỦ BỮA
“You are what you eat’’ là câu mà mình muốn cậu ghi nhớ sau khi đọc thư này, vì lẽ 80% các vấn đề tâm lý cũng như sinh lý có thể giải quyết được qua việc ăn uống.
Cụ thể, để cảm thấy phấn chấn hơn, chúng ta nên ăn nhiều tinh bột. Nếu như cậu vừa bắt đầu chế độ ăn kiêng hạn chế tinh bột thì mình nghĩ nguyên nhân vấn đề trên của cậu và mình là giống nhau rồi.
Phương án giải quyết của mình là mỗi sáng mình ăn 1 gói xôi lạc to đùng để no lâu, giàu năng lượng, và mình đọc thấy lạc là loại thực phẩm giúp não tổng hợp Dopamine rất nhanh nữa. Ăn xong thì uống một cốc café đen không đường, không sữa, vì café là loại thực phẩm chống trầm cảm cực kỳ hiệu quả.
Hai bữa còn lại, cậu nên ăn thêm cả thịt mỡ cũng như rau xanh, vì nếu như không có rau thì cơ thể thiếu vitamin sẽ khiến ta suy nghĩ rất tiêu cực và khi cơ thể không có mỡ thì sức đề kháng yếu làm chúng ta không có đủ sức làm việc.
2. Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày
Nếu mỗi ngày cậu dành ra thời gian để tập chạy bộ, hay đi bộ thể dục, tập tạ ít nhất 30 phút thì không chỉ có một cơ thể đẹp mà cậu còn có một tâm trí khoẻ mạnh nữa. Thông qua việc tập luyện cơ thể, tuyến yên của cậu sinh ra hooc-môn giúp cậu mạnh mẽ và cứng rắn hơn nếu là nam giới, nữ tính và quyến rũ hơn nếu là nữ giới.
Ngoài ra, khi chúng ta đẹp thì sẽ tự tin và không đi hoài nghi chính bản thân mình.
3. Ghi lại các suy nghĩ, ý tưởng hay vào một cuốn sổ tay:
Mọi cuốn sách hay video self-help đều có một lời khuyên là hãy ghi ý tưởng ra giấy kẻo sẽ bị quên mất. Điều này rất đơn giản nhưng lại tạo ra hiệu quả tới khó tin. Thật đấy, mình lúc mới làm việc này cũng tự thấy hơi ngớ ngẩn và có phần ngượng ngùng với bản thân. Mình còn dùng loại sổ bỏ túi bé bé để dễ giấu không cho ai đọc cơ =))
Sau khi mình làm việc này thì khả năng tập trung của mình đã được cải thiện rõ rệt và cũng không còn hay bị quên những việc quan trọng cần làm nữa. Shop thời trang của mình tăng doanh thu tới hơn 40% so với tháng trước đó chỉ từ hành động nhỏ này thôi ^^.
Tóm lại, mình thấy trạng thái thời gian khủng hoảng của cậu tuy nghiêm trọng nhưng để giải quyết được nó thì không hề khó. Những điều mình khuyên trên đây đơn giản tới không ngờ nhưng lại có thể tạo ra các kết quả tới khó tin: “Small Details make Big Differences”
Chúc cậu sớm bình ổn trở lại nhé ^^
Thân mến.
VL
Bạn còn điều muốn sẻ chia, tâm sự; hãy gửi thư về cho Tiệm.
//www.daihoctuhoc.com/namiya