Tối 23/2, Tỉnh ủy, Hội đồng Nhân dân, Ủy ban Nhân dân, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Bắc Ninh tổ chức chương trình Về miền quan họ và kỷ niệm 10 năm dân ca quan họ Bắc Ninh được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại với chủ đề “Rạng rỡ miền quan họ.” Tham dự buổi lễ có đồng chí Trần Quốc Vượng, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trung ương Đảng; Đại tướng Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an; Đại tướng Phạm Văn Trà, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Bộ trưởng Bộ Quốc phòng; đồng chí Vũ Đức Đam, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ; lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương; đại biểu 30 tỉnh, thành phố; đại biểu Đại sứ quán 34 quốc gia và vùng lãnh thổ và một số tổ chức quốc tế tại Việt Nam cùng các các đồng chí lãnh đạo và đông đảo nhân dân trong và ngoài tỉnh Bắc Ninh. Phát biểu tại buổi lễ, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Bắc Ninh Nguyễn Tử Quỳnh khẳng định, sau 10 năm dân ca quan họ Bắc Ninh được UNESCO vinh danh (2009-2019), với sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị cùng sự chung tay của các tầng lớp nhân, tỉnh Bắc Ninh đã hành động quyết liệt, thực hiện nghiêm túc các cam kết với UNESCO tích cực gìn giữ, bồi đắp giá trị di sản, để quan họ lan tỏa, trường tồn. Theo đó, Bắc Ninh tôn vinh và tri ân các “Báu vật nhân văn sống,” phong tặng 71 nghệ nhân và 5 nghệ nhân ưu tú, hỗ trợ hàng tháng cho các nghệ nhân và kinh phí cho các làng và câu lạc bộ quan họ; có cơ chế đãi ngộ cho các nghệ sĩ, diễn viên, nhân viên Nhà hát dân ca quan họ. Bên cạnh đó, Bắc Ninh đã mở rộng các hình thức truyền dạy trong cộng đồng và đưa quan họ vào chương trình giảng dạy chính thức của trường học; xây dựng không gian diễn xướng quan họ. Đặc biệt, Bắc Ninh đã cơ bản hoàn thành công trình Nhà hát dân ca quan họ với kiến trúc độc đáo, sẽ là nơi lý tưởng cho du khách thăm quan, cảm nhận, thưởng thức những nét tinh túy của quan họ. Trong những năm qua, Bắc Ninh đã tích cực tuyên truyền, quảng bá quan họ với nhiều hình thức phong phú cả trong và ngoài nước; xây dựng Trung tâm lưu trữ, bảo tồn và khai thác quan họ, nghiên cứu 30 chuyên đề, ký âm 107 bài quan họ cổ, xuất bản 9 đầu sách về dân ca quan họ; khuyến khích phát triển các làng, câu lạc bộ quan họ… Từ chỗ chỉ có 49 làng quan họ gốc và 34 câu lạc bộ, đến nay, tỉnh đã phát triển lên 369 làng quan họ thực hành, 381 câu lạc bộ với trên một vạn hội viên tham gia, hàng nghìn người có khả năng truyền dạy; đặc biệt, có hơn 140 câu lạc bộ ở các tỉnh và cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài. [Những thiếu nữ quê hương quan họ tỏa sáng trong Người đẹp Kinh Bắc] Phát biểu tại buổi lễ, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam biểu dương những thành tự to lớn mà Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Bắc Ninh đã đạt được trong những năm qua. Đặc biệt, trong lĩnh vực văn hóa, sau 10 năm dân ca quan họ Bắc Ninh được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, Bắc Ninh đã thực hiện tốt các nội dung Việt Nam cam kết với UNESCO về bảo tồn dân ca quan họ, như truyền dạy, phục dựng không gian diễn xướng truyền thống, tuyên truyền, quảng bá ra thế giới; đầu tư cơ sở vật chất... Công tác bảo tồn và phát huy giá trị dân ca quan họ của tỉnh Bắc Ninh là mô hình, cách làm độc đáo, hiệu quả, cần được nhân rộng trong bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể của cả nước. Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam trao tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ cho Đảng bộ, chính quyền, nhân dân tỉnh Bắc Ninh vì đã có nhiều thành tích trong công tác bảo tồn, phát triển Dân ca Quan họ Bắc Ninh. (Ảnh: Diệp Trương/TTXVN)Phó Thủ tướng cho rằng, hiện nay, dân ca quan họ Bắc Ninh đang phải đối mặt với những khó khăn trong xu thế toàn cầu hóa với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ truyền thông, sự du nhập của nhiều nền văn hóa dễ làm mối quan tâm của người dân, nhất là giới trẻ bị mai một, Bắc Ninh cần tiếp tục thực hiện các giải pháp đồng bộ, mạnh mẽ và hiệu quả hơn nữa trong công tác bảo tồn, truyền dạy và phát huy tinh thần của giá trị văn hóa dân ca quan họ. Một khó khăn nữa, đó là đội ngũ nghệ nhân quan họ cổ tuổi ngày càng cao, trong khi lớp nghệ nhân kế tiếp chưa nhiều; các cá nhân, tổ chức tâm huyết với sự nghiệp văn hóa không phải lúc nào cũng được hỗ trợ, tôn vinh kịp thời; các chính sách xã hội hóa chưa đủ thiết thực để kịp thời hỗ trợ các tập thể, cá nhân tham gia thực hành nghệ thuật truyền thống hay đầu tư gắn kết chặt chẽ di sản với phát triển kinh tế đảm bảo hài hòa lợi ích các chủ thể. Phó Thủ tướng khẳng định, để quan họ được bảo tồn, lan tỏa, vai trò của người dân là trung tâm. Trách nhiệm bảo tồn, phát huy giá trị di sản Dân ca quan họ không chỉ dừng lại trong phạm vi tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang mà còn trong phạm vi cả nước, mọi người Việt Nam trong nước và nước ngoài. Bảo tồn phát huy giá trị di sản văn hóa do cha ông ngàn đời sáng tạo, trao truyền lại không chỉ là trách nhiệm thế hệ hôm nay với lịch sử mà còn là giải pháp quan trọng biến các di sản này thành nguồn lực thúc đẩy mọi người dân Việt Nam đoàn kết, sáng tạo, nỗ lực vươn lên xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tại buổi lễ, Phó Thủ tướng trao tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ cho Đảng bộ, chính quyền, nhân dân tỉnh Bắc Ninh vì đã có nhiều thành tích trong công tác bảo tồn, phát triển dân ca quan họ Bắc Ninh. Sau phần lễ trang trọng là chương trình nghệ thuật với chủ đề Rạng rỡ miền quan họ với 3 chương (chương 1: Dòng sông quan họ; chương 2: Làng quan họ quê tôi; chương 3: Rạng rỡ miền quan họ), đã khái quát quá trình hình thành và phát triển của Dân ca quan họ Bắc Ninh. Theo dòng thời gian, các liền anh, liền chị đất Kinh Bắc đã nâng niu gìn giữ, truyền dạy và nâng tầm để những bài ca quan họ cất cánh bay cao, bay xa vươn ra toàn quốc và bạn bè quốc tế. Chương trình được truyền hình trực tiếp trên kênh VTV1 - Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Phát thanh và truyền hình Bắc Ninh và một số Đài phát thanh và truyền hình trong nước./.
Hàng năm, cứ mỗi độ xuân về và khi mùa thu tới, người dân 49 làng Quan họ gốc thuộc xứ Kinh Bắc (bao gồm cả Bắc Ninh và Bắc Giang ngày nay), dù ở bất cứ nơi đâu cũng trở về quê hương để trẩy hội đình, hội chùa, những lễ hội hết sức độc đáo bởi đã gắn liền với trình diễn Quan họ tự bao đời nay.
Mặc dầu còn có những ý kiến khác nhau về thời điểm ra đời của Quan họ, có ý kiến cho là Quan họ có từ thế kỷ 11, số khác cho là từ thế kỷ 17, song, các công trình khảo sát, nghiên cứu từ trước tới nay đều đã khẳng định giá trị to lớn của di sản "Văn hóa Quan họ", đặc biệt là dân ca Quan họ, loại hình nghệ thuật được coi là cốt lõi của văn hóa xứ "Kinh Bắc" ngàn năm văn hiến. Dân ca Quan họ là một hình thức hát giao duyên. Những liền anh trong trang phục truyền thống khăn xếp, áo the và những liền chị duyên dáng trong bộ áo mớ ba, mớ bẩy, đầu đội nón thúng quai thao, cùng nhau hát đối những câu ca mộc mạc, đằm thắm, cách hát theo lối truyền thống không cần nhạc đệm mà vẫn đầy chất nhạc, thể hiện nét văn hóa tinh tế của người Quan họ. Theo quan niệm của người Quan họ, nghệ nhân là những ngưòi có kỹ năng hát “vang, rền, nền, nẩy” điêu luyện, thuộc nhiều bài, nhiều "giọng" Quan họ. Họ chính là những bậc thầy dân gian thực hành việc sáng tạo, lưu giữ và trao truyền vốn di sản quý báu đó cho các thế hệ mai sau nên rất xứng đáng được tôn vinh. Ngày nay, trước sức ép của xu thế toàn cầu hóa về kinh tế, quốc tế hóa về văn hóa và sự phát triển mạnh mẽ, đa dạng, nhiều ưu thế của các loại hình văn hóa, nghệ thuật, cũng như nhiều loại hình di sản văn hóa phi vật thể khác, Quan họ cổ cũng phải đối mặt với một thách thức lớn là nguy cơ bị mai một, thậm chí có thể bị mất hẳn nếu không kịp thời có biện pháp bảo vệ lâu dài cho thế hệ trẻ. Bởi vậy, lề lối sinh hoạt ca hát Quan họ cổ, những giọng hát cổ với kỹ thuật "vang, rền, nền, nẩy" vốn đã làm nên giá trị đặc sắc của dân ca Quan họ hiện đang lưu tồn trong trí óc và trái tim say nghề của các cụ "Liền anh, Liền chị" nay đã trạc tuổi 70 đến 90 rất cần được trao truyền và tiếp nối.Thực hiện Luật Di sản văn hóa và Quyết định của UNESCO về "Thiết lập Hệ thống Báu vật Nhân văn sống", được sự hỗ trợ của Văn phòng UNESCO Hà Nội, năm 2003 Cục DSVH đã phối kết hợp với Sở Văn hóa - Thông tin tỉnh Bắc Ninh triển khai đề án thí điểm nghiên cứu xây dựng danh sách nghệ nhân Quan họ và đã chọn ra được danh sách 6 cụ đại diện cho lối ca Quan họ cổ của tỉnh Bắc Ninh. Dự án nhằm mục đích tôn vinh và hỗ trợ nghệ nhân, góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về công tác bảo vệ DSVHPVT Quan họ. Tháng 9 năm 2005, Việt Nam đã phê chuẩn tham gia Công ước năm 2003 của UNESCO về Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể. Tháng 4/2006, Công ước này chính thức có hiệu lực. Từ năm 2002, Chính phủ đã giao cho Bộ Văn hóa - Thông tin lập hồ sơ khoa học về “Dân ca Quan họ Bắc Ninh”. Hồ sơ này đang được các cơ quan, tổ chức và cộng đồng địa phương tích cực xây dựng để trình UNESCO đăng ký vào “Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại”. |