BÀI GIẢNG TRIẾT CHI TIẾT NHÀ nước và CÁCH MẠNG xã hội
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (174.58 KB, 15 trang ) 1 (1) - Nhà nư ớc (2) - Cách mạng xã hội Thời gian: 05 tiết Phơng pháp : Giáo viên chủ yếu sử dụng phư ơng pháp thuyết trình, có kết hợp với diễn giải, chứng minh và nêu vấn đề. Tài liệu : 1 2 2 - Giáo trình triết học chuẩn quốc gia Văn kiện Đại hội Đảng VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII ở các mục về xây dựng hệ thống chính trị và cải cách hành chính - Tác phẩm: “Nhà nư ớc và cách mạng”, Lênin, toàn tập, tập 33 Thư gửi Cu Ghen Man ngày 12/4/1871 Lời tựa tác phẩm : “Góp phần phê phán khoa kinh tế chính trị”, 1859 t.13, tr13-18 Vấn đề xây dựng nhà nư ớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nớc ta, Giáo sư TS triết học Hồ Văn Thông, Tạp chí cộng sản 10/96 - Tính tất yếu của xây dựng nhà nớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa, GS. TS triết học Trần Đức Tiến, tạp chí Triết học 5/2002 - Bộ máy nhà nớc ta 54 năm xây dựng trư ởng thành, đổi mới- Luật s Nguyễn Văn Thảo- Tạp chí cộng sản 9/99. - Sự thống nhất giữa bản chất giai cấp với tính nhân dân và tính dân tộc của nhà nư ớc Việt Nam- PSG.TS Nguyễn Văn Tài- Tạp chí Triết học số 8/2005 I. NGUỒN GỐC, BẢN CHẤT NHÀ NỚC * Khái niệm : Nhà n ước là tổ chức quyền lực chín h trị của GCTT tron g xã hội; n hằm n hằm bảo vệ trật tự xã hội hiện hàn h và đàn áp sự phản khán g của các giai cấp khác, bảo vệ chế độ xã hội mà n ó đại diện . Như vậy, nhà nư ớc không phải là cái gì thần bí khó hiểu, không phải là hiện thân của ý niệm tuỵêt đối như quan niệm của Hê ghen; không phải là hiện thân của lực lư ợng siêu tự nhiên như quan điểm duy tâm tôn giáo … mà là công cụ bạo lực trấn áp, là tổ chức quyền lực chính trị của GCTT. - Là tổ chức: là một hệ thống thống nhất, gồm có bộ máy hành chính và những công cụ phư ơng tiện vũ lực : 2 3 3 + Hệ thống pháp luật + Các cơ quan: Lập pháp, hành pháp, tư pháp - Đây là tổ chức quyền lực chín h trị, không phải quyền lực đạo đức (như thời cộng sản nguyên thủy) - Là tổ chức quyền lực chín h trị của GCTT, không phải của GCBT( GCBT cũng có quyền lực chính trị như ng không có điều kiện tổ chức nhà nư ớc) - Mục đích của nhà nư ớc: bảo vệ, duy trì trật tự xã hội hiện hành trong vòng lợi ích của GCTT, đàn áp sự phản kháng của các giai cấp khác. 1. Nguồn gốc nhà nư ớc *Quan điểm của chủ nghĩa duy tâm và giai cấp tư sản: - Những nhà duy tâm đi tìm nguồn gốc nhà nớc từ lực lợng siêu tự nhiên như thần linh , thư ợng đế, ý niệm, ý niệm tuyệt đối…( Hê ghen: Nhà nư ớc là “hiện thực của ý n iệm đạo đức”, là “ hìn h ản h và hiện thực của lí trí” ) Ăng ghen: “ NN quyết không phải là một lực lư ợng đư ợc áp đặt từ bên ngoài vào xã hội . NN cũng không phải là cái hiện thực của ý n iệm đạo đức , không phải là hìn h ản h và hiện thực của lý trí như Hê ghen khẳng định” ( Nguồn gốc của gia đình…) - GCTS đi tìm nguồn gốc nhà nư ớc từ nhu cầu tất yếu chung của xã hội, để điều hòa mâu thuẫn giai cấp, giải quyết các vấn đề xã hội, mà không cần biết đó là xã hội gì ( xem Nhà n ước và cách mạn g ) Lênin: “Theo Mác nếu có thể điều hoà đư ợc giai cấp thì nhà nư ớc không xuất hiện và cũng không thể đứng vững đư ợc”( Nhà n ước và cách mạn g ) Những quan điểm duy tâm, tư sản nói trên thực chất là phủ nhận nguồn gốc đích thực của nhà nư ớc và đi đến che dấu bản chất giai cấp của nhà nư ớc . *Quan điểm triết học Mác Lênin Khẳng định: Sự ra đời của nhà nư ớc là một tất yếu khách quan, ở một giai đoạn phát triển nhất định của lịch sử. Nhà nớc ra đời có nguồn gốc hiện thực: từ tiền đề kinh tế và chính trị - xã hội. Xét sâu xa từ kinh tế là chế độ t hữu về TLSX; xét trực tiếp là đối khán g giai cấp khôn g thể điều hoà. Nói cách khác NN ra đời trên cơ sở sự vận động của kinh tế và nhu cầu quản lý xã hội. 3 4 4 - Từ khi xuất hiện con ngư ời với tính cách là con ngư ời xã hội bao giờ cũng tồn tại, phát triển trong cuộc sống cộng đồng, đòi hỏi mọi thành viên phải tuân theo ý chí chung của xã hội, do đó tất yếu phải xuất hiện các tổ chức, thiết chế xã hội để điều tiết quan hệ của các thành viên. - Trong xã hội cộng sản nguyên thuỷ, trình độ LLSX còn thấp kém, cộng đồng ngời còn sơ khai, các quan hệ xã hội chư a phát triển phức tạp, tổ chức điều hành xã hội thị tộc, bộ lạc do dân tự nguyện bầu ra, đại biểu cho lợi ích chung của cộng đồng, quyền lực mang tính chất xã hội, chư a mang tính chính trị, giai cấp, nhà nư ớc chư a xuất hiện. - Khi LLSX phát triển đến trình độ nhất định, chế độ chiếm hữu tư nhân về TLSX xuất hiện thay thế cho chế độ sở hữu chung, xã hội phân chia thành giai cấp .( Điều này đã đư ợc chứng minh ở chủ đề GC và ĐTGC ). Trong xã hội có đối kháng giai cấp, mâu thuẫn giai cấp ngày càng gay gắt đến mức không thể điều hoà, các quan hệ xã hội phát triển ngày càng phức tạp, đấu tranh giai cấp là tất yếu, quyền lực xã hội của thị tộc bộ lạc bất lực. Trong cuộc đấu tranh giai cấp một mất một còn, GCTT với một lực lư ợng nhỏ không thể tồn tại trư ớc sức mạnh của quảng đại quần chúng nhân dân, chúng buộc phải tổ chức ra bộ máy quyền lực chính trị, để tập trung sức mạnh kinh tế, quân sự, pháp luật để duy trì trật tự bóc lột và đè bẹp sự phản kháng của quần chúng. Công cụ bạo lực, đó là nhà nư ớc- thiết chế có tiền thân từ những tổ chức phi chính trị xuất hiện ngay trong xã hội thị tộc bộ lạc. Trong tác phẩm: Nguồn gốc của gia đìn h của chế độ tư hữu và n hà n ước, Ăng ghen đã luận chứng một cách khoa học sự xuất hiện nhà nư ớc từ chế độ tư hữu về TLSX và đối kháng giai cấp không thể điều hoà. Trong tác phẩm: Nhà n ước và cách mạn g Lênin đã bảo vệ và phát triển tư tởng đó: “ Nhà n ước là sản phẩm và biểu hiện của mâu thuẫn giai cấp khôn g thể điều hoà. Bất cứ ở đâu, hễ lúc n ào và chừn g n ào mà về mặt khách quan n hữn g mâu thuân giai cấp khôn g thể điều hoà được thì n hà n ước xuất hiện và n gược laị sự tồn tại n hà n ước chứn g tỏ rằn g mẫu giai cấp là khôn g thể điều hoà được” Thực tế lịch sử đã chứng minh, trong xã hội CSNT dựa trên chế độ công hữu về TLSX, xã hội tồn tại hàng chục vạn năm không có đối kháng giai cấp và không có nhà nư ớc. Khi chế độ tư hữu về TLSX xuất hiện, giai cấp ra đời ( CHNL) và sau đó nhà nư ớc xuất hiện. Những nhà nư ớc đầu tiên của lịch sử đó là Aten; Rô Ma; Giéc manh ở thế kỷ VII-VI TCN L u ý: Quá trình hình thành NN trải qua nhiều bư ớc quá độ chuyển tiếp, chứ không phải hình thành ngay một lúc 4 5 5 Kết luận: - Nhà nư ớc chỉ là phạm trù lịch sử, không phải là ngời bạn đư ờng, tồn tại vĩnh viễn cùng con ngư ời. Nó ra đời khi xã hội xuất hiện tiền đề vật chất là chế độ tư hữu về TLSXvà nó mất đi khi tiền đề đó không còn nữa. - Muốn thủ tiêu nhà nư ớc thì phải xoá bỏ nguồn gốc sinh ra nó là chế độ tư hữu về TLSX và đối kháng giai cấp, xây dựng chế độ CSCN. - Đây là vũ khí lý luận sắc bén để phê phán những quan điểm sai lầm, phản động (như quan điểm của Hê ghen, GCTS, CHCHXL, CNvô chính phủ ..) 2. Bản chất nhà nư ớc * Các quan điểm ngoài Mác xít Cho rằng nhà nư ớc không có bản chất giai cấp, mà siêu giai cấp, phi giai cấp, cho nhà nư ớc là cơ quan điều hòa mâu thuẫn giai cấp (Cauxky…). Thực chất quan điểm này là phủ nhận bản chất giai cấp để lừa bịp quần chúng nhân dân, làm chệch hư ớng mục tiêu đấu tranh giai cấp, bảo vệ nhà nư ớc thống trị bóc lột. * Quan điểm triết học Mác L ênin Xem xét bản chất của nhà nư ớc phải xem NN đó do giai cấp nào tổ chức lãnh đạo, duy trì bảo vệ quyền lợi trớc hết cho giai cấp nào là chủ yếu? Thực hiện dân chủ với ai, chuyên chính với ai? NN đó phát triển theo định hư ớng chính trị nào? Trên cơ sở nghiên cứu nguồn gốc của NN triết học Mác Lênin khẳng định: Bản chất của n hà n ước là côn g cụ chín h trị, n hằm bảo vệ lợi ích của giai cấp thốn g trị về kin h tế. Nhà nư ớc mang bản chất giai cấp sâu sắc, bản chất của một giai cấp duy nhất, giai cấp tổ chức, sử dụng nó. Vì: - Nhà nư ớc ra đời từ xã hội có giai cấp , liên quan đến giai cấp. - Nhà nư ớc là bộ máy chuyên chính, công cụ bạo lực, trấn áp của GCTT nhắm bảo vệ địa vị, qyuền lợi của giai cấp thống trị. Thông qua NN, GCTT thực hiện quyền lực chính trị, hợp pháp hoá ý chí giai cấp mình thành ý chí NN buộc các giai cấp khác phải tuân theo trật tự phù hợp của GCTT. 5 6 6 Thông qua quyền lực kinh tế, chinha trị, áp đặt hệ tư tư ởng của chúng thành hệ tư tư ởng thống trị xã hội... - Bản chất NN còn biểu hiện ở đặc trư ng và chức năng của nó. => Cho nên bản chất của nó phải có tính giai cấp. Ăng ghen: Nhà nư ớc là của một giai cấp có thế lực, giai cấp thống trị kinh tế, nhờ vậy thành giai cấp thống trị về chính trị. L ênin: Nhà nư ớc dù hình thức nào cũng là chuyên chính =>Như vậy: không có nhà nư ớc nào phi giai cấp cũng như của nhiều giai cấp. Mọi luận điểm cho nhà nư ớc của nhiều giai cấp, nhà nư ớc phi giai cấp hoặc nhà nư ớc là cong cụ để điều hoà mâu thuẫn giai cấp đều sai lầm Ý nghĩa phương pháp luận - Đây là cơ sở khoa học để nhận thức, nghiên cứu các vấn đề về nhà nớc - Đây là cơ sở để quán triệt quan điểm của Đảng về xây dựng nhà nớc hiện nay - Đây là vũ khí sắc bén để phê phán các quan điểm sai trái II. ĐẶC TRƯ NG CƠ BẢN CỦA NHÀ NỚC 1 Đặc trư ng của nhà nư ớc Nghiên cứu đặc trng của nhà nư ớc để phân biệt với tổ chức của xã hội thị tộc, bộ lạc và với các tổ chức chính trị xã hội khác. Khẳng định nhà nư ớc là tổ chức đặc biệt, giữ vị trí trung tâm trong hệ thống chính trị, tác động toàn diện, mạnh mẽ và có hiệu quả nhất đối với đời sống xã hội, thể hiện và thực hiện lợi ích của giai cấp thống trị một cách tập trung nhất. * Nhà nước có đặc trưng là: quản lý dân cư trên một lãn h thổ n hất địn h: có một hệ thống cơ quan quỳên lực chuyên nghiệp mang tính cưỡng chế đói với mọi thành viên trong xã họi; hình thành bộ máy thuế khoá đẻ nuôi nhà nước. - Đây là sự khác biệt so với các tổ chức của xã hội thị tộc, bộ lạc và các tổ chức chính trị xã hội khác - Quyền lực nhà nư ớc có hiệu lực đối với tất cả mọi thành viên trong biên giới quốc gia không phụ thuộc vào huyết thống, giới tính và chính kiến 6 7 7 Như vậy, lợi ích quốc gia, dân tộc thống nhất với lợi ích giai cấp thống trị . Lênin: Đặc trưn g cơ bản là phân chia thần dân theo lãn h thổ (So sánh với sự quản lý dân cư thời nguyên thuỷ) *Nhà n ước có một hệ thốn g quyền lực côn g cộn g , man g tín h chuyên n ghiệp, có tín h cưỡn g chế , bắt buộc đối với mỗi côn g dân Trong xã hội có nhiều loại quyền lực, như ng chỉ có quyền lực nhà nư ớc mới có những đặc trư ng như : hệ thống quyền lực công cộng ; bắt buộc; cư ỡng bức và mang tính chuyên nghiệp (có hệ thống pháp luật, có cơ quan hành pháp, tư pháp …) các quyền lực khác như kinh tế, đạo đức…không có như vậy. Về pháp luật, pháp luật do GCTT đề ra, đó là sự thể chế hoá ý chí của GCTT thành các điều luật. Ăng ghen: pháp quyền của các ôn g chỉ là ý chí của các ôn g n ân g lên , chứ khôn g phải là cái gì khác. Về tổ chức thực hàn h quyền lực, đó là hệ thống các cơ quan hành chính từ T.Ư đến địa phư ơng và quân đội cảnh sát, cơ quan hành pháp. Hoạt động của các tổ chức này bảo đảm cho quyền lực chính trị, nhà nư ớc đư ợc thực thi. * Nhà n ước hìn h thàn h hệ thốn g thuế: Tổ chức này có tính chất phi sản xuất, không trực tiếp làm ra sản phẩm, cho nên sự tồn tại của nó phải dựa vào thuế. Qua nội dung thuế để phân biệt nhà nư ớc và các tổ chức quyền lực khác. Những nội dung trên phản ánh cái chung của mọi nhà nư ớc, đồng thời phản ánh cái đặc thù giữa nhà nư ớc và các tổ chức quyền lực khác, ngoài ra nó còn phản ánh bản chất giai cấp của nhà nư ớc. <<<2.Chức năng của nhà nớc “Tham khảo” Chức năng của nhà nư ớc là phơng diện hoạt động của nhà nư ớc.Thông qua hoạt động mà chức năng nhà nư ớc đư ợc thực thi. Mỗi cơ quan nhà nư ớc có cách thức tổ chức và hoạt động khác nhau, nhng thống nhất với nhau về mục đích. Qua chức năng mà nhà nư ớc thể hiện vai trò đối với xã hội. Tuy vậy, tuỳ theo cách tiếp cận khác nhau mà chức năng nhà nư ớc biểu hiện khác nhau. a, Tiếp cận theo phạm vi tác động của quyền lực NN ở tầm vĩ mô thì NN có chức năng đối nội và đối ngoại 7 8 8 * Chức năng đối nội: NN thực hiện tư cách chủ thể quyền lực cao nhất trong nớc nhằm duy trì trất tự xã hội trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội theo lợi ích của GCT * Chức năng đối ngoại: NN thực hiện tư cách đại biểu cao nhất của quốc gia trong quan hệ đối ngoại, nhằm bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia, vì lợi ích GCTT và cả lợi ích quốc gia dân tộc * Mối quan hệ 2 chức năng: Hai chức năng trên là 2 mặt của một thể thống nhất, đều xuất phát từ lợi ích căn bản của GCTT. Tính chất của chức năng đối nội quyết định tính chất của chức năng đối ngoại. Chức năng đối ngoại có tác động trở lại mạnh mẽ. Trong xã hội toàn cầu hoá mối quan hệ này ngày càng mật thiết. Chú ý: Chú ý đúng mức tính chất giai cấp của chức năng đối ngoại. Hai chức năng thực hiện tư cách đại biểu và chủ thể cáo nhất của quyền lực NN mang tính hợp hiến. ( Liên hệ: Gần đây một số nhóm phản động lư u vong tự xư ng thành lập NN tự trị, đòi đại diện quốc gia trong quan hệ đối ngoại là không đúng) b, Tiếp cận từ tính chất của quyền lực chính trị NN có chức năng xã hội và chức năng thóng trị chính trị giai cấp: *Chức năng xã hội ( Chức năng công quyền ) Đây là chức năng chung cho mọi nhà nư ớc, kể cả nhà nư ớc của GCTT và nhà nư ớc của GCVS. Có một thời kỳ trư ớc đây, chúng ta có nhận thức không đúng là nhà nư ớc của GCTT không có chức năng này thì không phù hợp. Chức năng này chính là tổ chức, quản lý xã hội phát triển kinh tế …chức năng này do nhu cầu khách quan của mọi xã hội. Nó tiếp tục, kế thừa chức năng của tổ chức điều hành công việc từ xã hội CSNT. Mặc dù nó đã khác đi, như ng về bản chất là như vậy. Ăng ghen: Nhà nư ớc xuất hiện tựa hồ như đứng trên giai cấp, để các giai cấp không “ nuốt chửng lẫn nhau”( Nguồn gốc gia đìn h, của chế độ tư hữu và n hà n ớc) Chức năng này có ý nghĩa tiến bộ, cách mạng khi nhà nư ớc trong tay giai cấp cách mạng. Ngư ợc lại, giai cấp tổ chức ra nhà nư ớc đã lỗi thời thì chức năng này không còn tiến bộ nữa ( Lúc đầu GCTS còn là tiến bộ , hoạt động của nhà nư ớc tư sản thúc đẩy lịch sử phát triển và ngày nay thì ngư ợc lại) * Chức n ăn g chín h trị giai cấp Là hoạt động của nhà nư ớc trấn áp sự phản kháng của quần chúng nhân dân, và các giai cấp khác nhằm duy trì trật tự xã hội, củng cố bảo vệ địa vị và lợi ích của giai cấp thống trị. Chức năng này phản ánh bản chất giai cấp sâu sắc nhất, đồng thời chức năng này thể hiện đầy đủ nhà nớc là công cụ bạo lực, trấn áp của GCTT. 8 9 9 * Quan hệ giữa hai chức n ăn g + Chức năng chính trị giai cấp quyết định chức năng xã hội Vì: chức năng xã hội phải hư ớng tới và bảo đảm cho đợc sự thống trị của GCTT; quy mô và tính chất của chức năng xã hội do chức năng chính trị giai cấp quyết định. Đối với chức năng xã hội của nhà nư ớc của GCTT chỉ có giới hạn trong khuôn khổ của chế độ bóc lột. Khi địa vị thống trị bị đe doạ thì chức năng trấn áp đợc thực hiện tuyệt đối + Chức năng xã hội góp phần nâng cao hiệu quả chức năng trấn áp. Vì: mục đích của nhà nư ớc là duy trì xã hội trong trật tự xã hội đó và GCTT, đồng thời thực hiện cả hai chức năng “đao phủ” và chức năng “thầy tu”. Hai chức năng đó quan hệ chặt chẽ với nhau. Nhà nư ớc của GCTT chủ yếu là chức năng trấn áp bằng bạo lực, như ng vẫn phải thực hiện chức năng xã hội, thực hiện chức năng xã hội để tiếp tục tiếp tục chức năng trấn áp tốt hơn và nó cũng chỉ như vậy, không bao giờ đẩy chức năng này thành nội dung chủ yếu, cơ bản. => Trên đây là những vấn đề chung nhất, quy luật không chỉ của nhà nư ớc GCTT mà cả nhà nư ớc của GCVS. Tuy nhiên, mỗi chức năng và quan hệ hai chức năng của nhà nư ớc VS khác về chất với những nội dung đó của nhà nư ớc của GCTT. Ý nghĩa: - Đây là cơ sở để có nhận thức đúng đắn, khách quan các nhà nư ớc trong lịch sử. Trên cơ sở đó có quan điểm phê phán, kế thừa phù hợp trong xây dựng nhà nư ớc ta hiện nay. - Chống, khắc phục quan điểm phủ định sạch trơn hoặc rập khuôn máy móc. Ngay nhà nư ớc tư sản cũng có những yếu tố tiến bộ như ; sự hoàn thiện nhà nư ớc pháp luật; sự tinh giản và hiệu lực bộ máy nhà nư ớc…cần phải kế thừa, còn về bản chất giai cấp thì phải phê phán.>>> 3. CÁC KIỂU VÀ HÌNH THỨC NHÀ NỚC ( Giới thiệu qua và địn h hớn g n ghiên cứu) 1.Kiểu nhà nư ớc Kiểu nhà nư ớc là khái niệm chỉ bộ máy thống trị của giai cấp nào, tồn tại trên cơ sở kinh tế nào, tư ơng ứng với HTKT-XH nào . 9 10 10 Thực tế lịch sử XH đã diễn ra 4 kiểu nhà nớc: nhà nớc Nô lệ; nhà nư ớc PK; nhà nớc TS; nhà nư ớc XHCN. Chính trong các kiểu nhà nư ớc lại tồn tại các hình thức khác nhau: 2. Hình thức nhà nư ớc Là khái niệm chỉ cách thức tổ chức và phơn g thức thực hiện quyền lực n hà n ước Tư ơng ứng với mỗi kiểu nhà nư ớc là một hình thức và ngay một kiểu cũng có những hình thức khác nhau. VD: -> Nhà nư ớc pk: + Tồn tại theo kiểu các cứ PK (mỗi các cứ có một chúa đất, là ông vua trên lãnh thổ của một các cứ). Chúa các cứ là ông chúa PK nhỏ là chư hầu của chúa PK lớn (ông hoàng đế )-> đây là chế độ PK phân quyền + Nhà nư ớc PK tập quyền + Nhà nư ớc PK chuyên chế, hoàng đế có uy quyền tuyệt đối, ý chí của vua là pháp luật -> Kiểu nhà nư ớc tư sản: + Hình thức điển hình của nhà nư ớc tư sản là chế độ cộng hoà đại nghị + hình thức nhà nư ớc cộng hoà dân chủ + Hình thức quân chủ lập hiến( vua là ngư ời đứng đầu nhà nư ớc- bên cạnh vua còn có nghị viện, có thủ tư ớng) Lênin: hình thức của nhà nư ớc tư sản rất nhiều, như ng chung quy lại đều là nền chuyên chính tư sản. => Nh vậy, kiểu và hình thức nhà nư ớc rất phong phú , đa dạng, cho nên khi xem xét đánh giá phải lịch sử, cụ thể, không chung chung, phiến diện … . Lịch sử XH loài ngư ời phát triển tất yếu ra đời một kiểu nhà nư ớc tiến bộ, đó là nhà XHCN 4. Nhà nư ớc xã hội chủ nghĩa: K/N về NN: Theo Mác: trong thời kỳ quá độ, nhà nư ớc là nền chuyên chính cách mạng của GC vô sản( M- ăg, TT, t.19, tr.47, Nxb CTQG,H.1995) Theo Lênin: 10 tiếp tục bảo vệ và phát triển quan điểm của Mác -Ăngghen. vấn đề NN 11 11 Vấn đề chuyên chính của một GC cho mọi xã hội có GC. Nó còn suốt thời kỳ quá độ từ CNTB lên chế độ cộng sản chủ nghĩa. Dấu hiệu của chuyên chính, trong thời kỳ quá độ chuyên chính với những kẻ bóc lột (với tư cách là một GC) * Đặc trư ng: Nhà nư ớc xã hộ chủ nghĩa có những đặc trư ng giống như nhà nư ớc nói chung ngoài ra còn có những đặc trư ng riêng như : Nhà nư ớc xã hội chủ nghĩa đặt dư ới sự lãnh đạo của đảng CS, không có đảng CS thì nhà nư ớc không giữ đư ợc bản chất của giai cấp công nhân; mặt khác còn bảo đảm tính nhân của nhà nư ớc * Hình thức của nhà XHCN: ( nhà nư ớc chuyên chính vô sản tồn tại nhiều hình thức khac nhau) - Công xã Pari (1871)- NN chuyên chính vô sản kiểu công xã - Chuyên chính vô sản kiểu Xôviết - Nhà nư ớc vô sản là nhà nư ớc đặc biệt “nhà nư ớc không còn nguyên nghĩa”, là nhà nư ơc “nửa nhà nư ớc”, nhà nư ớc dần dần mất đi -> Sau khi cơ sở kinh tế, xã hội dể xuất hiện nhà nư ớc và tồn tại của nhà nư ớc mất đi thì nhà nư ớc sẽ không còn. Con đư ờng mất đi không “thủ tieu” hay “xóa bỏ” mà là tự tiêu vong -> Tính đa dạng của nhà nư ớc tuỳ thuộc vào điều kiện, lịch sử cụ thể của thời điểm xác lập NN ( liên minh GC, KT, CT, truyền thống chính trị của dân tộc) => Tuy nhiều hình thức khac nhau, song bản chát của chúng vãn là: chuyên chính cách mạng của GC vô sản. * Vận dụng của đảng ta về vấn dề nhà nư ớc và xây dựng nhà nư ớc XHCN trong thời kỳ quá độ Vận dụng lý luận về nhà nư ớc của CNM- LN. Đảng ta tiến hành xây dựng NN XHCN có đầy đủ các nọi dung như NN nói chung và có sự phát triển thêm cho nó phù hợp với điều kiện của xã hội VN. - K/N : NN XHCN Việt Nam là tổ chức quyền lực chín h trị của GC côn g n hân và n hân dân lao độn g, là côn g cụ bạo lực chấn áp đối với các lực lượn g cản trở côn g cuộc xây dựn g CNXH của n hân dân ta, n hằm bảo vệ chế độ XHCN 11 12 12 Đảng ta tổ chức nhà nước theo nguyên tắc: nhà nước pháp quyền XHCN, của dân, do dân, vì dân. + Đây là NN thực hiện quyền làm chủ của nhân dân lao động dư ới sự lãnh đạo của đảng + Dân chủ vô sản là nền dan chủ cao nhất trong lịch sử XH loài ngư ời + NN là đại biểu để bảo vệ nền dân chủ vô sản + Quá trình hoàn thiện NN cũng là quá trình hoàn thiện dân chủ Lênin cho rằng: dân chủ vô sản gấp hành triệu lần dân chủ tư sản HCM cho rằng: nư ớc ta là nư ớc dân chủ, bao nhiêu lợi ích đều vì dân, bao nhiêu quyền lực đều của dân(HCM, TT, T.5, tr.698) - Chức năng: có sự thống nhất giữa chức năng GC và chức năng XH. Trong khi phải duy trì hai chức năng, thì trong thời kỳ quá độ NN ta xác định chức năng xây dựng là cơ bản. - Thời kỳ quá độ nhà nư ớc dặt dư ới sự lãnh đạo của đảng và giám sát của quốc hội. Nhằm làm cho NN thực sự là của dân, do dân, vì dân -> Thực hiện cải cách hành chính bộ máy NN, ra sức chống tạ nạn quan liêu, tham nhũng. II. Cách mạng xã hội 1. Bản chất và vai trò của cách mạng xã hội * K/N CMXH : - Theo nghĩa rộng: CMXH là phương thức chuyển từ HTKT-XH lỗi thời lên một HTKT-XH cao hơn - Theo nghĩa hẹp: CMXH là lật đổ chế độ chính trị lỗi thời thiết lập chế độ chính trị tiến bộ hơn -> Lịch sử phát triển XH loài ngư ời đã qua bốn cuộc CMXH từ : CSNT-> CHNL-> PK -> TBCN-> CNXH * Tình thế dẫn dến các cuộc CM: Là do sự chín muồi của mâu thuẫn giữa QHSX- LLSX Nổi lên bề mặt XH là mâu thuẫn GC đã gay gắt, dẫn đến đấu tranh G/C, Dẫn đến sự đảo lộn sâu sắc trong nền kinh tế- xã hội của nhà nư ớc đư ơng thời, khiến cho việc thay thế thể chế chính trị bằng thể chế chính trị khác tiến bộ hơn => Với ý nghĩa như vậy, tình thế cách mạng là một trạng thái đặc biệt của điều kiện khách quan cho phép nổ ra cách mạng 12 13 13 * Hình thức và biện pháp của CMXH: phải thông qua bạo lực cách mạnh, chỉ có bạo lực cách mạng với đập tan đư ợc nhà nư ớc, chính quyền của G/C thống trị, thì với thay đổi đư ợc thể chế chính trị, thay đổi đư ợc HTKTXH. Bạo lực cách mạng là hành động cách mạng của quần chúng dư ới sự alnhx đạo của giai cấp cách mạng, vư ợt qua khỏi pháp luật của giai cấp thống trị đư ơng thời, nhằm lật đổ nhà nư ớc đư ơng thời lạc hậu, để xác lập nhà nư ớc của giai cấp cách mạng đó. Cách mạng bạo lực không chỉ là sức mạnh của lực lư ợng vũ trang mà nó còn bao gồm lực lư ợng chính trị của quần chúng dư ới sự lãnh đạo của G/C cách mạng * Bản chất của mọi cuộc CM: -Dù theo nghĩa rộng hay theo nghĩa hẹp thì bản chất của mọi cuộc cách mạng đều là ván đề giành lấy chính quyền. -> Bởi vì, khi có chình quyền GC cách mạng với xác lập đư ợc nền chuyên chính của mình, tiến tới với bảo đảm đư ợc quyền lực của mình đối với mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. * Vai trò của CMXH - Các quan điểm ngoài Mác xít đều phủ nhận vai trò của CMXH, họ cho rằng, CMXH là sự tàn phá L L SX, làm tan nát giá trị văn hoá - CNM- L N cho rằng, các cuộc CMXH đều là động lực trực tiếp của tiến bộ XH, và phát triển XH Bởi vì, chỉ có cách mạng XH với xoá bỏ đư ợc HTKT-XH lạc hậu, mỗi HTKT luôn gắn với những GC thống trị, những GC này không bao giờ nó từ quyền lợi của nó... cho nên phải thông qua cách mạng XH... -> Lịch sử XH loài ngư ời đã chứng minh... Mác cho rằng : Các cuộc CMXH đều là đầu tầu của lịch sử < Cần phân biệt CMXH- Tiến bộ XH- Cải cách XH> . CMXH là sự thay thế lẫn nhau của các HTKTXH< thay đổi chế độ XH> . Cải cách XH nó giống CMXH có sự thay đổi về chất nhất định trong đời sống XH, song khác nhau ở chỗ CCXH chỉ tạo nên những biến đổi riêng lẻ, bộ phận trong khuôn khổ chế độ XH đang tồn tại 2. Cách mạng xã hội chủ nghĩa trong thời đại ngày nay 13 14 14 * Cuộc CMXHCN -> Cuộc CMXHCN nổ ra đó là tất yếu khách quan, bởi vì trong lòng CNTB còn chứa đựng nhiều mâu thuẫn...HTKT-XH .TBCN đã lỗi thời lạc hậu, đòi hỏi phải thay thế bằng HTKTXH cao hơn -> CMXHCN trong thời đại ngày nay, đó là cuộc CM dẫn đến quá độ từ chủ nghĩa tư bản len chủ nghĩa xã hội * CMXHCN < còn gọi là CMVS > -> Cuộc CM VS nổ ra do G/C công nhân lãnh đạo -> CuộcsanCMVS là cuộc CM triệt để nhất trong lịch sử XH loài ngư ời, vì nó xoá bỏ triệt để chế độ ngư ời bóc lột ngư ời. CMVS có đặc trư ng .Mục tiêu giải phóng giai cấp công nhân và toàn thể nhan dân lao động khỏi sự áp bức bóc lột và bất công. Vì tất cả các cuộc cách mạng trư ớc đây chỉ là sự thay thế lẫn nhau hình thức ngư ời bóc lột ngư ời . Đối với cách mạng VS việc giành chính quyền mới chỉ là bư ớc đầu còn việc cải tạo xã hội với là cơ bản ... .Cách mạng vô sản nhằm xây dựng xã hội mới không còn giai cấp để giải phóng triệt để con ngư ời . CMVS dẫn đến C C cách mạng và nền CC VS sẽ dẫn đến tự tiêu vong. Còn cac nền CC trư ớc đây do cách mạng tạo ra và nó bị thủ tiêu cũng bằng cách mạng * Tình thế cách mạng < theo Lênin > - G/C thống trị khong thể duy trì nèn thống trị của mình như cũ - Nỗi thống khổ của G/C bị bóc lột trở nên nặng nề hơn mức bình thư ờng - Do những nguyên nhân trên dẫn đến tính tích cực của quần chúng trở nên rõ rệt, họ không thể sống nhẫn nhục hoà bình, mà họ phải hành động Như vậy, tình thế CM tạo ra do có sự thống nhất giữa điều kiện KQ và nhân tố CQ - Khi các nư ớc G/C vô sản đã nắm đư ợc chính quyền Thì cuộc CM sẽ thay đổi về nội dung , hình thức biện pháp của cuộc CMXH diễn ra rất phức tạp, với nội dung hình thức và biẹn pháp mới - Vận dụng của đảng ta CMXH trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nư ớc ta hiện nay 14 15 15 . CMXH đư ợc thể hiện trong việc củng cố và xây dựng chính quyền nhà nư ớc . CMXH đư ợc biểu hiẹn là cuộc đấu tranh giữa con đư ờng CNXH và TBCN . giữa cộng cuộc xây dựng CNXH của nhân dân ta với các thé lực cản trở ... . Cuộc CMXH trong việc xây dựng công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nư ớc... Kết luận Nhà nư ớc là vấn đề quan trọng trong cách mạng xã hội nói chung và ở nớc ta nói riêng. Vấn đề nhà nư ớc cũng nổi lên hàng đầu trong cuộc đấu tranh tư tư ởng hiện nay. Hiện nay có nhiều vấn đề phức tạp trong giải quyết vấn đề dân chủ, sức mạnh trấn áp, tổ chức xây dựng cho nên chủ nghĩa đế quốc tìm mọi cách xuyên tạc bản chất giai cấp của nhà nư ớc, bôi nhọ nhà nư ớc XHCN…điều đó càng đặt ra nhiệm vụ nghiên cứu những vấn đề cơ bản của nhà nư ớc một cách trực tiếp . 15 |
