vì sao Samsung lại chọn Việt Nam là điểm đầu tư chiến lược1. Tập đoàn Sony đã quyết định đóng cửa nhà máy lắp ráp hàng điện tử duy nhất củamình ở Việt Nam và sắp tới có thể sẽ có thêm một số doanh nghiệp khác cũng nối gótSony ra đi. Trong khi đó, một tập đoàn điện tử khác là Samsung lại quyết định ngượclại. Ngoài nhà máy sản xuất ở TPHCM, Samsung còn đầu tư thêm 670 triệu đô la Mỹđể xây dựng ở tỉnh Bắc Ninh một trong những nhà máy sản xuất điện thoại di độnglớn nhất thế giới, với công suất dự kiến 120 triệu sản phẩm mỗi năm. Ngày25/03/2013, tại Thái Nguyên, Samsung đã khởi công xây dựng nhà máy sản xuất điệnthoại di động và các sản phẩm điện tử công nghệ cao thứ 2 tại Việt Nam với tổng vốnđầu tư lên tới 2 tỉ USD. Bạn hãy cho biết chiến lược sản xuất của Samsung và giảithích vì sao Samsung lại chọn Việt Nam là điểm đầu tư chiến lược.2. Phân tích những tác động tích cực và tiêu cực đến khả năng cạnh tranh của doanhnghiệp Việt Nam khi Việt Nam tham gia Hiệp định Đối tác thường xuyên Thái BìnhDương ( TPP) và đề xuất chiến lược kinh doanh phù hợp cho doanh nghiệp.I. Bạn hãy cho biết chiến lược sản xuất của Samsung và giải thích vì sao Samsunglại chọn Việt Nam là điểm đầu tư chiến lược.Trả lời:1. Chiến lược sản xuất của Samsung.Các tập đoàn đa ngành hầu như không còn chỗ đứng ở các nước công nghiệp từvài thập kỷ trở lại đây, nhưng Samsung là một ngoại lệ. Khác với những tập đoànphương Tây lừng lẫy một thời nay đã vắng bóng như Gulf + Western hay Sunbeam,Samsung là điển hình cho tinh thần tập trung tối đa vào mục tiêu và tận dụng triệt đểcác cơ hội. Các chiến lược của Samsung bao gồm:Chiến lược 1: Nghiên cứu kỹ lường và đầu tư mạnh vào công nghệCó thể hình dung nguyên tắc của Samsung qua cách thức Samsung Electronicsbước chân vào một lĩnh vực sản phẩm nào đó. Cũng giống như các tập đoàn khác củaHàn Quốc – chẳng hạn như LG hay Hyundai – bước đầu tiên là thực hiện một khởiđầu nhỏ: sản xuất một linh kiện quan trọng nào đó trong lĩnh vực này. Sẽ là lý tưởngnếu linh kiện đó đòi hỏi thật nhiều tiền khi đầu tư sản xuất – ví dụ như bộ vi xử lý haymemory chip – vì như vậy sẽ giúp công ty giới hạn bớt sự cạnh tranh.1Sau khi đã chuẩn bị hạ tầng xong xuôi, Samsung sẽ bắt đầu bán sản phẩm linhkiện cho các công ty khác. Quá trình này sẽ giúp họ học hỏi, nhận biết cách thức vậnhành của toàn ngành công nghiệp. Và khi Samsung quyết định mở rộng hoạt động, bắtđầu cạnh tranh với những công ty vốn dĩ là khách hàng của mình, họ sẽ đầu tư với quymô khổng lồ cho các nhà máy, nghiên cứu công nghệ, nhằm chiếm lĩnh cho mình mộtvị thế mà các đối thủ không thể cạnh tranh lại. Năm ngoái, Samsung Electronics dànhtới 21,5 tỷ USD cho chi phí vốn (capital expenditure), nhiều hơn gấp hai lần so với chiphí mà Apple bỏ ra trong cùng thời gian. Samsung rất chịu khó tiêu tiền vì công nghệ,Họ nghiên cứu vấn đề rất kỹ lưỡng, và chấp nhận đặt cược bằng cả đống tiền.Chiến lược 2: Phát triển sản phẩm có trọng tâmNăm 1991, Samsung bắt đầu sản xuất các tấm màn hình LCD và bán cho cácnhà sản xuất TV. Năm 1994, công ty bắt đầu sản xuất bộ nhớ flash cho các thiết bịdạng như điện thoại di động. Nhưng ngày nay, Samsung là nhà sản xuất TV LCD sốmột thế giới, đồng thời bán số lượng bộ nhớ flash và chip RAM nhiều hơn bất kỳ côngty nào khác. Năm 2012, họ cũng vượt mặt Nokia để trở thành nhà sản xuất điện thoạidi động lớn nhất thế giới.Khi Samsung nổi lên thì những đối thủ khác gục ngã một cách kịch tính.Motorola bị phân mảnh, bộ phận sản xuất thiết bị cầm tay bị bán cho Google. Nokiachứng kiến vị thế số 1 của mình sụp đổ do không kịp trở tay theo sự phát triển của thịtrường điện thoại thông minh. Mối quan hệ hợp tác liên doanh Sony-Ericsson tan rã.Palm bị hòa tan vào Hewlett-Packcard. BlackBerry tiếp tục rơi vào diện giám sát 24tiếng và một phần tài sản bị trưng thu. Trong ngành sản xuất phần cứng điện thoại diđộng, ngày nay chỉ hiện hữu Apple, Samsung, và một nhóm những thương hiệu khácđang bí bách trong nỗ lực tìm cách vượt ra khỏi cái gọi là “đám còn lại”.Chiến lược 3: Cách ra mắt sản phẩm ấn tượng, đặc biệtTương quan thực lực giữa Samsung và các đối thủ thể hiện rõ qua cung cách ramắt các sản phẩm. Để ra mắt Galaxy S 4 vào giữa tháng 3 vừa qua ở thành phố NewYork, Samsung tổ chức một sự kiện vô cùng đình đám thuê toàn bộ tòa nhà Radio CityMusic Hall trong một đêm thứ 5. Những xe chuyên dụng của các hãng truyền thôngđậu phía ngoài, trong khi đoàn người xếp hàng rồng rắn kéo dài cả một khúc phố.Sảnh đường đông chật cứng. Trên sân khấu, dẫn chương trình là Will Chase, diễn viênBroadway, xen giữa những tiểu phẩm trong đó diễn viên đóng vai khách hàng sử dụng2Galaxy S 4 trong nhiều tình huống khác nhau. Những cảnh trí được dàn dựng côngphu, mô phỏng những khung cảnh thay đổi nối tiếp nhau, từ một trường học, một khuphố Paris, quang cảnh Brazil. Hỗ trợ cho sân khấu là một dàn nhạc giao hưởng, nổilên trên sàn diễn bằng thiết bị nâng thủy lực. Trong khi đó, chỉ 6 tháng trước khiMotorola ra mắt sản phẩm cũng ở thành phố New York trong một sự kiện mà thươnghiệu tổ chức được bán cho Haier, một nhà sản xuất Trung Quốc. Còn sự kiện củaNokia trong cùng ngày diễn ra ở một địa điểm gần đó, nhưng vô cùng khiêm tốn.Chiến lược 4: Linh hoạt trong mọi tình huốngNăm 2009, Samsung đưa ra quyết định chiến lược trong lĩnh vực sản xuất điệnthoại di động là chọn hệ điều hành Android của Google, và cho ra lò thiết bị Androidđầu tiên của mình với tên gọi Galaxy. Khi đó Android vẫn còn giai đoạn trứng nước,bị thua kém hoàn toàn so với hệ điều hành iOS của iPhone. Nhưng Android có mãnguồn mở, nghĩa là nó hoàn toàn miễn phí cho bất kỳ nhà sản xuất nào có nhu cầu.Năm 2010, Samsung giới thiệu dòng Galaxy S, thí điểm cho quyết định chiếnlược thứ hai của họ, đó là sử dụng màn hình lớn hơn. Màn hình của Galaxy S lớn hơnđáng kể so với màn hình của Galaxy và các mẫu điện thoại Android khác. Có rất nhiềutranh cãi quanh chuyện này. Nhưng thực tế đã chứng minh màn hình to đem lại thắnglợi trên thị trường, và Samsung tiếp tục cho ra các mẫu Galaxy S II và S III với mànhình còn lớn hơn. Ngày nay, điện thoại thông minh của Samsung có các kích cỡ mànhình từ 2,8 inch tới 5 inch (chưa kể họ còn làm các phablet, sản phẩm pha trộn giữađiện thoại và máy tính bảng, với kích cỡ lên tới 5,5 inch). Chẳng ai biết kích cỡ mànhình nào là hợp lý nhất, vì thế Samsung làm ra đủ mọi cỡ để xem loại nào thì ănkhách. Sản xuất cùng một loại sản phẩm với nhiều kích cỡ khác nhau để tìm ra loạinào ăn khách nhất là một cách làm quá tốn kém mà đa số các công ty thường tránh.Nhưng khả năng chế tạo màn hình, bộ nhớ, bộ xử lý, và các linh kiện công nghệ caokhác giúp Samsung có được sự linh hoạt mà không đối thủ nào có thể so được.Trong khi cách tiếp cận của Apple là làm ra một số ít mẫu điện thoại, mỗi mẫuđược thiết kế cực kỳ tinh xảo, thì cách tiếp cận của Samsung là thử làm tất cả mọi kiểucách, và làm thật nhanh. Khi cho ra lò mẫu Galaxy S III, nghiên cứu của Samsung chothấy thiết bị này quá to đối với một số khách hàng. Vì thế Samsung làm ra cùng mộtkiểu điện thoại với màn hình chỉ 4 inch, và gọi mẫu này là Galaxy S III mini. Để ra3được thiết bị nhỏ hơn như vậy cần từ 4 tới 6 tháng. Samsung quan sát thị trường, vàSamsung ngay lập tức phản ứng thích nghi. Mẫu Galaxy S 4 được tung ra chỉ 9 thángsau mẫu Galaxy S III. Samsung đa dạng hóa sản phẩm của mình ở trình độ bậc thầy.Chiến lược 5: Có tầm nhìn rộngHiện nay Samsung đang nỗ lực tăng cường vị thế của mình bằng cách mở mộttrung tâm phát triển phần mềm ở Silicon Valley. Có thể không bao giờ đạt được sựkiểm soát hệ thống điều hành trên thiết bị như Apple, nhưng có thể nói rằng cáchSamsung khai thác chiều sâu và sự linh hoạt trong năng lực sản xuất của mình cũngđem lại lợi thế to lớn không kém Apple. Samsung không chỉ tự sản xuất bộ xử lý,memory chip, camera trên thiết bị của mình mà còn cung cấp cho các nhà sản xuấtkhác – bao gồm cả bộ vi xử lý trong iPhone 5. Những công nghệ mới thường tốn rấtnhiều thời gian để nghiên cứu và phát triển, đặc biệt là những công nghệ dùng cho sảnphẩm sản xuất với khối lượng lớn. Có được từ sớm những thông tin về chuỗi sản xuất[các cấu kiện] là một trong những yếu tố chính làm thành lợi thế của Samsung, Họđược nhìn thấy mọi thứ từ trước 3 năm.Mặc dù công ty tuyên bố chính sách của mình rằng mọi tổ chức hoạt động sảnxuất linh kiện cấu phần luôn độc lập tách biệt với tổ chức hoạt động sản xuất sảnphẩm hoàn chỉnh, và rằng tổ chức này không được biết tổ chức kia đang làm gì,nhưng ít người tin rằng Samsung tự lấy tay che mắt mình. Đây chính là vấn đề gâynhiều tranh cãi và xung đột giữa Samsung và các khách hàng của mình.Apple kiện Samsung ở Mỹ và các thị trường khác với cáo buộc vi phạm cácbản quyền, từ hình dạng cơ bản của chiếc điện thoại tới cách thiết kế hiệu ứng giaodiện màn hình nảy ngược lại khi người sử dụng miết tới sát cạnh đáy. Samsung bác bỏnhững cáo buộc này, và kiện ngược lại. Cuộc chiến pháp lý này tới nay vẫn chưa códấu hiệu kết thúc. Apple thắng kiện ở sân nhà vào tháng 8, khi bồi thẩm đoàn tòa ánliên bang công nhận Apple được bồi thường thiệt hại lên tới 1 tỷ USD, nhưng vấp phảikháng cáo, và gần đây thẩm phán giảm mức phạt xuống còn khoảng một nửa.Nhưng dù các vụ tranh chấp đi đến kết cục nào thì Samsung vẫn chẳng cần viphạm luật pháp để khai thác lợi thế của một nhà cung cấp linh kiện. Mỗi khi một côngty khách hàng tìm đến Samsung với đề nghị cung cấp một loại vi xử lý mới, thì thôngtin đó hiển nhiên đã đem lại giá trị cho Samsung.2. Giải thích vì sao Samsung lại chọn Việt Nam là điểm đầu tư chiến lược.4Quyết định chọn Việt Nam làm điểm đầu tư chiến lược của Samsung phần nàobắt nguồn từ sự thành công của Samsung Vina.Thứ nhất, bắt đầu hoạt động từ năm 1994, với thị phần gần như bằng không,đến nay Samsung Vina đã trở thành công ty điện tử hàng đầu ở Việt Nam, chiếm36,7% thị phần ti vi LCD và 26% đối với ti vi đèn hình, 19% thị phần điện thoại diđộng (nguồn: GfK, tính đến tháng 6-2008). Bên cạnh đó, nhiều mặt hàng khác củaSamsung Vina như tủ lạnh 2 cửa “side by side”, màn hình máy tính, máy in, ổ đĩacứng và đĩa quang… cũng chiếm một trong hai vị trí đầu trên thị trường. Doanh thucủa Samsung Vina tăng nhanh qua các năm. Năm 2007, doanh thu của Samsung Vinađạt gần 400 triệu đô la Mỹ, trong đó xuất khẩu 88 triệu đô la Mỹ. Samsung Vina đangđặt mục tiêu đạt doanh số một tỉ đô la Mỹ vào năm 2010.Thứ hai, Cũng như Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil và Nga, Việt Nam là thị trườngmới nổi mà các nhà đầu tư nước ngoài không thể không chú ý. Dù dân số không bằngTrung Quốc, Ấn Độ hay Brazil, nhưng với gần 85 triệu dân cộng với nền kinh tế đangtrên đà tăng trưởng nhanh, Việt Nam có nhiều tiềm năng trở thành thị trường tiêu thụlớn trong khu vực Đông Nam Á.Thứ ba, vị trí địa lý thuận lợi của Việt Nam cũng là yếu tố quan trọng đểSamsung đưa ra quyết định đầu tư. Với vị trí gần Trung Quốc, quốc gia đông dân nhấtthế giới, và cách không xa Ấn Độ, lại có giao thông thuận lợi về đường biển, ViệtNam có thể trở thành trung tâm sản xuất sản phẩm để cung cấp cho khu vực châu Á.Thứ tư, hiện nay, nền kinh tế Việt Nam đang trải qua giai đoạn khó khăn,nhưng điều đó cũng không làm giảm vai trò của Việt Nam trong chiến lược phát triểncủa Samsung ở khu vực châu Á. Ngoài Samsung Electronics, nhiều công ty khácthuộc tập đoàn Samsung cũng đang đến Việt Nam để xem xét và rất có thể họ cũng sẽquyết định đầu tư những dự án lớn tại đây. Không riêng Samsung, nhiều tập đoàn điệntử khác như Canon, Panasonic, Intel, Foxcon… cũng đã chọn Việt Nam để xây dựngtrung tâm sản xuất và cung ứng sản phẩm cho thị trường thế giới.Thứ năm, việc xóa bỏ chính sách bảo hộ đối với hàng điện tử để hội nhập vớinền kinh tế khu vực và thế giới có thể khiến Việt Nam mất đi một số cơ sở lắp rápnhỏ, nhưng lại thu hút được hàng loạt những dự án đầu tư lớn. Đây là cơ hội tốt chongành công nghiệp sản xuất linh kiện phát triển, điều mà Việt Nam đã không làmđược trong gần 15 năm thực hiện chính sách bảo hộ vừa qua. Trong thời kỳ toàn cầu5hóa với mức độ cạnh tranh ngày càng gay gắt như hiện nay, tốc độ, chi phí và chấtlượng của linh kiện, phụ kiện đóng vai trò rất quan trọng đối với sự thành công củasản phẩm. Khi quyết định chọn Việt Nam để xây dựng nhà máy sản xuất điện thoại diđộng, Samsung đồng thời cũng kêu gọi các doanh nghiệp vệ tinh đến đầu tư sản xuấtlinh kiện để đáp ứng cho nhu cầu của mình. Tôi cho rằng các tập đoàn khác như Intel,Foxcon, Canon… cũng làm như vậy, vì đó là một trong những yếu tố quan trọng giúpsản phẩm sản xuất tại Việt Nam có chi phí thấp. Chính vì thế, tôi tin chắc ngành côngnghiệp phụ trợ Việt Nam sẽ phát triển mạnh mẽ trong tương lai gần. Nếu Chính phủcó thêm những chính sách cần thiết để hỗ trợ cho ngành này, thì Việt Nam sẽ sớm cóngành công nghiệp điện tử mạnh, thu hút vốn đầu tư của ngước ngoài.Thứ sáu, Samsung đầu tư quy mô lớn vào Việt Nam trước tiên bởi sự ổn địnhvà nhất quán về chính trị của Việt Nam. Nguồn lao động dồi dào và đầy tiềm năng củaViệt Nam cũng là nhân tố rất quan trọng để Samsung lựa chọn Việt Nam là điểm đến.Hiện nay, có khoảng 54.000 lao động làm việc tại 2 nhà máy của Samsung tại ViệtNam. Lao động của Samsung không chỉ đến từ Bắc Ninh, Thái Nguyên mà còn từnhiều tỉnh, thành phố khác, từ miền Trung trở ra. Nguyên lý kinh doanh của Samsunglà sự bền vững và ổn định chính. Vì vậy, khi quyết định đầu tư tại bất kỳ quốc gia nào,Samsung luôn đặt mục tiêu lâu dài. Đó chính là lý do tại sao mà ngoài Việt Nam, tạicác quốc gia khác như Trung Quốc hay Brazil Samsung đều có 2 nhà máy/quốc gia.Thứ bảy, Samsung thêm một lần nữa chọn lựa VN không phải do giá nhâncông rẻ, vì so ra ở yếu tố này VN còn chi phí cao hơn ở Ấn Độ hay một số địa phươngcủa Trung Quốc. Tuy nhiên, yếu tố lợi thế lớn của VN là có một nền chính trị và kinhtế khá ổn định, sự quan tâm hỗ trợ của chính phủ trung ương và chính quyền địaphương thống nhất.Thứ tám, dễ dàng nhận thấy, ở Việt Nam, giá lao động được xếp vào mức rẻmạt, theo tính toán trung bình, mỗi tháng, Samsung sẽ chỉ phải trả cho một nữ côngnhân Việt Nam bao gồm cả tiền lương và tiền làm thêm giờ khoảng 353 USD, tức làchưa bằng 1/10 tiền lương của một công nhân tại Hàn Quốc. Đây cũng là lời giải đápcho việc tại sao trong năm 2012, Samsung lại tuyển đến gần 20.000 lao động ViệtNam vào làm trong các nhà máy, khu công nghiệp của mình, trong khi đó, con số nàyở Gumi chỉ khiêm tốn 175 người.6Cuối cùng, một lý do nữa cũng được coi là nguyên nhân thúc đẩy việcSamsung gấp rút đổ những khoản tiền lớn vào Việt Nam là do nền các chính sách hỗtrợ cũng như các chế độ ưu đãi rất lớn từ Chính phủ. Nếu như ở Hàn Quốc, mỗi nămSamsung phải đóng thuế ở mức 22%, thì khi vào đến Việt Nam, Samsung không phảitrả một đồng nào trong suốt 4 năm liền cho thứ gọi là thuế doanh nghiệp. Sau 4 năm,số tiền thuế doanh nghiệp mà Samsung phải nộp cho ngân sách nhà nước cũng rất ítỏi, 5%/năm cho kỳ 12 năm tiếp theo và 10%/năm cho kỳ 34 năm sau đó. ViệcSamsung liên tiếp đầu tư số tiền khổng lồ lên đến hàng tỷ USD để xây dựng nhà máytại Việt Nam đã khẳng định sự hấp dẫn của môi trường đầu tư Việt Nam so với cáckhu vực khác.II. Phân tích những tác động tích cực và tiêu cực đến khả năng cạnh tranh củadoanh nghiệp Việt Nam khi Việt Nam tham gia Hiệp định Đối tác thường xuyênThái Bình Dương ( TPP) và đề xuất chiến lược kinh doanh phù hợp cho DN.1. Tác động tích cực và tiêu cực đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Namkhi Việt Nam tham gia Hiệp định Đối tác thường xuyên Thái Bình Dương ( TPP).a) Tác động tích cựcThứ nhất, các DN Việt Nam sẽ có cơ hội phát triển, mở rộng hoạt động xuấtnhập khẩu của mình khi mức thuế suất được giảm về bằng hoặc gần bằng 0%. Vớimột nền kinh tế định hướng xuất khẩu như của Việt Nam, việc tiếp cận các thị trườnglớn như Hoa Kỳ, Australia… với mức thuế suất bằng hoặc gần bằng 0% đã tạo ra mộtlợi thế cạnh tranh vô cùng lớn và một tương lai hứa hẹn cho nhiều ngành hàng, kéotheo đó là lợi ích cho một bộ phận lớn người lao động hoạt động trong các lĩnh vựcphục vụ xuất khẩu. Lợi ích này không chỉ dừng lại ở những nhóm mặt hàng Việt Namcó thế mạnh xuất khẩu như dệt may, thủy sản mà còn là động lực để nhiều nhómngành khác hiện có kim ngạch xuất khẩu khiêm tốn gia tăng năng lực cạnh tranh. Nóicách khác, đây là cơ hội không chỉ nhìn từ thời điểm hiện tại mà còn thấy được cảtiềm năng trong tương lai.7Thứ hai, các DN có cơ hội tiếp cận với các thị trường lớn trong thương mạidịch vụ và đầu tư. Về lý thuyết, các DN Việt Nam sẽ được tiếp cận thị trường dịch vụcủa các nước thành viên tham gia một cách thuận lợi hơn và ít rào cản hơn. 8 nướcthành viên còn lại tạo ra một thị trường lớn đầy tiềm năng cho các DN xuất khẩu củaViệt Nam.Thứ ba, các DN được mua nguyên vật liệu nhập khẩu từ các nước TPP với chiphí thấp. Các ngành sản xuất sử dụng nguyên vật liệu nhập khẩu từ các nước thànhviên TPP làm nguyên liệu đầu vào sẽ được hưởng lợi từ việc giảm thuế hàng nhậpkhẩu , qua đó mua được nguyên liệu giá rẻ, giúp giảm chi phí sản xuất, qua đó giúpnâng cao năng lực cạnh tranh của những ngành này.Thứ tư, các DN có cơ hội được tham gia đấu thầu minh bạch, công khai khimở cửa thị trường mua sắm công. Mặc dù mức độ mở cửa đối với thị trường mua sắmcông trong khuôn khổ TPP chưa được xác định cụ thể nhưng nhiều khả năng các nộidung trong Hiệp định mua sắm công trong WTO sẽ được áp dụng cho TPP và nếuđiều này trở thành hiện thực thì đây là cơ hội để giải quyết các bất cập trong các hợpđồng mua sắm công và hoạt động đấu thầu chưa minh bạch ở Việt Nam hiện nay. Điềunày rất có ý nghĩa đối với các DN kinh doanh lành mạnh, minh bạch hiện nay.Thứ năm, TPP sẽ tạo cơ hội tốt cho các DN thực hiện nghĩa vụ bảo vệ môitrường và bảo vệ người lao động khi Việt Nam thực thi các tiêu chuẩn về lao động,môi trường theo các cam kết đã ký trong Hiệp định.Thứ sáu, các DN Việt Nam sẽ được hưởng những tác động tích cực từ việc cảicách và thay đổi thể chế nhằm tuân thủ những cam kết chung của TPP. TPP dự kiến sẽbao trùm cả những cam kết về những vấn đề như sự hài hòa giữa các quy định phápluật, tính cạnh tranh, khối các DN vừa và nhỏ, chuỗi cung ứng, hỗ trợ phát triển…Đây là những lợi ích lâu dài, xuyên suốt và đặc biệt có ý nghĩa với cộng đồng DN ViệtNam.b) Tác động tiêu cựcThứ nhất, nguy cơ mất khả năng cạnh tranh. Việc giảm thuế quan chắc chắn sẽdẫn đến sự gia tăng nhanh chóng trong luồng hàng nhập khẩu từ các nước TPP vàoViệt Nam với giá cả cạnh tranh. Hệ quả tất yếu là DN đối mặt với sự cạnh tranh gaygắt, thị phần hàng hóa của Việt Nam sẽ bị thu hẹp lại, thậm chí là nguy cơ mất thịphần nội địa. Nguy cơ này đặc biệt nguy hiểm đối với nhóm hàng nông sản, vốn là8nhóm gắn liền với đối tượng dễ bị tổn thương trong hội nhập là nông dân. Ngoài ra,điều này cũng dẫn đến việc DN trong nước phải cạnh tranh với nhau và DN nào yếukém sẽ bị đào thải khỏi thị trường. Chỉ DN nào tự thích nghi, tự điều chỉnh nhằm nângcao năng lực cạnh tranh của mình mới tồn tại được.Ngoài ra, tham gia TPP đồng nghĩa với việc mở cửa thị trường dịch vụ, là mảnghoạt động thương mại mà mức độ mở cửa của Việt Nam là hạn chế và dè dặt nhất từtrước đến nay. Việc mở cửa thị trường dịch vụ sẽ khiến cho các nhà cung cấp có tiềmlực lớn, có kinh nghiệm và danh tiếng lâu năm, có ưu thế về cung cấp dịch vụ trên thếgiới "đổ bộ" vào thị trường Việt Nam, khiến cho các đơn vị cung cấp dịch vụ của ViệtNam gặp khó khăn nghiêm trọng và việc mất thị phần là nguy cơ có thể dự báo trướcđược.Không những thế, so với các hiệp định khác, TPP hướng tới một sân chơi bìnhđẳng, không phân biệt quốc gia phát triển hay đang phát triển trong khi WTO vẫn cóchính sách ưu tien cho các quốc gia đang phát triển. Như vậy, rõ ràng đây là bất lợilớn cho các DN Việt Nam khi không có đủ năng lực để cạnh tranh bình đẳng, sòngphẳng với các DN của Hoa Kỳ hay Australia.Thứ hai, thách thức từ việc thực thi các yêu cầu cao về môi trường, lao động,cạnh tranh… và các ràng buộc mang tính thủ tục trong các quy định liên quan đến ràocản kỹ thuật, vệ sinh dịch tễ. Các kết quả đàm phán FTA của Hoa Kỳ trong giai đoạngần đây cho thấy quốc gia này đặc biệt nhấn mạnh đến việc tuân thủ các yêu cầu caovề môi trường và lao động hay các ràng buộc về các quy định về TBT, SPS… Điềunày đã tạo ra những khó khăn cũng như làm phát sinh thêm chi phí cho DN Việt Nam,ảnh hưởng đến quá trình sản xuất kinh doanh của các DN.Thứ ba, thách thức từ việc thực thi các yêu cầu cao liên quan đến việc bảo hộquyền sở hữu trí tuệ. Mỹ là đối tác rất cứng rắn trong những vấn đề liên quan đến bảohộ quyền sở hữu trí tuệ cả trong WTO lẫn trong các FTA của nước này. Đối với TPP,vấn đề này cũng được Mỹ thể hiện tương đối rõ ràng. Tuy nhiên, đây lại là một vấn đềlớn đối với các DN Việt Nam vì hiện nay, tuy đã tham gia Công ước Bern nhưng ViệtNam vẫn chưa có các thiết chế bảo hộ hiệu quả, số vụ việc vi phạm sở hữu trí tuệ cònrất lớn. Do đó, nếu bảo hộ chặt chẽ sẽ dẫn tới những khó khăn cho DN Việt Nam khiphải bỏ chi phí nhiều hơn trước đây cho cùng một loại sản phẩm. Dĩ nhiên, cần nhậnthức đầy đủ rằng tình trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam hiện nay cần9phải được chấm dứt nếu muốn phát triển nền kinh tế một cách lành mạnh. Tuy nhiên,thực hiện ngay và toàn bộ, thay vì thực hiện dần dần, các yêu cầu của hiệp định bảo vệquyền sở hữu trí tuệ (TRIPS) sẽ là bất khả thi và sẽ tạo ra rất nhiều hệ lụy cho các DN.Thứ tư, thách thức từ việc mở cửa thị trường mua sắm công. Mua sắm công làmột vấn đề phức tạp và hiện vẫn đang là lĩnh vực tương đối "đóng" đối với tự dothương mại. Trong WTO, Hiệp định về mua sắm công có sự tham gia của một sốlượng rất hạn chế các nước do nhiều quốc gia vẫn giữ quan điểm thận trọng với vấn đềnày. Trong TPP, Mỹ sẽ đưa ra yêu cầu này cho các đối tác tham gia đàm phán bằngviệc yêu cầu các đối tác TPP tham gia Hiệp định về mua sắm công của WTO hoặc đưara các quy định của Hiệp định này vào TPP. Đối với DN Việt Nam, việc mở cửa thịtrường mua sắm công theo cách này sẽ gây ra những tác động bất lợi do sự thâm nhậpcủa các nhà thầu nước ngoài khiến nhà thầu nội địa không cạnh tranh nổi trong khikhả năng tiếp cận và thắng thầu của các nhà thầu nội địa trên thị trường mua sắm côngcủa các đối tác TPP là hầu như không có do hạn chế về năng lực cạnh tranh.Thứ năm, thách thức từ việc chứng minh xuất xứ của nguyên liệu đầu vào.Theo TPP, một ngành chỉ hưởng ưu đãi về thuế xuất khẩu nếu chứng minh đượcnguồn nguyên liệu đầu vào có xuất xứ từ các nước tham gia TPP. Ví dụ, ngành dệtmay của Việt Nam chẳng hạn là ngành xuất khẩu chủ lực nhưng 75% nguyên vật liệuphải nhập từ Trung Quốc trong khi Trung Quốc không tham gia TPP nên rõ ràngngành dệt may sẽ không được hưởng ưu đãi thuế quan như các ngành khác. Do côngnghiệp phụ trợ của Việt Nam chưa phát triển nên rất nhiều ngành sản xuất khác củaViệt Nam cũng ở trong hoàn cảnh tương tự. Trong trường hợp này, DN Việt Nam hoàntoàn không được hưởng lợi gì từ việc ký kết TPP.2. Đề xuất chiến lược kinh doanh phù hợp cho DN.Để nắm bắt được các cơ hội, loại bỏ thách thức, cộng đồng DN Việt Nam cầnphải nâng cao năng lực cạnh tranh, tuân thủ các quy định, chủ động trước thời cơ vàthách thức…Thứ nhất, năng lực cạnh tranh của mỗi DN là yếu tố quyết định trong "sânchơi TPP". Do đó, để tồn tại được, điều tối quan trọng với các DN là phải nâng caonăng lực cạnh tranh của DN mình để có đủ sức cạnh tranh với các DN nước ngoài trênthị trường trong nước cũng như trên thị trường của nước đối tác10Thứ hai, thực tế trên nhiều lĩnh vực hiện nay nhiều DN Việt Nam không thểcạnh tranh được với DN nước ngoài, do họ có bề dầy kinh nghiệm, tiềm lực tài chính,thương hiệu, uy tín… Do đó, DN Việt Nam thay vì đối đầu trực tiếp trên các thịtrường lớn thì hãy chọn các thị trường ngách, thị trường nhỏ với chiến lược "đạidương xanh" - khai phá mảng thị trường có thể nhỏ hẹp nhưng mới và ít đối thủ cạnhtranh. Ngay trong mảng mua sắm công, thay vì tham gia đấu thầu trực tiếp những hợpđồng lớn, DN Việt Nam hoàn toàn có thể lựa chọn trở thành nhà thầu phụ. Điều nàyphù hợp với tiềm lực và khả năng của DN Việt Nam hơn.Thứ ba, những quy định về môi trường, lao động hay bảo hộ sở hữu trí tuệ làxu hướng phát triển tất yếu của môi trường kinh doanh lành mạnh, văn mình. Dùmuốn hay không thì DN cũng phải chấp nhận xu hướng này. Do đó, thay vì cố tình trìhoãn, đi theo lối kinh doanh cũ, DN Việt Nam từng bước cải cách hoạt động của DNmình cho phù hợp với xu thế của thời đại.Thứ tư, TPP khi được ký kết sẽ gây ra những tác động, trực tiếp đến hoạt độngcủa DN. Do đó, DN phải lên tiếng, thông qua các hiệp hội hay Phòng Thương mại vàCông nghiệp Việt Nam vì quyền lợi của DN mình, kiến nghị với Chính phủ để đàmphán những điều kiện có lợi cho các DN nội địa.Có thể thấy, việc xuất hiện TPP là một tất yếu khi có rất nhiều vấn đề mà cácFTA hiện tại chưa giải quyết được. Với riêng DN Việt Nam, cơ hội có nhiều nhưngthách thức cũng không nhỏ và nếu không nỗ lực hết mình thì rất có thể DN Việt Namsẽ thua ngay khi TPP bắt đầu có hiệu lực. Điều này đòi hỏi sự đầu tư công sức của cácnhà hoạch định chính sách, các nhà nghiên cứu và bản thân mỗi DN để tìm đượchướng đi phù hợp nhất cho DN của mình.11 |
