Khi chúng ta lần đầu nghe đến khái niệm này, có vẻ thật kì lạ, thậm chí hơi xúc phạm. Làm sao mà chúng ta lại không biết mình đang cảm nhận điều gì cơ chứ? Show Dĩ nhiên khi nhìn từ ngoài vào, chúng ta giống như những cá thể thống nhất: đều mang một cái tên và có hình dạng cụ thể. Các phần trong cơ thể cách nhau không đáng kể. Thế nhưng sao mỗi người lại khác nhau đến nỗi ai cũng chứa đựng rất nhiều bí mật? Trên thực tế, đời sống tinh thần có (ít nhất) 2 phần riêng biệt: phần cảm nhận và phần quan sát. Đôi lúc hai phần này hoàn toàn trùng khớp. Khi có người hỏi ta có muốn ăn gì vào bữa tối, và hai phần này ngay lập tức đưa ra một thông điệp thống nhất, ta sẽ không nhận ra sự khác biệt mà đơn giản trả lời ta muốn ăn pizza. Đôi khi việc trở nên phức tạp hơn. Khi đang ngồi nghỉ trên ghế sau một ngày dài ở chỗ làm, ta cảm thấy khá dễ chịu. Nhưng đột nhiên bố mẹ lại khiến ta khó chịu chỉ với một lời khiển trách cỏn con. Chúng ta đứng bật dậy và bắt đầu la hét về sự bất công cùng mọi vấn đề mà trước đó ta chẳng hề bận tâm, rồi sớm muộn rơi vào trạng thái khủng hoảng.
Tại sao phần quan sát lại gặp khó khăn khi phải báo cáo cảm xúc chính xác? Đầu tiên, vì chúng ta phải chịu đựng định một kiến thường trực: một số cảm xúc không được chấp nhận. Để hiểu chính mình, ta dựa vào mức độ làm chủ bản thân, dũng cảm và trung thực trong môi trường xung quanh. Chúng ta bị cầm tù bởi những điều xã hội cho là bình thường. Suốt thời thơ ấu, chúng ta đã vô thức tự tiêm nhiễm vào chính mình những ý niệm mạnh mẽ về thứ được và không được phép cảm nhận. Có thể đây là những quan niệm truyền thống về việc những đứa bé trai không được phép cảm thấy ủy mị và những bé gái không được phép nuôi tham vọng nhất định vì sợ thiếu-nữ-tính. Ngày nay chúng ta không còn những cấm đoán rõ ràng ngây ngô như vậy, nhưng có những thứ quyền lực tương đương đã thay thế vào đó. Chúng ta có thể bắt gặp những lời ám chỉ bí mật mà đầy quyền lực rằng chẳng ai tử tế mà lại ham kiếm tiềm, hoặc không có khả năng đương đầu với công việc, hay bị cám dỗ bởi vấn đề tình cảm hoặc vẫn đau khổ vì một cuộc chia tay ba năm trước. Hơn nữa, mặc dù thời nay tinh thần được giải phóng khỏi định kiến về giới, phần lớn nghĩa vụ về giới của chúng ta vẫn chưa được giải quyết. Vẫn có rất nhiều điều ta không được phép cảm nhận để phù hợp với hình mẫu của “con trai” hay “con gái”. Khi những cảm xúc khó khăn đe dọa xuất hiện, phần quan sát thường sợ hãi và tránh né. Thay vì thành thực miêu tả cảm xúc, nó trở nên tê liệt hoặc cố gắng đưa ra một báo cáo để chấp nhận được chứ không phải sự thật: “Tôi cảm thấy rất mệt mỏi” thay vì “Tôi cảm thấy bạn vừa làm tôi thất vọng”, “Tôi suy sụp” thay vì “Tôi giận sôi máu”, “Thứ đó thật sự kinh tởm” thay vì “Tôi đang thích thú lạ lùng”.
© Petras Gagilas/Flickr Vấn đề của ta được tạo thành từ cách rất nhiều những cảm xúc quyền lực – đặc biệt như buồn bã, ghen tị và tức giận – xuất hiện từ những chuyện tưởng như rõ ràng tầm thường và dường như vô nghĩa. Thật khó khi phải thừa nhận với bản thân rằng một vấn đề lớn và có ảnh hưởng có thể nổ tung bên trong chúng ta khi dường như chẳng có nguyên nhân hợp lý. Ví dụ, ta có thể cực kỳ ghen tị một cách vô lý khi nghe người bạn kể về người quen mới được thăng chức. Hay đó là khi đối tác không tập trung trong ba giây khi ta đang cố gắng giải thích những vấn đề phức tạp trong công việc, khi ta cảm thấy giận sôi máu và tổn thương tự trọng khi không được người yêu quan tâm. Chúng ta im lặng vì thừa nhận cảm xúc buồn bã bao gồm phải thừa nhận mình yếu đuối đến xấu hổ. Nhưng cho dù bị lờ đi, những cảm xúc này không hề biến mất. Chúng dùng dằng và tỏa ra năng lượng vào những vấn đề liên quan. Ghen tị biến thành thù hằn. Giận dữ biến thành lời chê trách đối phương sao lại béo quá – mặc dù khi ta biểu lộ tổn thương bằng những hành động khó chịu, ta sẽ không còn cơ may được thông cảm.  © Chris JL/Flickr Những cảm xúc không được xử lí có thể gây hại. Chúng phát triển thành rắc rối, phẫn nộ và buồn rầu. Chúng khóa buộc và làm cơ thể căng thẳng. Chúng biến thành những ký sinh trùng nguy hiểm, co rút cơ mặt, liệt dương, mất khả năng làm việc, nghiện rượu, ám ảnh với phim đen. Phần lớn những chứng nghiện là những triệu chứng cơ bản của những cảm xúc khó khăn kéo dài mà chúng ta chưa tìm ra cách để xử lí. Vậy làm thế nào để quan sát và thông hiểu những cảm xúc của chính mình? Việc đọc đóng một vai trò cực kì quan trọng. Để biết cách nhận ra những cảm xúc đang bay ngang qua bán cầu nhận thức, ta dựa vào một quyển sách hướng dẫn sử dụng nội tâm tốt viết về về những hiện tượng có thể xảy ra. Nhiệm vụ cốt yếu của văn chương là giúp ta điền vào quyển sách hướng dẫn nội tâm này. Một tiểu thuyết gia vĩ đại có thể đưa chúng ta đi qua một loạt cảm giác phức tạp trong tính cách nhân vật giả tưởng, từ đó khiến ta dễ dàng nhìn nhận những cảm giác đó ở trong chính mình. Nhà văn là một người kiên nhẫn hiếm có với những điều gây tò mò, ít được nhắc tới và rõ ràng kì quặc hơn trôi nổi trong đầu óc con người. Một tác phẩm quan trọng của văn chương giống như một bản ghi chép trong từ điển cảm xúc của loài người. Một cuốn sách vĩ đại có thể khiến chúng ta có những cảm nhận kì lạ và đẹp đẽ để hiểu về chính mình tốt hơn ta vẫn nghĩ. © Flickr/Simon Một cách khác là đảm bảo đủ thời gian tự quan sát mỗi ngày. Nghe có vẻ buông thả khi dành một vài tiếng đồng hồ vào buổi tối ngồi và nhìn ra ngoài cửa sổ hoặc quanh giường ngủ, với một tập giấy và một cây bút trên đùi. Những khoảnh khắc tưởng chừng lười biếng này là lúc phần quan sát cuối cùng cũng có thể bắt kịp với những cảm xúc mà quá xấu hổ, ngại ngùng hoặc khó chịu xuất hiện vào cuối ngày. Chúng giống như tiếng chuông nhà thờ chúng ta chỉ có thể nghe thấy vào buổi tối, khi giao thông thành phố đã tắt lịm. Nếu không có khoảng thời gian này, ta có thể bị mất ngủ hay rơi vào một loạt vấn đề khác. Chứng mất ngủ là sự trả thù của cảm giác vì những suy nghĩ không được xử lý đúng cách. Việc ở cạnh những người có thể giúp ta định hình và xử lý cảm xúc đúng cách cũng có ích. Họ là những người giỏi lắng nghe. Có một thính giả sẵn sàng tiếp nhận sự thật về chúng ta là một phần giúp ta hiểu cảm nhận của chính mình. Khi ở bên cạnh những người cởi mở, tâm trí của chúng ta tự do hơn vì ta sẽ ghi nhớ những suy nghĩ sẽ bị ngăn cản nếu ở bên cạnh một người nóng tính hay nhàm chán. © Will Fisher/Flickr Hiểu được rằng giữa những gì ta cảm nhận và những gì ta nhận thức được có một cách biệt lớn sẽ giúp ta rất nhiều. Chúng ta bắt đầu hiểu mọi người ai cũng có vấn đề tương tự. Họ thường xuyên nói những điều không thành thực với cảm xúc của mình – như những lời lăng mạ khi bị tổ thương, hay tức giận khi tự ti – và chúng ta nhận ra nên tha thứ cho họ vì họ không thể lúc nào cũng kiểm soát được bản thân để biểu lộ nội tâm theo các chân thật. Suy nghĩ này giúp ta có thể nhìn nhận những hành vi tồi tệ theo cách bao dung hơn. Cảm xúc thường không hề tuyệt vời và không đáng tin. Nhưng ta nên thừa nhận rằng nếu hoàn toàn làm ngơ, chối bỏ hay bỏ qua những xúc cảm này, hậu quả sẽ càng trở nên tệ hơn: chúng sẽ âm thầm làm hại toàn bộ cuộc sống của ta. Một trong những bí quyết sống quan trọng nhưng thường bị lãng quên, là tập dánh nhãn đúng cho những cảm xúc của bản thân và tôn trọng những cảm xúc nguyên bản ở mọi người và chính mình. Trạm Đọc dịch Nguồn: http://www.thebookoflife.org/on-being-out-of-touch-with-ones-feelings/ Vào một ngày đẹp trời, tôi thức dậy và đến văn phòng với tinh thần tràn đầy năng lượng. Nhưng sau một vài tiếng tập trung làm việc, đột nhiên tâm trạng lại trở nên chùng xuống, chán nản mà không biết lý do vì sao. Tôi tin bạn cũng đã từng trải qua nhiều hơn một lần tâm trạng bị “tuột cảm xúc” như thế. Điều khó chịu nhất đối với một số người không phải là cảm giác buồn chán mà vì nỗi buồn này chẳng thể gọi thành tên. Lỡ có ai biết được và hỏi han, câu trả lời khó chịu cho cả người trả lời lẫn người nghe là: “Cũng không biết vì sao”. Thế nhưng, chúng ta đang ở một thế kỷ phát triển, mọi thứ đều có câu trả lời, kể cả những lý giải về mặt tâm lý, thể chất. Dĩ nhiên, Her World không giúp để bạn có câu trả lời hay hơn khi được ai đó hỏi mà để hiểu hơn về những cơ chế hoạt động và cách phản ứng của cơ thể với môi trường sống khiến tâm trạng bị thay đổi. Dưới đây là một vài nguyên nhân dẫn tới hiện tượng buồn mà không biết lý do mà có thể bạn không để ý tới. Đôi khi tâm trạng đột nhiên chùng xuống, chán nản mà không biết lý do vì sao SỰ MẤT CÂN BẰNG CỦA CÁC HÓA CHẤT TRONG NÃOTrong não của chúng ta có các chất hóa học được gọi là chất dẫn truyền thần kinh. Chúng giúp gửi tín hiệu giữa các tế bào thần kinh trong não, một số chất dẫn truyền thần kinh còn đóng vai trò điều chỉnh tâm trạng. Khi các chất dẫn truyền không được cung cấp đều đặn hoặc không cân bằng, chúng sẽ khiến tâm trạng của chúng ta trở nên xấu đi. Bên cạnh đó, việc tiếp xúc với ánh nắng, sử dụng các chất kích thích hoặc có gien di truyền về chứng trầm cảm cũng là những lý do gây ra những thay đổi hóa học trong não, làm mất sự cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh. THỜI TIẾT THAY ĐỔICơ thể thường có một khoảng thời gian để tự điều chỉnh việc thích nghi khi thời tiết thay đổi. Đặc biệt là vào các giai đoạn chuyển mùa trong năm. Giáo sư tâm thần học Alfred Lewy, Đại học Y tế và Khoa học Oregon, Mỹ cho biết: “Tâm trạng chán nản khi thời tiết thay đổi, đặc biệt là khi không khí ấm áp hơn là do cơ thể đang trong giai đoạn trì hoãn việc thích nghi với mùa mới”. Tình trạng khó khăn khi điều chỉnh sự thích nghi vào lúc giao mùa có thể là do sự mất cân bằng hormone melatonin. Tâm trở nên trạng chán nản khi thời tiết thay đổi VÔ TÌNH BẮT GẶP NHỮNG KÝ ỨC CŨĐồ vật, mùi hương, chốn quen, giai điệu… gắn liền với một ký ức buồn vẫn có thể khiến tâm trạng chùng xuống. Bạn cho rằng ký ức đó đã qua đi và những thứ ấy không còn tác động đến cuộc sống của bạn nữa. Tuy nhiên, những kỷ niệm buồn vẫn có thể trở lại bất ngờ ngay cả khi bạn không nhớ đã từng trải qua trước đó. Bộ não của chúng ta đã tự cài đặt cơ chế tiếp tục ghi nhớ những ký ức dù sự việc đã xảy ra rất lâu trong quá khứ. HỘI CHỨNG “CỎ BÊN KIA ĐỒI BAO GIỜ CŨNG XANH HƠN”Chúng ta thường có khuynh hướng nhìn vào cái người khác có để làm thước đo cho sự hoàn hảo. Bạn làm việc rất chăm chỉ nhưng kết quả lại không được tốt như đồng nghiệp, cô gái kia bằng tuổi nhưng lại kiếm được nhiều tiền hơn hoặc cô gái kia chẳng xinh đẹp khéo léo vừa cưới được người chồng giỏi giang, lịch lãm trong khi bạn vẫn mãi quanh quẩn tìm kiếm đối tượng trong vô vọng… Cuộc sống của mỗi người sẽ khác nhau. Nếu cứ nhìn vào những cái người khác có được và thất vọng về bản thân, bạn chỉ buồn phiền thêm thôi. Nếu cứ nhìn vào những cái người khác có được và thất vọng về bản thân, bạn chỉ buồn phiền thêm thôi CÓ QUÁ NHIỀU VẤN ĐỀ CÙNG MỘT LÚCQuá nhiều vấn đề sẽ dẫn đến việc không biết giải quyết việc nào trước cũng khiến tâm trạng trở nên chán nản. Có rất nhiều phương pháp để tạm thời quên đi những vấn đề đó nhưng trong tiềm thức, bộ não sẽ liên tục gửi lại các tín hiệu để gợi nhắc khiến cho mọi nỗ lực của bạn đều thất bại. THƯỜNG XUYÊN NGỦ TRỄMột nghiên cứu được thực hiện vào năm 2007 chỉ ra rằng, khi cho một người khoẻ mạnh bị mất ngủ xem những hình ảnh về sự buồn chán, hoạt động của sóng não sẽ tăng lên mạnh mẽ. Đây cũng là triệu chứng thấy được ở những người mắc bệnh trầm cảm. Giám đốc Trung tâm y tế Circadian, (Mỹ), Matthew Edlund, tác giả của cuốn sách The Power of Rest cho biết: “Nếu bạn không ngủ đủ giấc, não sẽ không có đủ thời gian phục hồi để có thể hoạt động tốt. Đây chính là một trong những lý do gây ra cảm giác buồn phiền”. SỰ CÔ ĐƠNĐược xem như một hội chứng căng thẳng kinh niên của nhiều người trẻ hiện đại. Gia đình không ủng hộ, không có bạn bè thân thiết, khó khăn khi giao tiếp với đồng nghiệp… là một trong những trạng thái cô đơn mà chúng ta thường gặp phải. Trong một nghiên cứu quét não sử dụng công nghệ fMRI cho thấy chỉ cần gặp những rắc rối như bị bỏ rơi, bị từ chối…, một khu vực nhỏ ở não sáng lên, vùng não đó cũng sẽ sáng khi cơ thể cảm nhận được nỗi đau thể xác. Cô đơn là hội chứng kinh niên của nhiều người trẻ hiện đại Để không còn tình trạng tự nhiên buồnHãy hành động ngay khi gặp vấn đề: Đừng để rơi vào tình trạng chồng chất các nỗi buồn đến bất chợt. Bạn cần đối mặt và giải quyết từng nỗi buồn. Tuy không thoải mái nhưng cơn buồn không hiểu lý do sẽ được giải quyết. Gặp gỡ những người có lối sống tích cực: Đặc biệt là những người đã thành công sau nhiều lần thất bại nhưng không bỏ cuộc. Họ sẽ truyền cho bạn rất nhiều nguồn cảm hứng và kinh nghiệm sống bổ ích. Gặp gỡ những người có lối sống tích cực sẽ cho bạn nhiều động lực Hãy tập trung vào điểm mạnh của mình và phát huy chúng. Nếu đang gặp khó khăn, tập cách tự nhắc nhở bản thân điều đó sẽ nhanh chóng qua đi. Tạo ra những ký ức mới: Rủ bạn bè đến quán cà-phê mà bạn rất thích nhưng cũng là nơi bạn chia tay mối tình đầu tiên. Tâm sự với họ câu chuyện của bạn (phải là người bạn tin tưởng) và quên chúng đi. Sau đó, hãy chỉ lưu lại khoảnh khắc bạn đã cười rất sảng khoải khi nghe những câu chuyện cười mà họ chia sẻ. Tâm sự với bạn bè cũng là cách để giải tỏa nỗi buồn Tập thói quen sinh hoạt lành mạnh: Ăn uống khoa học, giữ ấm cơ thể khi trời lạnh, tập đi ngủ sớm và đảm bảo đủ 7 tiếng một ngày, dành ra ít nhất 30 phút mỗi ngày để tập thể dục, hạn chế tối đa việc sử dụng các chất kích thích, cập nhật tin tức hằng ngày,… Her World Việt Nam |
