Thơm ngon củ ấu “sừng trâu” ở miền Tây(NLĐO) - Với vẻ ngoài đen đúa, xấu xí nhưng củ ấu lại là món ăn dân dã, có giá trị dinh dưỡng cao và được nhiều người ưa thích.
Những ngày này, đi dọc theo tuyến tránh nội ô TP Vĩnh Long (Vĩnh Long), nhiều người sẽ bắt gặp hình ảnh các bà, các chị phụ nữ thôn quê mang củ ấu ra ven đường nấu bán cho khách đi đường. Ruộng ấu xanh tốt ở xã Tân Hạnh, huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long Trong cái lạnh ngắt của những ngày mưa tầm tã, bẻ đôi củ ấu vừa từ trong nồi vớt ra để vừa thổi vừa ăn thì không gì sánh bằng. Bà Dương Kim Thanh (52 tuổi), một người bán ấu chín trên tuyến tránh Quốc lộ 1A, đoạn qua xã Tân Hạnh, huyện Long Hồ (Vĩnh Long), cho biết trung bình mỗi ngày bà bán cho khách đi đường từ 40-50 kg ấu đã nấu chín. "Tùy theo lượng khách trong ngày, tôi cũng lời được khoảng 200.000-400.000 đồng. Ấu tươi mua về phải lựa những củ già để luộc và cho thêm chút muối thì ấu mới ngọt và bùi, người ăn mới thưởng thức hết được vị thơm ngon của ấu" - bà Thanh tiết lộ. Ruộng ấu đã đến kỳ thu hoạch Tục ngữ có câu "Thương nhau củ ấu cũng tròn/Ghét nhau bồ hòn cũng méo" hay "Thân em như củ ấu gai, ruột trong thì trắng, vỏ ngoài thì đen" để nói về món ăn dân dã này. Ở miền Tây, mùa ấu thường bắt đầu giữa tháng 6 đến cuối tháng 11. Tại xã Tân Hạnh có khoảng 50 ha trồng ấu để bán tại chỗ và cung cấp cho các thương lái đem đi phân phối ở các nơi. Củ ấu mọc ở phía dưới rễ ấu Củ ấu có hình dạng xù xì, đen đúa giống như cặp sừng trâu nhưng ăn vào có vị ngọt ngọt, bùi bùi rất đặc trưng, được người dân miền Tây ưa thích. Anh Nguyễn Minh Đức (46 tuổi, ngụ xã Tận Hạnh) cho biết trồng ấu tốn rất ít vốn. Loại củ này thích hợp với thổ nhưỡng của các tỉnh miền Tây, như: Đồng Tháp, Vĩnh Long, Hậu Giang… Gia đình anh Đức dành 5.000 m2 đất trồng ấu, mỗi năm 2 vụ. Ấu trồng khoảng 3 tháng là thu hoạch. Với diện tích này, mỗi vụ gia đình anh thu hoạch trên 5 tấn. Mỗi ngày nấu ấu bán ven đường, các bà, các chị thôn quê cũng thu nhập được từ 200.000 -400.000 đồng Hiện tại, giá ấu được thương lái thu mua tại ruộng khoảng 7.000 đồng/kg, cao hơn năm trước từ 600-700 đồng. "Với mức giá trên, người trồng ấu rất phấn khởi. Sau mỗi vụ thu hoạch, gia đình tôi bỏ túi khoảng 30 triệu đồng" - anh Đức nói. Củ ấu thực chất là quả của cây ấu nước thường được dùng để luộc ăn hay nghiền bột làm bánh. Tuy nhiên, ít ai ngờ, nó còn được sử dụng như một loại dược liệu xuất hiện trong nhiều bài thuốc. Điển hình như bài thuốc chữa trĩ ra máu, tỳ vị hư nhược, viêm loét dạ dày… Cây củ ấu được xem là một dược liệu dễ kiếm góp mặt trong nhiều bài thuốc chữa bệnh
Cây củ ấu là loài cây sống dưới nước, có thân ngắn và có lông ở phía ngoài thân. Cây có 2 loại lá. Lá nổi sẽ có phao ở cuống, hình quả trám, phần mép trên có răng cưa. Lá nổi dài khoảng 4 – 5cm, rộng khoảng 6 – 7cm, cuống lá dài 6 – 15cm, giữa có phao. Còn lá chìm thì phiến lá giảm và xẻ lông chim, tuy nhiên đường xẻ rất nhỏ, quan sát chỉ thấy các đường gân. Hoa có màu trắng, thường mọc đơn độc hoặc ở kẽ lá. Phần hoa có 4 lá đài, 4 cánh hoa và 4 nhị bầu trung 2 ô, mỗi ô sẽ chữa một noãn. Phần quả thì được gọi là củ, có 2 sừng, cao khoảng 35mm, rộng tầm 5cm, phần sừng dài tầm 2cm. Đầu phần sừng có hình mũi tên, sừng này do các lá đài phát triển thành. Ở bên trong quả có chứa một hạt ăn được. Đông Trùng Hạ Thảo Khô 10Gr 755,000đ Đông Trùng Hạ Thảo Ký Chủ Nhộng Tằm 3,050,000đ Rượu Đông Trùng Hạ Thảo 750,000đ Yến Chưng Đông Trùng Hạ Thảo 650,000đ Trà Đông Trùng Hạ Thảo 250,000đ Set Quà An Khang 1,550,000đ Set Quà An Khang VIP 2,250,000đ Set Quà Lộc Tiến Vinh Hoa 4,550,000đ Set Quà Nghênh Xuân Ngũ Phúc 6,688,000đ 10+ Khám phá tất cả Quả dùng để ăn, còn vỏ quả và toàn cây thường được dùng để làm vị thuốc. Cây củ ấu được trồng rất phổ biến ở các ao đầm ở trong khắp cả nước. Cả hạt hay chồi của cây đều có thể được dùng làm giống. Phần quả của củ ấu thường được thu hái vào khoảng mùi thu hằng năm. Còn toàn cây thì có thể thu hái quanh năm để làm vị thuốc. Sau khi thu hái thì thường được đem rửa sạch, có thể dùng được cả dạng tươi và dạng phơi khô. Thông thường nếu phơi khô để bảo quản dùng dần thì cần phơi trong bóng râm hoặc dưới nắng nhẹ. Dạng dược liệu đã phơi khô nên được để trong túi kín và bảo quản nơi khô ráo và thông thoáng. Sau đây là một số thành phần được ghi nhận có trong 100g củ ấu:
Ngoài ra, dược liệu này còn chứa làm lượng carbohydrate lớn, ít chất béo và không có cholesterol. Hàm lượng chất xơ có trong củ ấu còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn probiotic. Từ đó giúp sản sinh enzyme tiêu hóa rất tốt cho hệ đường ruột. Theo các tài liệu Đông y ghi nhận thì củ ấu có vị ngọt, tính mát Loại dược liệu này được quy vào 2 kinh Tỳ và Vị. Theo y học cổ truyền:
Theo y học hiện đại:
Củ ấu có thể được sử dụng theo rất nhiều cách khác nhau. Thông thường là dùng luộc ăn hay chế thành bột rồi trộn với mật hoặc đường để làm bánh. Trong chữa bệnh, có thể dùng ở dạng thuốc sắc, sao cháy tán bột, nấu cháo. Tùy thuộc vào từng bài thuốc mà có thể dùng dược liệu riêng lẻ hay kết hợp với các vị thuốc khác. Về liều lượng, thường căn cứ vào mục đích sử dụng, trong đó liều được khuyến cáo ở vào khoảng 10 – 16g dưới dạng thuốc sắc. Còn nếu dùng ngoài thì không kể đến liều lượng, có thể lên đến 250g/ngày. Dưới đây là một số bài thuốc dân gian quen thuộc có sử dụng dược liệu củ ấu:
Củ ấu mặc dù được đánh già là có rất nhiều công dụng hữu ích nhưng bạn vẫn luôn phải thận trọng khi dùng. Bởi sử dụng không đúng cách trong một số trường hợp có thể sẽ phát sinh nhưng vấn đề không mong muốn. Tránh lạm dụng hay ăn nhiều củ ấu trong cùng một thời điểm. Bạn sẽ rất dễ gặp tình trạng đầy hơi hoặc đau trướng vùng bụng do dược liệu này có tính hàn. Ngoài ra, sau khi ăn củ ấu không nên uống nước liền bởi sẽ gây cảm giác khó chịu. Bên cạnh đó, những người đại tiện lỏng hay tỳ vị hư yếu cũng cần tránh sử dụng dược liệu này ở dạng sống. |