Nguyên nhân Câm điếc vừa có thể do di truyền, vừa có thể do mắc phải trong quá trình người mẹ mang thai hoặc sinh đẻ có tai biến. Về di truyền: Gen câm điếc nằm trên nhiễm sắc thể thường, di truyền do gen trội hay gen lặn đều có thể dẫn đến điếc. Theo tạp chí di truyền Nature Genetics số ra tháng 12/1997 thì các nhà khoa học Mỹ đã tìm thấy một loại gen gây điếc và gọi tên là gen PDS. Câm điếc do mắc phải: Có nhiều trường hợp trẻ câm điếc không do gen di truyền mà do những tai biến. Trẻ có thể bị điếc bẩm sinh do người mẹ khi mang thai đã dùng thuốc kháng sinh nhóm aminoglycosid như: Streptomycin, Dihydrostreptomycin, Neomycin, Kanamycin... gây độc với ốc tai (ống màng cuộn xoắn nằm ở tai trong có liên quan với việc tiếp nhận âm thanh), hoặc do tai biến khi sinh đẻ... Khả năng di truyền Bố hoặc mẹ mang gen trội hoặc gen lặn câm điếc có thể sẽ sinh ra những trẻ bị câm điếc: - Người có thể hình bình thường nhưng có gen di truyền câm điếc là gen lặn ở thể đồng hợp tử, nếu xây dựng gia đình với người bình thường (không mang gen lặn) thì con của họ sinh ra sẽ bình thường. Tuy con không bị điếc nhưng mang gen lặn ở thể dị hợp tử. Giả sử gien lặn qui định mắc bệnh điếc là a, gen trội của gen lặn này là A thì:- Người có gen di truyền câm điếc thể đồng hợp tử: aa.- Người bình thường không mang gen lặn: AA.- Người mang gen lặn dị hợp tử: Aa.- Nếu hai vợ chồng đều mang gen lặn ở thể dị hợp tử thì con sinh ra có trẻ bị câm điếc, có trẻ bình thường.- Nếu người mang gen lặn ở thể đồng hợp tử xây dựng gia đình với người cũng mang gen lặn (đồng hợp tử hay dị hợp tử), thì con của họ sinh ra sẽ bị câm điếc. - Người bình thường xây dựng gia đình với người có di truyền gen lặn dị hợp tử sẽ sinh ra con không bị câm điếc. - Con cháu của người câm điếc do mắc phải (không do gen di truyền) lấy người bình thường hoặc người mang gen lặn (câm điếc) dị hợp tử thì sẽ sinh ra những đứa con không bị câm điếc. Phát hiện điều trị sớm Khi trẻ sinh ra nếu bị điếc (do gen di truyền hay mắc phải), hậu quả sẽ dẫn tới câm; Nhưng nếu được phát hiện sớm thì có thể khắc phục ở mức độ nhất định. Cần đặc biệt lưu ý nếu trẻ chậm phát triển ngôn ngữ (do điếc), có thể thử sớm bằng cách gọi hoặc gây tiếng động, xem thử trẻ có biết quay đầu về phía phát ra tiếng động hay không? Cần biết trẻ 5 tháng tuổi đã có thể biết quay đầu về phía có tiếng động. Trẻ 6 tháng tuổi có thể bập bẹ muốn nói; Trẻ 7-9 tháng cầm được vật gì ở hai tay có thể đập vào nhau để phát ra tiếng động và rất thích các đồ chơi có tiếng động như quả lắc, chuông, trống... Biết phát âm 2 tiếng đơn giản (bà bà, má má...), biết vỗ tay hoan hô. Trẻ 10-12 tháng hiểu được lời nói đơn giản, phát được 2 âm khó hơn (bố ơi, mẹ đâu?...), nhắc lại được những câu người lớn dạy (tất nhiên phát âm không rõ). Trẻ 18 tháng tuổi nói được câu ngắn, ban ngày biết gọi đi tiểu tiện. Trẻ 24 tháng nói một số câu dài và nói nhiều, có thể hát được bài hát ngắn. Nếu nghi ngờ trẻ bị điếc (nhất là trong dòng họ có nhiều người bị câm điếc), cha mẹ nên cho trẻ đi khám thính giác ở chuyên khoa tai mũi họng để được điều trị sớm. Hiện nay có thể điều trị được các trường hợp trẻ điếc bẩm sinh (do gen di truyền hay mắc phải). Người ta đem cấy ốc tai điện tử đơn kênh hoặc đa kênh (trước 2 tuổi là tốt nhất) và luyện tập cho trẻ nghe và nói. Qua cách điều trị tích cực này, trẻ sẽ có khả năng giao tiếp và đi học được.
Ngay khi còn nhỏ, Duy Anh đã tỏ ra là một cậu bé thông minh nhưng vô cùng lầm lỳ, khép kín, lúc nào bé cũng thích chơi tha thẩn một mình. Thế giới của cậu luôn chỉ là tivi và cái tầu hỏa mà bố mua cho.Vì bận rộn nên sau khi sinh con, chị Hoa (Đống Đa, Hà Nội) –mẹ của bé trở lại với công việc, tất thảy việc trông nom Duy Anh, chị Hoa dựa hoàn toàn vào cô giúp việc.Khi Duy Anh được khoảng 16 tháng, cô giúp việc đôi lần tâm sự với chị nên đưa bé đi khám bởi dường như bé “lờ tịt” với bất kỳ lời nói nào của người khác. Ngoài ra, bé không bao giờ ngồi bô hay để người lớn xi mà phải đóng bỉm, lên giường nằm rồi bé mới ị hay tè được.Chị Hoa lại cười xòa và khẳng định không thể nào lại có chuyện đó, xem tivi là một tín hiệu tốt cho thấy bé ham thích tìm hiểu mọi thứ xung quanh mình.Mãi đến khi 2,5 tuổi nhưng bé chẳng nói chẳng rằng suốt ngày ngẩn ngơ không chơi một mình thì cũng cắm mặt vào màn hình tivi, những lúc chị tìm cách ôm ấp thì bé nằng nặc từ chối, tránh né, chị mới đưa con đi khám thì đã quá muộn, tại đây, bác sĩ chẩn đoán Duy Anh bị hội chứng tự kỷ.Nghe xong, chị òa khóc vì sự vô tâm của mình, chị tự trách bản thân nếu sớm phát hiện ra thì con đâu có khổ như thế này. Bị điếc bẩm sinh, mẹ tưởng con ngoan, ít nói Ai nhìn vào nhà chị Thanh Ngọc (Định Công, Hà Nội) cũng khen chị “đẻ khéo” vì bé Khoai xinh xắn lại rất ngoan ngoãn, đáng yêu thế nhưng sau 1 thời gian, chị mới biết cái sự ngoan ngoãn ấy có “vấn đề”.“Ngay từ khi mới sinh, cháu đã ngoan ngoãn, ít quấy khóc, không giật mình. Mình cứ ngỡ đó là bình thường, giống gen bố ‘lầm lì ít nói’, vậy mà khi được 18 tháng, tình trạng này vẫn không khá hơn là bao. Dù mình đứng gần gọi và thu hút sự chú ý của bé thế nào, bé vẫn không có biểu hiện gì. Lúc này linh cảm mách bảo sự chẳng lành, đưa con tới khám thì cũng muộn...”, chị vừa khóc vừa tâm sự. Tại bệnh viện, các bác sĩ chẩn đoán bé bị điếc bẩm sinh mức nặng, khả năng câm là rất lớn. Bé Minh Thư –con gái chị Thúy (Tây Hồ, Hà Nội) xinh đẹp như thiên thần. Vì mãi mới được một mụn con nên ai trong nhà cũng chiều chuộng, yêu quý bé.Nhưng đến 3 tuổi mà con chưa nói được lời nào, thêm vào đó, chiều hôm vừa rồi cô giáo mời chị đến trường vì Thư cào bạn Mạnh rách cả mặt, tóm lại Thư không chơi với ai ở lớp, bé suốt ngày đập phá, quăng đồ chơi, chị đâm lo. Lên mạng, chị ngỡ ngàng khi những dấu hiệu có ở con “hao hao” với trẻ tự kỷ. Anh chị suy sụp và cấp tốc cho con đi khám.Nhưng may mắn làm sao bé không bị hội chứng này mà chỉ bị rối loạn cảm xúc và chậm nói mà thôi. Cha mẹ cần chú ý tới hành vi của con Trả lời về vấn đề này, bác sĩ Nguyễn Thị Anh Thư (Khoa Nhi, Bệnh viện Việt Pháp) cho rằng cha mẹ nên chú ý đến hành vi của con, nếu thấy con mình có bất kỳ những dấu hiệu bất thường nào về ngôn ngữ, về phản xạ, hãy nhanh nhất đưa con tới bệnh viện để được các bác sĩ có chuyên môn can thiệp kịp thời.Dấu hiệu của trẻ tự kỷ Trên 10 tháng tuổi, bé ngoan, khó ngủ, bé thu mình, không quan tâm đến người khác, một mình mình một thế giới, không thích chơi với bạn cùng lứa tuổi, tránh tiếp xúc tối đa, khó khăn khi tham gia các trò chơi, thích thú khi chơi đồ chơi một cách khác thường, hung hăng, dễ tự làm tổn thương bản thân, không phản ứng với tiếng gọi, ánh mắt đờ đẫn, không biết đáp lại khi có người gọi tên, mất kỹ năng ngôn ngữ hoặc xã hội.... Nguyên nhân gây nên hội chứng này có thể do các yếu tố sinh học hoặc môi trường, hoặc cả hai, bao gồm cả các yếu tố nhiễm khuẩn lúc mang thai, các khiếm khuyết của hệ thống miễn dịch, gen. Dấu hiệu trẻ bị điếc bẩm sinh Trẻ từ 4 tháng tuổi trở lên không có bất kỳ phản ứng nào với âm thanh lạ (dù rất to); không trao đổi ê a, không quay đầu lại với người thân (do bé không nghe được hoặc nghe thấy âm thanh vô cùng nhỏ); phát triển mạnh ngôn ngữ nét mặt, điệu bộ, cử chỉ (vì không thể biểu lộ mình bằng lời nói); bé không thích đập, ném đồ chơi (thường những bé có thính lực tốt, bé sẽ rất thích nghe những âm thanh của những vật phát ra)... Nguyên nhân khiến bé bị điếc bẩm sinh có thể do di truyền từ người thân trong gia đình; do trong quá trình mang thai và sinh nở người mẹ gặp bất thường (sinh non, đẻ khó, bé bị ngạttrong quá trình ra đời); hoặc do bé bị bệnh viêm tai, viêm màng não, sởi, quai bị... Bên cạnh đó, có rất nhiều em bé bị mắc bệnh về tâm lý như rối loạn tâm lý, rối loạn hành vi, chậm nói; hay điếc bẩm sinh... bị nhầm là tự kỷ hoặc ngược lại. Bác sĩ Anh Thư nhấn mạnh, đúng là những biểu hiện của bệnh tự kỷ và điếc bẩm sinh có sự giống nhau như chậm nói; sống thu mình song những bé tự kỷ không bị điếc, bé vẫn nghe thấy những âm thanh, tiếng ồn phát ra xung quanh mình nhưng bé “lờ đi”, chắc chắn nếu có tiếng độngbất ngờ,bé tự kỷvẫn bị giật mình.Còn với em bé không may bị điếc bẩm sinh thì khả năng nghe và phản ứng lại với âm thanh là hoàn toàn không có. Trẻ chậm nói thường sống khép kín vì không biết chia sẻ thế nào với người khác, hoặc cũng có thể tìm cách “gây hấn” bằng những hành động “cào cấu”, điều này càng dễ bị hiểu lầm là trẻ tự kỷ. Tóm lại, cha mẹ cần chú ý tới sự phát triển của con theo từng mốc giai đoạn cụ thể, khi phát hiện ra có những dấu hiệu lạ về hành vi, ngôn ngữ của con, cha mẹ cần bình tĩnh đưa con tới bệnh viện để thăm khám" -st-
 Trẻ ít giật mình trước tiếng động lớn, ngủ ngoan, chơi ngoan... có thể là dấu hiệu thính lực trẻ có vấn đề. Và việc phát hiện sớm, can thiệp kịp thời hoàn toàn có thể giúp trẻ nghe - nói bình thường. "Nguyên nhân được xác định chủ yếu do: di truyền, bệnh trong thời kỳ mang thai, do đẻ non, đẻ khó, bị ngạt... hoặc xuất hiện ở tuổi chưa phát triển đầy đủ ngôn ngữ (trước 5 tuổi), do viêm tai, viêm não - màng não. Các bệnh nhiễm virus (như sởi, quai bị) hay nhiễm độc (đặc biệt là nhiễm độc thuốc) đều có thể gây điếc", bác sĩ Lan cho biết. Một số cơ sở chuyên khoa có thể khám sàng lọc sơ sinh như: Khoa Thính học & Phục hồi chức năng viện Tai-Mũi-Họng TƯ, Trung tâm Thính học bệnh viện Nhi TƯ, Bệnh viện Tai-Mũi-Họng TPHCM. Buồn vui 2 người mẹ Sáng 6/7, dưới cái nắng gay gắt của thời tiết Hà Nội, lượng bệnh nhi đến khám tại khoa Thính học & Thăm dò chức năng - viện Tai mũi họng TƯ vẫn rất đông, chiếm 40% tổng số bệnh nhân khám trong ngày. 28 tháng tuổi, bé Tuấn (Cư Rút - Đắk Nông) vẫn chưa bập bẹ được từ nào. Bé được chẩn đoán bị điếc bẩm sinh mức sâu, dẫn đến câm. "Thời gian đầu, tôi thấy cháu ít phản ứng với tiếng ồn thì cho rằng cháu ngoan giống hai chị nên cũng không để ý. Đến khi cháu 17 tháng, tình trạng vẫn không khá hơn. Để thử sức nghe của cháu tôi lấy nắp xoong đập vào nhau cháu cũng không phản ứng gì. Chắc tại lúc có thai 2 tháng, tôi bị sởi dẫn đến di chứng này, lại thêm thiếu hiểu biết không phát hiện, cho con đi khám sớm nên cháu bệnh nặng mức độ này", chị Nương tâm sự. Do không nghe được, trẻ bị cô lập dẫn đến hay cáu gắt. Bé Tuấn (con chị Nương) tỏ ra khó chịu khi người lạ bắt chuyện Không bị sởi ở thời kỳ có bầu như chị Nương, nhưng chị Thủy (Hoài Đức - Hà Nội) lại sinh non ở tháng thứ 7, con chị ra đời với cân nặng chưa đầy 1,3kg. "Sức khỏe cháu không tốt nên tôi thường xuyên theo dõi biểu hiện của cháu. Khi thấy con không có phản xạ giật mình khi ngủ, dù bên cạnh có tiếng động lớn, tới lúc 6 tháng tuổi cháu vẫn chưa biết ngoái đầu về phía có âm thanh thì tôi biết tai con có vấn đề. Cũng may, cháu được khám và can thiệp sớm nên giờ cũng bập bẹ được vài từ nhưng phát âm vẫn còn ngọng, chưa rõ lắm", chị Thủy nói. Trao đổi với Dân Trí, Trưởng khoa Thính học & Phục hồi chức năng viện Tai Mũi Họng TƯ, BS Lê Thị Lan cho biết: "Ngay khi sinh ra, nếu trẻ bị điếc sẽ không tiếp nhận được các tín hiệu âm thanh, hậu quả là không biết nói và bị câm. Nếu được phát hiện sớm (trước 6 tháng tuổi) và can thiệp kịp thời, trẻ hoàn toàn có khả năng nghe, nói bình thường. Như trường hợp con chị Thủy, do bệnh chỉ ở mức trung bình lại được phát hiện trước 6 tháng tuổi và can thiệp kịp thời nên khả năng nghe, nói của cháu gần như bình thường chỉ sau 2-3 năm điều trị". Những dấu hiệu nhận biết Theo bác sĩ Lan, việc phát hiện trẻ bị điếc không quá dễ. Ngoài những dị hình có thể nhìn thấy ở vành tai hay ống tai ngoài, cần hết sức lưu ý đối với trẻ bị viêm mũi - họng, đau hoặc viêm tai... thì với những trẻ không có các dấu hiệu trên cha mẹ cần lưu ý các biểu hiện khác. Cụ thể, đối với trẻ từ 4 tháng đến 2 tuổi (thường là điếc bẩm sinh) có các biểu hiện sau: trẻ dường như không chú ý, không vâng lời do không hiểu hoặc hiểu không rõ những gì người khác nói; Phát triển mạnh thứ ngôn ngữ bằng nét mặt và điệu bộ (nếu như trẻ hiếu động, thông minh và có nhu cầu giao tiếp); một số trẻ trở nên hung dữ, hay cáu gắt hoặc tính khí khác thường do trẻ thấy cô độc, thấy khó khăn trong việc hiểu người khác và làm cho người xung quanh hiểu mình… là những dấu hiệu điển hình cho thấy thính lực của trẻ có vấn đề. Nếu trẻ bị điếc do các nguyên nhân bệnh tật (viêm não, viêm tai…) thì các biểu hiện thường là: Trẻ chậm nói, ít nói, diễn đạt khó khăn, phát âm sai, dẫn đến học kém, thiếu vâng lời... do chỉ tiếp nhận một phần nhỏ lời giảng của giáo viên. Do điếc ảnh hưởng rất nặng nề đến chức năng giao tiếp xã hội, trẻ bị ngăn cách với bên ngoài, dẫn đến trẻ bị cô lập, gây rối loạn tâm lý; một số trẻ có sự rối loạn về tính tình do bị quở trách, trêu chọc... vì thế các bậc cha mẹ cần lưu ý quan sát kỹ những biểu hiện của con mình. Cần đưa đi khám ngay, nếu trẻ dửng dưng khi được gọi, hoặc không có phản xạ trước những tiếng động lớn và gần. Thu Hà (Theo dantri.com.vn) |
