Cánh đồng Chum cổ Lào là điểm du lịch văn hóa, lịch sử nổi tiếng ở xứ sở Triệu Voi với khoảng 1960 cái chum to, nhỏ được phân bố ở 52 địa điểm khác nhau. Cho đến này nay, sự ra đời và tồn tại của các chum đá này vẫn là một câu hỏi lớn đối với giới khảo cổ và khoa học.  Cánh đồng Chum cổ Lào nằm ở tỉnh Xiêng Khoảng, Bắc Lào. Cho đến nay, thì địa danh này vẫn là một thách thức với các nhà khảo cổ Lào và quốc tế. Chưa rõ các chum cổ 1000 năm tuổi này được làm ra như thế nào? Có từ bao giờ và được dùng với mục đích gì? Và vì sao chỉ có duy nhất ở Xiêng Khoảng Lào mới có cánh đồng chum như thế.
Các nhà khảo cổ ước tính rằng có tầm 1969 chiếc chum nằm rải rác ở 52 điểm ở Xiêng Khoảng. Chiếc có kích thước lớn nhất cao 3m, chiếc nặng nhất là 14 tấn, còn các chum còn lại hầu hết cao từ 1 - 2m. Hiện chỉ có 3 điểm được mở cửa đón khách du lịch gồm Bản Sua, Lắt Sén, Bảng Ang. Các điểm còn lại vì có ít chum và hơn hết chưa rà soát hết bom mìn nên chưa được đưa vào khai thác du lịch.
Cánh đồng Chum cổ Lào có gì nổi bật?Nhìn từ xa, cánh đồng Chum cổ Lào giống hệt một bàn cờ thế, trong đó thì những chiếc chum chính là các quân cờ lổm nhổm trông vô cùng kỳ thú. Khi lại gần bạn sẽ thấy chúng nằm lộn xộn chẳng theo một quy luật nào cả. Có cái trồi hẳn lên đất, cái thì nổi một nửa chìm một nửa trong đất. Hình dáng cũng không giống nhau. Cái miệng thẳng, cái thắt nút, cái vuông vức, cái lại giống một quả dưa,... Những chiếc chum được tìm thấy tại đây có đủ mọi kích cỡ từ to đến nhỏ, từ cao đến thấp. Hầu hết chúng được làm từ đá granite.
Có một số chum được làm từ nguyên liệu là đá sa thạch chứa mica và thạch anh fenspat. Bên trên các chum có các hình chạm khắc dáng người hay động vật và một số biểu tượng khác. Các nhà khảo cổ học còn tìm ra một số tảng đá có kích thước gần bằng các chum này. Họ cho rằng có lẽ đó chính là các nắp đậy chum tuy nhiên do những lý do nào đó mà chúng đã bị loại bỏ và dùng vào việc khác. Hiện tại trong số hơn 1000 chum thì chỉ có 1 chum duy nhất là vẫn còn nắp.
Những truyền thuyết về cánh đồng Chum Cổ LàoCó nhiều câu chuyện xoay quanh các chum đá này thật thú vị. Có truyền thyết kể lại rằng, có nhiều người khổng lồ đã đinh cư tại đây và họ chính là chủ nhân của những chum đá kùy lạ kia. Thêm một truyền thuyết nữa kể lại rằng, có một vị vua thời cổ đại tên là Khun Cheung đã tiến hành cuộc chiến tranh chống lại kẻ xâm lược. Sau khi chiến thắng, ông đã cho người dân làm nên những chiếc chum lớn để u men nấu rượu, mừng quân giành thắng lợi. Cũng có ý kiến khác cho rằng, do vị trí Xiêng Khoảng nằm ở cao nguyên có hai mùa rõ rệt, khi mưa thì ngập đất, khi nắng lại hạn đến cong queo. Vì thế mà người cổ đại xưa đã làm nên những chiếc chum đó để trữ nước dùng trong mùa hè nắng hạn. Một điều khó hiểu là các ngọn núi cách chỗ cánh đồng Chum cổ Lào hàng chục cây số. Vì thế để vận chuyển hay đẽo các khối đá lớn như thế phải mất một quá trình rất dài. Thực tế, những chiếc chum đó được làm trong nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau, thậm chí cách nhau hàng thế kỷ. Cho đến nay, có rất nhiều giả thuyết được các nhà khảo cổ đặt ra để giải thích về nguồn gốc, vai trò của những chiếc chum đá. Nhưng hầu hết các lý lẽ đó đều không đủ sức thuyết phục. Và có lẽ trong thời gian ngắn thì các giải thiết đó vẫn là một bí ẩn không tìm được đáp án.
Đúng với nhận định của bà Julie Van Den Bergh (nhà khảo cổ của UNESCO trong dự án nghiên cứu về Cánh đồng Chum cổ Lào) cho rằng: bí ẩn của cánh đồng Chum cũng giống như sự bí ẩn của những tượng người nằm trên đảo Phục Sinh (Chile). Bởi cho đến nay, vẫn chưa có ai có thể lý giải được rằng: Ai là người làm nên những chiếc chum này? Làm ra khi nào và với mục đích gì?
Trong thời kỳ chiến tranh (1964 - 1973), khu vực cánh đồng Chum cổ Lào đã phải hứng chịu cả triệu tấn bom đạn do không Mỹ tàn ác rải xuống. Biến nơi đây trở thành một địa điểm khảo cổ học nguy hiểm bậc nhất thế giới. Cũng do chiến tranh liên miên mà cánh đồng Chum trong suốt thời gian dài đã bị quên lãng, không ai nhớ tới. Mãi cho đến năm 1989, khi trào lưu mở cửa, đón khách du lịch phát triển trở lại thì nơi đây mới có bóng dáng của con người. Tuy vậy, chỉ sau khi cánh đồng Chum được gỡ bỏ hết bom mìn thì nhiều nhà khảo cổ mới được tự do đến nghiên cứu để tìm ra lời giải đáp cho những câu hỏi xưa nay vẫn đang được bỏ ngỏ. Cánh đồng chum cổ Lào không chỉ là một địa danh tham quan nổi tiếng trong nước, thế giới với những câu chuyện bí ẩn, huyền bí về nguồn gốc, mục đích mà đây còn là một địa danh lịch sử gắn liền với liên minh chiến đấu Việt - Lào. Thu Mơ (tổng hợp) - luhanhvietnam.com.vn Ảnh: Internet
Những cự thạch này có hình dáng như chiếc chum kỳ quái quần tụ ở một nơi được gọi là Cánh đồng Chum. Đây là một di tích khảo cổ học vẫn còn chứa đựng nhiều điều khó hiểu, chẳng hạn như chúng được tạo ra để làm gì và từ bao giờ? Trong mấy chục năm qua, các nhà nghiên cứu cho rằng những chiếc chum này dùng để đựng tro cốt người đã khuất. Những câu chuyện truyền thuyết ở địa phương kể rằng những chiếc chum này, có cái cao đến 3 mét, xưa kia dùng để cất thức ăn, rượu, nước mưa và nhiều thứ khác phục vụ cuộc sống con người. Vì nhiều lý do đáng buồn, các nhà khảo cổ học ngày nay gần như không thể đến nghiên cứu về địa điểm này để tìm ra sự thật. Cánh đồng Chum và cả nước Lào hiện vẫn còn chịu nhiều di chứng và rủi ro từ hàng triệu quả bom chưa nổ mà không quân Mỹ đã ném xuống từ những năm 1960. Cho đến tận ngày nay, dù hàng chục năm đã qua đi và thù địch giữa con người đã khéo lại, nhưng mỗi năm vẫn có hàng trăm người Lào vô tội chết vì những quả bom này. Cánh đồng chum cũng chịu chung thiệt thòi. Các nhà nghiên cứu mới tìm hiểu được chưa đến 10% số lượng những cự thạch ở đây. Mặc dù vậy, trong những năm gần đây, người ta bắt đầu tiến hành khảo sát thực địa ở một số địa điểm an toàn trên cánh đồng này. Một số chiếc chum đứng riêng lẻ, một số khác thì quần tụ thành những cụm lớn. Các nhà khảo cổ học đang dần dần khám phá ra những thông tin quan trọng về những vật thể kỳ lạ này. Theo phân tích bằng kỹ thuật chiếu sáng kích thích quang học (OSL), những chiếc chum này đã có mặt ở đây từ cuối thiên niên kỷ thứ hai trước Công nguyên. Ngoài ra, bằng chứng của các tục lệ chôn cất người chết ở một số nơi, kể cả chôn xương nguyên dạng và chôn xương xếp trong chum cũng cho thấy các tục lệ này được thực hiện vào khoảng thế kỷ IX đến thế kỷ XIII sau Công nguyên. Dựa trên những bằng chứng gần đây nhất thì Cánh đồng Chum còn có trước cả những bằng chứng này và trước cả những nghi lễ chôn cất đến hàng nghìn năm. Nhưng mục đích ban đầu mà người xưa tạo ra chúng thì đến nay vẫn là một câu hỏi chưa có lời giải. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu nhận định rằng việc những cự thạch này có mặt ở đây trước cả thời gian con người có tập tục chôn cất này cho thấy những khu đất này được sử dụng lại, còn nghiên cứu trước đây lại cho rằng các nghi lễ chôn cất có cùng thời với sự có mặt của các chiếc chum này ở đây. Một câu hỏi khác là những chiếc chum này được vận chuyển đến đây bằng cách nào. Kết quả nghiên cứu các cự thạch này ở một địa điểm cho thấy khả năng cao là chúng được làm từ đá lấy ở mỏ đá cách đó 8 km, còn làm sao mà người xưa có thể di chuyển những cự thạch nặng đến 30 tấn này đến Cánh đồng Chum thì vẫn chưa ai biết. |
