Sau dấu hai chấm có cách không

Hệ thống dấu câu trong tiếng Việt rất đa dạng và phong phú, trong đó không thể không kể đến dấu hai chấm. Vậy dấu hai chấm có tác dụng gì? Hãy cùng mình ôn luyện về dấu câu này qua bài viết sau đây nhé!

Dấu hai chấm có tác dụng gì? 

Dấu hai chấm được viết là “:”. Chúng ta đã được làm quen với loại dấu câu này trong chương trình học tiếng Việt lớp 4. Vậy tác dụng của dấu hai chấm là gì? 

Dùng để dẫn lời đối thoại hoặc đánh dấu lời dẫn trực tiếp

• Khi báo trước lời dẫn trực tiếp, chúng ta thường sử dụng dấu hai chấm kết hợp với dấu ngoặc kép. 

Ví dụ: Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Tôi chỉ có một ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”.

• Khi dùng báo trước lời đối thoại, chúng ta thường dùng kết hợp dấu hai chấm và dấu gạch ngang. 

Ví dụ: Trong giờ ra chơi, Hoa đến chỗ Hồng và hỏi: Chiều nay đi học về, bạn có đi thăm Lan Anh cùng lớp không? Cho tớ đi ké xe với?. 

Dùng để đánh dấu phần bổ sung, giải thích hoặc thuyết minh cho thông tin đứng trước

Ví dụ: Không chỉ học giỏi, Nam còn biết chơi rất nhiều môn thể thao: bơi lội, bóng đá, cờ vua, bóng bàn, cầu lông, bóng ném,…. 

Ví dụ: Thật ra thì lão chỉ tâm ngầm thế, nhưng cũng ra phết chứ chả vừa đâu: lão vừa xin tôi ít bả chó.

• Thuyết minh cho thông tin đứng trước

Ví dụ: Thật ra thì lão chỉ tâm ngầm thế, nhưng cũng ra phết chứ chả vừa đâu: lão vừa xin tôi ít bả chó.

Tác dụng của dấu ngoặc đơn

Dấu ngoặc đơn được viết thành nhiều loại khác nhau như: ngoặc vuông [ ]; ngoặc tròn ( ) và ngoặc nhọn { }. Trong đó, kiểu dấu ngoặc tròn được sử dụng phổ biến nhất, những kiểu khác sẽ ít gặp hơn. 

Trong câu, dấu ngoặc đơn thường dùng để đánh dấu phần thông tin chú thích nhằm mục đích: thuyết minh, giải thích hoặc bổ sung ý nghĩa. 

Ví dụ: Hoa (cô bạn hàng xóm) là học sinh giỏi trong nhiều năm liền.  

Dấu ngoặc đơn có chức năng tách biệt, có tác dụng tương tự như dấu gạch ngang hay dấu phẩy. Sự tách biệt này khiến cho nội dung ý nghĩa câu được chia thành 2 bình diện khác nhau, đó là: bình diện khách quan và bình diện chủ quan (có tác dụng chú thích). 

Phân biệt dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

Rất nhiều người nhầm lẫn, không phân biệt rõ chức năng của dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm. Nếu bạn cũng đang gặp khó khăn đó thì hãy tham khảo những thông tin chia sẻ dưới đây:  

• Dấu ngoặc đơn: Được dùng để đánh dấu phần chú thích với mục đích thuyết minh, giải thích hoặc bổ sung thêm thông tin. 
• Dấu hai chấm: Được dùng để đánh dấu phần thuyết minh, giải thích cho phần thông tin trước đó hoặc đánh dấu lời dẫn trực tiếp (đi kèm với dấu ngoặc kép) hoặc đánh dấu lời đối thoại. (đi kèm với dấu gạch ngang). 

Ví dụ: 

1. Thật ra thì lão chỉ tâm ngầm thế, nhưng cũng ra phết chứ chả vừa đâu: lão vừa xin tôi ít bả chó.
   => Dấu ngoặc đơn được dùng để giải thích cho “họ” là những ai, là đối tượng nào. 
2. Tôi thở dài :
   – Còn đứa bị điểm không, nó tả thế nào ?
   – Nó không tả, không viết gì hết. Nó nộp giấy trắng cho cô. Hôm trả bài, cô giận lắm. Cô hỏi : “Sao trò không chịu làm bài ?”
   => Dấu hai chấm đầu tiên có tác dụng báo hiệu thông tin tiếp theo là lời nói của nhân vật “tôi”. Dấu hai chấm thứ hai có tác dụng báo hiệu thông tin tiếp theo là lời nói của cô giáo. 

Giải đáp câu hỏi thắc mắc về dấu hai chấm

Ngoài thắc mắc dấu hai chấm có tác dụng gì, còn có một số câu hỏi liên quan đến loại dấu câu này như: 

Sau dấu hai chấm có phải viết hoa không?

Trước đây, thông tư 01/2011/TT-BNV quy định sau dấu hai chấm cần phải viết hoa chữ cái đầu tiên của tiếng đầu tiên của câu hoàn chỉnh. Tuy nhiên, Nghị định 30/2020/NĐ-CP được ban hành ngày 5/3/2020 đã liệt kê các trường hợp phải viết hoa chữ cái đầu âm tiết đầu tiên của câu hoàn chỉnh nhưng không có dấu hai chấm. 

Như vậy, Pháp Luật không bắt buộc sau dấu hai chấm là viết hoa hay viết thường. Nên người viết có thể tự do lựa chọn cách viết tùy theo từng trường hợp cụ. 

Cách viết dấu hai chấm trên máy tính

Cách gõ dấu hai chấm trên máy tính cũng rất đơn giản. Bạn chỉ cần nhấn tổ hợp phím Shift + phím có biểu tượng dấu hai chấm và chấm phẩy là được.

Bài tập minh họa về dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

Phương pháp chung: Hiểu rõ dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm có tác dụng gì và cách phân biệt hai loại dấu câu này. 

Ví dụ: Hãy cho biết tác dụng của ngoặc đơn và dấu hai chấm trong đoạn trích dưới đây có tác dụng gì? 

1. Lý Bạch (701 – 762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh liên cư sĩ, quê Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư làng Thanh liên, huyện Xương long thuộc Tứ Xuyên. 
2. Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
   – Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
   Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
   – Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang…

Lời giải: 

1. Dấu ngoặc đơn đầu tiên dùng để bổ sung thêm thông tin về năm sinh và năm mất của nhà thơ Lý Bạch.
   Dấu ngoặc đơn thứ hai là phần thông tin chú thích thêm cho biết địa Miên Châu thuộc tỉnh thành nào, cụ thể là Tứ Xuyên.
   => Trong câu, những thông tin trong dấu ngoặc đơn có thể lược bỏ đi mà không làm thay đổi ý nghĩa của câu văn. Bởi đây chỉ là những phần bổ sung thêm, không phải là nội dung bắt buộc. 

1. Dấu hai chấm được dùng để thông báo trước lời thoại của Dế Mèn với Dế Choắt và của Dế Choắt với Dế Mèn. 

Bài viết tham khảo: Danh từ là gì? Các loại danh từ | Ví dụ của danh từ

Trên đây là bài viết giải đáp câu hỏi dấu hai chấm có tác dụng gì. Mong rằng qua bài viết này sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về dấu hai chấm và biết cách phân biệt nó với dấu ngoặc đơn.