Bao số phận con người không may mắc bệnh tâm thần phân liệt từ lâu đã phải âm thầm chịu đựng sự thiệt thòi, xa lánh của cộng đồng thậm chí của người thân trong gia đình và sự phó mặc vì cho rằng bệnh không thể chữa khỏi. Những nghiên cứu mới của y học đã làm sáng tỏ các vấn đề giúp bệnh nhân tâm thần phân liệt có thể khỏi bệnh. Khái niệm về bệnh Trước đây người ta cho rằng tâm thần phân liệt (TTPL) là một bệnh tâm thần nặng, độc lập, có khuynh hướng tiến triển mạn tính, hay tái phát, ngày một mất dần tính thống nhất giữa các mặt hoạt động tâm lý tâm thần. Thời gian dài trước đây, trong sự mô tả của các tác giả về các triệu chứng và sự tiến triển của bệnh là của trạng thái “sầu uất”, “sa sút”, “hoang tưởng”, “ảo giác”, “cảm xúc”. Các mô tả thấy rằng các trạng thái có tính chất liên tục trong sự tiến triển của quá trình phân liệt. Quan niệm mới cho rằng TTPL là một nhóm bệnh hoặc một nhóm các triệu chứng có thể điều trị được. Nguyên nhân gây bệnh Trước đây, người ta cho rằng TTPL là một bệnh nội sinh (tự cơ thể sinh ra, không có yếu tố nguyên nhân). Quan niệm hiện đại cho rằng TTPL do nhiều nguyên nhân khác nhau. Các nghiên cứu đã chỉ ra nguyên nhân của bệnh là do rối loạn các chất dẫn truyền thần kinh ở các khớp nối của tế bào thần kinh, do biến đổi gen, miễn dịch và virut, tâm lý và tôn giáo, nhiễm độc, chuyển hoá... và do bất thường về hình thể giải phẫu và cấu trúc não. Những nghiên cứu đã và đang mang lại cách nhìn nhận và hành động đúng hơn đối với bệnh TTPL, mở ra những phương pháp và thái độ điều trị hữu hiệu, đồng thời dần trả lời cho các câu hỏi và những vấn đề mà trước đây khó lý giải. Hiệu quả điều trị và tiến triển của bệnh Quan niệm trước đây cho rằng TTPL là bệnh không chữa được, nhanh chóng dẫn đến sa sút tâm thần. Ngày nay các nhà khoa học khẳng định TTPL là bệnh có thể chữa được. Qua các nghiên cứu trên thế giới cho thấy bệnh có tỷ lệ khỏi bệnh cao nếu được điều trị kịp thời, thuốc phù hợp, phối hợp nhiều liệu pháp và liên tục tối thiểu 5 năm. Có nghiên cứu cho thấy tỷ lệ khỏi hẳn bệnh đến 50%. Tóm lại, ngày nay nhìn nhận về bệnh TTPL khác trước rất nhiều. Trước đây nếu như bị chẩn đoán TTPL đồng nghĩa với sự bi đát thì ngày nay hoàn toàn không phải như vậy. Tuy nhiên để có kết quả tốt cần có sự nâng đỡ tích cực của y tế, gia đình và cộng đồng với tinh thần lạc quan tin tưởng. Những trường hợp không khỏi hẳn bệnh, nếu được quan tâm đúng đắn cũng sẽ ổn định bệnh tốt và sống có ích cho bản thân người bệnh, gia đình và xã hội. Toàn xã hội cần sự dang tay nâng đỡ tích cực cho người bệnh TTPL. ThS. BSCK II La Đức Cường (Chủ nhiệm Dự án BVCSSKTTCĐ - Giám đốc BVTTTW I)
SỨC KHỎE TÂM THẦN TRONG ĐẠI DỊCH COVID- 19 Trên thế giới, có khoảng 20 triệu người mắc bệnh tâm thần phân liệt. Nhưng 69% người bị tâm thần phân liệt không nhận được sự chăm sóc thích hợp và 90% người bệnh tâm thần phân liệt tại các nước thu nhập thấp và trung bình không được điều trị.  ảnh: ADCREW Nguyên nhân tâm thần phân liệt Nguyên nhân hiện chưa rõ ràng, có thể do phối hợp của các yếu tố sau đây: - Yếu tố di truyền. - Yếu tố sinh hóa: vài chất hoá học trong não được cho rằng có góp phần gây ra bệnh này, nhất là chất dopamin. - Yếu tố gia đình: người ta nhận xét thấy người bệnh tâm thần phân liệt dễ tái phát hơn nếu không khí trong gia đình căng thẳng. - Yếu tố môi trường: Người ta nhận thấy môi trường xung quanh quá nhiều sang chấn (stress) có thể góp phần thúc đẩy sự xuất hiện bệnh tâm thần phân liệt. Bệnh tâm thần phân liệt có nguy hiểm không? Tâm thần phân liệt là một bệnh tâm thần dạng nặng với những triệu chứng hoang tưởng, ảo giác và rối loạn hành vi, ngôn ngữ. Một số tác động mà bệnh tâm thần phân liệt có thể gây nên như: - Suy giảm chất lượng cuộc sống. - Mất dần các mối quan hệ. - Làm tổn thương đến bản thân và những người xung quanh khi có các triệu chứng hoang tưởng. - Nguy cơ tử vong sớm hơn người thường. Điều trị đúng và sớm giúp tăng khả năng phục hồi cho người bệnh Hiện nay phương pháp điều trị hiệu quả nhất là sự phối hợp giữa thuốc chống loạn thần và công tác phục hồi chức năng tâm lý xã hội cho người bệnh. 1. Thuốc chống loạn thần:Các thuốc chống loạn thần cổ điển (chlorpromazin, haloperidol…) và thế hệ mới (risperidon, olanzapin, clozapin …) góp phần điều chỉnh các chất hóa học trong não nhưng không gây nghiện. Đa số người bệnh cần điều trị trong thời gian rất lâu dài để đề phòng tái phát. Việc ngừng uống thuốc nhất thiết cần phải hỏi ý kiến bác sĩ tâm thần. 2. Phục hồi chức năng tâm lý xã hội cho người bệnhBao gồm một loạt các biện pháp nhằm mục đích: - Giúp người bệnh phục hồi khả năng tiếp xúc với mọi người xung quanh, khả năng làm việc và học tập. - Giúp gia đình người bệnh hiểu rõ hơn về bệnh, về cách điều trị và các tác dụng phụ của thuốc chống loạn thần, về cách đối xử thích hợp với người bệnh. - Giúp hàng xóm và mọi người trong xã hội có cái nhìn đúng đắn về loại bệnh này để mọi người chung quanh người bệnh thông cảm với người bệnh hơn và họ cũng xem bệnh này cũng giống như những loại bệnh cần được điều trị lâu dài khác như đái tháo đường, tăng huyết áp… Nhận biết các yếu tố nguy cơ và dấu hiệu bệnh tâm thần phân liệt Các yếu tố nguy cơ mắc bệnh: - Trong gia đình có bố, mẹ, anh chị em ruột bị tâm thần phân liệt. - Căng thẳng trong mối quan hệ gia đình. - Lạm dụng rượu, bia và các chất gây nghiện. Nếu có yếu tố nguy cơ kể trên, bạn hãy đến cơ sở y tế để kiểm tra sức khỏe định kỳ. Dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh: - Thay đổi khác lạ trong cách ăn nói sinh hoạt thường ngày. - Cảm thấy suy nghĩ của mình bị người khác biết trước hoặc bị áp đặt, đa nghi, kích động. Khi có một trong các dấu hiệu trên, bạn hãy đến ngay cơ sở y tế để được khám, chẩn đoán, tư vấn và điều trị. Ảnh: ADCREW Truyền thông kiến thức chăm sóc sức khỏe tâm thần là nội dung trong chương trình Chăm sóc sức khỏe Việt, với mục tiêu hỗ trợ cộng đồng có các kiến thức hữu ích về sức khỏe tâm thần. Khi có bất cứ các dấu hiệu, triệu chứng về sức khỏe tâm thần, hãy đến ngay cơ sở gần nhất để được khám, chẩn đoán, tư vấn và điều trị sớm. Chăm sóc sức khỏe Việt là chương trình phòng chống các bệnh không lây nhiễm (BKLN), do Cục Y tế dự phòng - Bộ Y tế và Công ty Davipharm phối hợp thực hiện, nhằm góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về dự phòng, phát hiện sớm nguy cơ mắc một số BKLN phổ biến cũng như chẩn đoán sớm và kiểm soát tốt BKLN. Phòng, chống BKLN hiệu quả sẽ hạn chế số người mắc bệnh, ngăn chặn tàn tật, tử vong sớm và giảm quá tải y tế, cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống cho người Việt Nam đặc biệt trong đại dịch toàn cầu COVID-19. Thông qua chương trình Chăm sóc sức khỏe Việt, Davipharm (https://davipharm.info/vi/) (là thành viên của tập đoàn Adamed), là công ty trong nước tiên phong với cam kết đồng hành dài hạn cùng Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế, chung tay giảm gánh nặng các BKLN và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân Việt Nam. Kết nối với chương trình qua Fanpage Chăm Sóc Sức Khỏe Việt để có những thông tin hữu ích. Bài viết chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị. Bệnh tâm thần phân liệt – bệnh lý của não do những biến đổi sinh học phức tạp, chịu tác động mạnh của môi trường tâm lý xã hội không thuận lợi. Bệnh có thể chữa được hoặc thuyên giảm nếu như bạn phát hiện sớm và chữa trị kịp thời. Người bị tâm thần phân liệt thường có các dấu hiệu rất dễ nhận biết: Nghĩ rằng mình có những khuyết điểm lớn, có tội phải bị trừng phạt nặng nề, dần dần cách ly với xã hội, bạn bè, giảm hiệu suất làm việc (khó tập trung chú ý, chậm chạp và kém hiệu quả trong công việc), trầm cảm, thờ ơ, vui buồn, giận dữ thất thường, luôn thấy mệt mỏi hoặc hay đi lang thang, bận tâm quá mức tới sự xuất hiện các triệu chứng cơ thể (như tăng cân, mụn nhọt…), hoang tưởng, thay đổi quan hệ với người thân (tự nhiên mất hết tình cảm với người thân), ảo giác (thường gặp nhất là những ảo giác lời nói, nghe được tiếng nói không có thật), cảm thấy mọi thứ đều có ý nghĩa đặc biệt. Người bị tâm thần phân liệt cho rằng ý nghĩ của mình bị người khác biết và hiểu hết, luôn nghĩ rằng có người ám sát, đầu độc mình. Có người còn cho rằng mình là vĩ nhân, có những ý nghĩ, hành động việc làm siêu phàm, không ai có thể làm được. Những người bị nặng hơn thì có những bất thường về hành vi, cảm xúc đó là dễ bị kích động hoặc không nói năng gì, thu mình vào một chỗ, thờ ơ với mọi việc xung quanh. Tính khí của người bị tâm thần phân liệt cũng thay đổi thoắt vui rồi lại thoắt buồn. Người bị tâm thần phân liệt thường nghĩ rằng mình có những khuyết điểm lớn, có tội phải bị trừng phạt nặng nề Bệnh tâm thần phân liệt thường phát ở tuổi từ 18 – 28 tuổi. Những người sau đây dễ có nguy cơ mắc bệnh: hay ngượng ngập từ thời thơ ấu, ngại tiếp xúc và sống cô độc; uống các loại thuốc gây ảo giác; khuyết tật nghe hoặc nhìn làm trở ngại nhận thức đúng đắn của họ về môi trường sống; có tiền sử gia đình về tâm thần phân liệt; bị stress trầm trọng. Như đã nói, bệnh tâm thần phân liệt có thể thuyên giảm và khỏi hẳn nếu như được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Để người bệnh thuyên giảm, các chuyên gia chủ yếu dùng liệu pháp tâm lý kết hợp với dùng thuốc. Bệnh khỏi được cũng phụ thuộc rất nhiều vào người nhà của bệnh nhân và cộng đồng xung quanh. Về phía gia đình, nên phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường để đưa người bệnh tới cơ sở y tế điều trị sớm. Khi người bệnh được cấp phát thuốc, phải đôn đốc, kiểm tra, quản lý thuốc của người bệnh, sao cho họ uống đúng giờ, đều đặn, đủ liều lượng. Người bị tâm thần phân liệt thường nghĩ rằng mình có những khuyết điểm lớn, có tội phải bị trừng phạt nặng nề Về phía cộng đồng, phải có thái độ đối xử tốt, phải biết thông cảm với người bệnh. Không được chế nhạo, giễu cợt bệnh nhân. Nên có những hoạt động hữu ích để người bệnh có điều kiện tham gia khiến họ có cảm giác thoải mái, tin tưởng. Nên để người bệnh được tham gia vào các hoạt động của gia đình, trò chuyện và lôi cuốn họ vào những cuộc nói chuyện trong gia đình. Hãy nghe họ nói và phải thể hiện là mọi người đều hiểu họ. Bên cạnh đó, hãy hướng dẫn họ dần dần làm các công việc đơn giản như tắm giặt, vệ sinh cá nhân, gấp chăn màn, quét nhà, dọn dẹp nơi ăn chốn ở. Khi bệnh tật trở nên xấu đi, người bệnh xuất hiện các dấu hiệu như kích động, đập phá, không ăn uống, không nói năng… thì phải đưa ngay đến các cơ sở y tế để có hướng điều trị kịp thời. Theo dõi fanpage của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác: https://www.facebook.com/BenhvienHongNgoc/ |
