Mặc dù là ngành hàng thiết yếu nhưng xu hướng tiêu thụ sữa năm 2021 có thể theo "mô hình chữ K" – tức nhu cầu từ người tiêu dùng có thu nhập thấp, đặc biệt nhóm người nhạy cảm về giá vẫn có thể bị ảnh hưởng bởi tác động của dịch Covid-19. Và nếu dịch Covid-19 được kiểm soát tốt vào giữa năm 2021 thì ngành sữa có thể tăng trưởng một chữ số. Đánh giá và nhận định trên được đơn vị nghiên cứu của công ty chứng khoán SSI (SSI Research) đưa ra trong báo cáo triển vọng ngành sữa năm 2021. SỮA ÍT BỊ ẢNH HƯỞNG BỞI COVID-19 Năm 2020, ngành sữa tăng 19,1% về giá trị vốn hóa, khả quan hơn so với chỉ số chứng khoán VN-Index (+14,9% năm 2020). Trong đó, từ mức đáy ngày 24/3/2020, ngành sữa tăng mạnh 60% nhưng vẫn thấp hơn so với mức phục hồi của toàn thị trường là +67,5%. Theo SSI Research, nhu cầu trong nước đối với các sản phẩm sữa ít bị ảnh hưởng hơn bởi Covid-19, chỉ giảm -6,1% về giá trị so với mức giảm - 7,5% đối với tiêu thụ hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) trong 9 tháng đầu năm 2020 (nguồn Nielsen) và tăng trưởng doanh thu bán lẻ danh nghĩa của cả nước là 4,98% (nguồn Tổng cục Thống kê, tính chu kỳ 9 tháng năm 2020).  Tiêu thụ sữa và FMCG theo quý - nguồn Nielsen. Tiêu thụ sữa chiếm 11,9% tiêu thụ FMCG tại Việt Nam, không thay đổi so với năm 2019. Người dân tăng cường sử dụng sữa tươi và sữa chua để tăng khả năng miễn dịch trong thời kỳ dịch bệnh trong khi nhu cầu bị ảnh hưởng bởi các trường học trên toàn quốc phải đóng cửa gần ba tháng (năm 2020). SSI Research dẫn số liệu của Euromonitor, cho biết, thị trường sữa (gồm sữa uống, sữa bột trẻ em, sữa chua ăn và sữa chua uống, phô mai, bơ và các sản phẩm từ sữa khác) ước tính đạt 135 nghìn tỷ đồng trong năm 2020 (+8,3% so với cùng kỳ), nhờ tốc độ tăng trưởng nhanh của các ngành hàng sữa chua và sữa uống tăng. Trong đó các ngành hàng tăng trưởng cao hơn bao gồm sữa uống (+10%), sữa chua (+12%), phô mai (+11%), bơ (+10%) và các sản phẩm từ sữa khác (+8%) trong khi sữa bột chỉ tăng 4% về giá trị (số liệu của Euromonitor). Một trong những chỉ số tích cực của ngành sữa trong năm qua gia là tỷ suất lợi nhuận gia tăng. Cụ thể, dịch Covid-19 đã tác động đến nhu cầu sữa toàn cầu, khiến giá sữa nguyên liệu ở mức thấp trong năm 2020, đặc biệt là giá chất beo khan Anhydrous (-23% so với cùng kỳ). Ngoài ra, giá dầu thấp giúp giảm chi phí đóng gói và vận chuyển. Các yếu tố này hỗ trợ tỷ suất lợi nhuận gộp của các công ty sữa. Một trong những xu hướng chính trên thị trường sữa trong năm 2020 là các công ty lớn tiếp tục lấy thêm thị phần, báo cáo của SSI Research chỉ rõ. Cụ thể như công ty sữa Vinamilk (VNM) mua lại Mộc Châu Milk (MCM), hay IDP được Blue Point và VietCapital mua lại. Và sau khi mua lại, các công ty mục tiêu này đã đạt kết quả ấn tượng, cụ thể MCM đạt mức tăng trưởng lợi nhuận ròng ròng là 68% so với cùng kỳ trong 9 tháng đầu năm 2020, còn IDP đạt 151 tỷ đồng lợi nhuận ròng trong 6 thánd năm 2020 (so với 113 tỷ đồng trong năm 2019). MÔ HÌNH CHỮ K Đánh giá về triển vọng ngành sữa năm 2021, SSI Research cho rằng, sữa dù được coi là mặt hàng thiết yếu, nhưng xu hướng tiêu thụ có thể theo "mô hình chữ K". Theo đó, nhu cầu từ người tiêu dùng có thu nhập thấp vẫn có thể bị ảnh hưởng do dịch Covid-19 đã gây thiệt hại đến thu nhập của nhóm này, hoặc đối với những người tiêu dùng nhạy cảm về giá. Cơ cấu doanh thu thị trường sữa của Việt Nam - nguồn: Euromonitor. Đơn vị nghiên cứu này dẫn chứng các công ty như Vinamilk và Vinasoys đã chứng kiến hiện tượng cơ cấu sản phẩm bán ra dịch chuyển về phía các sản phẩm giá rẻ trong 3 quý đầu năm 2020. Ngược lại, sự phân hóa sẽ tiếp tục diễn ra do nhóm thu nhập trung bình và cao ít bị ảnh hưởng hơn và vẫn sẽ có xu hướng gia tăng tiêu thụ các sản phẩm cao cấp. SSI Research ước tính ngành sữa năm 2021 sẽ tăng trưởng doanh thu một chữ số. Theo đó kịch bản này dựa trên các giả định: (1), dịch Covid-19 sẽ được kiểm soát vào giữa năm 2021; (2), sẽ không có thêm đợt giãn cách xã hội trên toàn quốc; và (3), tiêu thụ sữa nói chung sẽ phục hồi so với mức thấp trong năm 2020 là 7%. Đồng thời giả định giá bán bình quân của các SKU (đơn vị lưu kho) hiện có sẽ không tăng trong năm 2021. Ngoài ra, giá sữa nguyên liệu có khả năng tăng nhẹ trong năm 2021, cũng giống như xu hướng tăng giá của các loại hàng hóa khác, theo SSI Research, do vậy đơn vị nghiên cứu này giả định giá sữa nguyên liệu sẽ tăng 4% so với cùng kỳ trong năm 2021. Ngoài ra, giá dầu cao hơn trong năm 2021 có thể sẽ ảnh hưởng đến chi phí đóng gói và vận chuyển. Báo cáo nghiên cứu của SSI Research cũng cho rằng, các nhà đầu tư ngày càng quan tâm đến ESG (môi trường, xã hội, quản trị) khi đầu tưu vào các công ty sữa. Do đó, các công ty sữa đã bắt đầu đa dạng hóa sản phẩm, ví dụ như chuyển sang đồ uống có nguồn gốc thực vật, trong khi đó người tiêu dùng cũng ngày càng quan tâm đến các loại sữa hạt nhiều hơn.
Theo các chuyên gia, dù tốc độ tăng trưởng của thị trường sữa tại Việt Nam có xu hướng chững lại trong 2 năm gần đây do ảnh hưởng từ đại dịch, song vẫn có nhiều yếu tố thúc đẩy ngành sữa phát triển bền vững trở lại trong giai đoạn tới. Cụ thể, theo báo cáo thị trường của Kantar Worldpanel, nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm sữa tại Việt Nam đang chuyển biến tích cực do cơ cấu dân số trẻ, thu nhập trung bình tăng; xu hướng sử dụng sản phẩm bổ sung dinh dưỡng, tăng cường miễn dịch. Về tốc độ tăng trưởng của thị trường, theo Euromonitor, thị trường sữa Việt Nam đạt giá trị 135.000 tỷ đồng năm 2020, tăng hơn 8% so với năm 2019, nhờ sự tăng trưởng nhanh của phân khúc sữa chua và sữa uống. Các ngành hàng ghi nhận mức tăng trưởng cao gồm sữa nước (tăng 10% ), sữa chua (tăng 12% ), pho mát (tăng 11% ), bơ (tăng 10% ) và các sản phẩm từ sữa khác tăng 8%. Trong một chia sẻ mới đây trước báo giới, ông Nguyễn Quang Trí, Giám đốc điều hành Marketing Vinamilk cho biết, thị trường sữa Việt Nam vẫn còn nhiều dư địa tăng trưởng khi tiêu thụ bình quân đầu người còn khoảng cách khá xa với các nước lân cận (23,2kg/người/năm so với 31,7kg/người/năm ở Thái Lan và 43,7kg/người/năm ở Hàn Quốc). Điều này xuất phát từ mỗi năm Việt Nam có xấp xỉ 1 triệu trẻ em chào đời. Thêm vào đó, nhận thức về việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe ngày càng cao, đặc biệt ở lứa tuổi từ trung niên trở lên - đối tượng ổn định hơn về kinh tế cũng là một động lực tăng trưởng lớn cho ngành sữa. Đáng chú ý, theo khảo sát từ các công ty nghiên cứu thị trường nhận ủy thác của doanh nghiệp sữa, xu hướng thịnh hành hiện nay là sự tiện lợi. Theo đó, ngoài sự phát triển các kênh mua sắm tiện lợi như siêu thị, trang bán hàng trực tuyến, định dạng sản phẩm cũng phải tiện lợi hơn cho người dùng. Ví dụ như việc tăng trưởng đột phá của sữa công thức pha sẵn dành cho trẻ nhỏ ngày càng lấn dần sữa bột công thức là một ví dụ điển hình cho xu hướng tiện lợi trong ngành sữa. Ở một góc nhìn khác, theo đánh giá của các đơn vị nghiên cứu thị trường, hiện nay thế hệ trẻ (Gen Z) chính là đối tượng đang quyết định xu hướng tiêu dùng tương lai với đặc điểm được giáo dục bài bản, đề cao lối sống xanh, tích cực tương tác xã hội trên nền tảng công nghệ cao… Trước những cơ hội và yêu cầu đặt ra của người tiêu dùng đòi hỏi doanh nghiệp ngành sữa phải năng động, tinh tế và chân thành hơn khi đưa ra thị trường các giải pháp dinh dưỡng thật sự tốt cho sức khỏe, nguồn gốc thiên nhiên, thân thiện môi trường và có hoạt động truyền thông mang tính tương tác cao. Nắm bắt xu hướng đó, các doanh nghiệp sữa nội như Vinamilk, Nutifood, TH True Milk.. đã đẩy mạnh xây dựng hệ thống trang trại để có vùng nguyên liệu đạt chuẩn, đầu tư nghiên cứu cho ra đời những dòng sản phẩm phù hợp với thị hiếu của khách hàng. Chẳng hạn Vinamilk đã xây dựng hệ thống 13 trang trại bò sữa, 13 nhà máy trên cả nước đáp ứng các tiêu chuẩn Global GAP, Organic. Doanh nghiệp này còn mạnh tay đầu tư cho hoạt động R&D, hợp tác với các nhà khoa học, viện nghiên cứu dinh dưỡng hàng đầu thế giới nhằm đưa ra những sản phẩm dinh dưỡng chất lượng cao như sữa tươi và sữa bột Organic, sữa tươi chứa tổ yến, sữa chua Love Yogurt, sữa bột trẻ em Yoko… Tương tự, Nutifood đã chủ động đầu tư vào trang trại bò sữa ở cao nguyên Gia Lai để nâng cao chất lượng tương đương với sữa tươi nhập từ châu Âu. Bên cạnh những dòng sản phẩm đã làm nên tên tuổi như Nutifood GrowPLUS+, Nuti IQ Gold, Famna, doanh nghiệp này còn liên tục ra mắt các dòng sản phẩm mới từ thảo dược, sâm ngọc linh… để phục vụ đa dạng nhu cầu người Việt. Hay TH True Milk cũng đầu tư hàng tỷ USD vào ngành sữa để sản xuất hàng chục sản phẩm sữa chất lượng như sữa tươi, sữa hạt cao cấp… Theo cam kết của doanh nghiệp, tất cả sản phẩm đều tuân theo định hướng hoàn toàn từ thiên nhiên, tốt cho sức khỏe người dùng. Việc các doanh nghiệp mạnh tay đầu tư, nghiên cứu cho ra mắt sản phẩm sữa theo xu hướng thị trường đã và đang giúp người tiêu dùng hưởng lợi vì có nhiều sự lựa chọn hơn, dễ dàng tìm được sản phẩm phù hợp nhu cầu.
Thị trường sữa sữa Vinamilk |
