Giải thoát nghĩa là cởi mở những dây ràng buộc mình vào một hoàn cảnh đau khổ nghịch ý. Niết Bàn (Nirvana) của đạo Phật không phải là một cõi thiên đàng như nhiều người lầm tưởng. Người ta thường cho rằng tu học là cốt để được giải thoát khỏi cuộc đời nầy, và khi chết, được đưa vào một thế giới đẹp đẽ, đầy đủ những lạc thú, không sợ một khổ đau nào xâm chiếm. Thế giới đẹp đẽ ấy gọi là Cực Lạc, hoặc là Niết Bàn. Thật không có gì lầm lạc hơn nữa. Ðạo Phật chủ trương vạn vật vô thường và vô ngã và vì thế, không bao giờ công nhận có một sự tồn tại bất biến của một thế giới, dù thế giới ấy là thế giới Cực Lạc. Cuộc sống là gì? Là một giòng biến chuyển. Vì có biến chuyển nên mới có sinh diệt thành hoại: mà có sinh diệt thành hoại tức là có thời gian. Ý niệm về thời gian không thể nào tách biệt khỏi ý niệm biến chuyển: nếu không có biến chuyển, không có thời gian, thì sẽ không có sự sống. Ta thử tưởng tượng thời gian ngừng hẳn lại, vạn vật im lìm, bất biến, bất động… Không thể nào có sự sống được. Sự tồn tại im lìm nầy là một cái chết hoàn toàn. Giả sử Niết Bàn là một cuộc sống đi nữa, thì cuộc sống nầy hẳn cũng không phải là một cuộc sống hạnh phúc, vì đã là một cuộc sống, tất nhiên phải là một dòng biến chuyển, mà đã có biến chuyển là có thành hoại, có sinh diệt, có đau khổ. Nếu Niết Bàn không phải là một cảnh giới, một cuộc sống, thì là gì? Về vấn đề nầy, lắm nhà học giả nghiên cứu chưa đến nơi đến chốn, đã vội kết luận rằng Niết Bàn là một trạng thái diệt hoại, hư vô. Nói như thế, tuy họ tỏ ra đã hiểu Niết Bàn không phải là một cảnh giới Cực Lạc, nhưng họ cũng lại tỏ ra rằng họ chưa hiểu Niết Bàn là gì. Bảo Niết Bàn là diệt hoại, hư vô, lại bảo rằng Niết Bàn là một “trạng thái” (état) thì có nghe được không? “Trạng thái” là gì? Tạm cho là tình trạng đi. Nhưng tình trạng của cái gì? Có phải là của một cá vật nào đó không? Nếu thế cái trạng thái nầy cũng luôn luôn chuyển biến, vì không có cá vật nào mà không chuyển biến. Còn nếu là sự diệt hoại, sự hư vô, thì làm gì có trạng thái mà gọi là trạng thái diệt hoại, hư vô. Cho nên bảo rằng Niết Bàn là một trạng thái thì không đúng. Chữ Niết Bàn vốn là do tiếng phạn Nirvana, có thể dịch là diệt độ, là giải thoát. Cần có một câu giải thích để khỏi hiểu lầm. Diệt độ không có nghĩa là một sự tiêu diệt hoàn toàn thành hư vô như các học giả Tây Phương lầm tưởng. Diệt đây có nghĩa là sự chấm dứt của dòng nhân quả nghiệp báo. Ðộ có nghĩa là qua khỏi dòng mê mờ để lên bờ giác ngộ giải thoát. Ðạo Phật chủ trương rằng sự sống của một chúng sinh là một dòng biến chuyển liên tục theo đà nhân quả tiếp nối của ngũ uẩn. Ðộng cơ của dòng sống ấy là ham muốn, là dục vọng. Còn ham muốn, còn dục vọng, là còn sự sống, còn luân hồi sinh tử, cũng như còn dầu còn bấc thì đèn còn cháy vậy. Khi dục vọng tiêu diệt, dòng biến chuyển của ngũ uẩn sẽ dừng lại và hết sinh diệt. Lúc bấy giờ Niết Bàn hiển hiện. Niết Bàn là sự hiển hiện của bản thể sáng suốt mầu nhiệm, hoặc nói cho khác hơn, là sự thể nhập vào bản thể vô biên trong sáng của một chúng sinh giải thoát. Niết Bàn có hai thứ: Niết Bàn Hữu Dư Y và Niết Bàn Vô Dư Y. Một chúng sinh được giải thoát, song còn thân mạng và còn hoàn cảnh tồn tại: sinh hoạt với thân mạng ấy và hoàn cảnh ấy mà vẫn an nhiên, giải thoát, vẫn không bị sự vật lung lạc, kéo lôi theo đà lo sợ đau buồn. Như thế là Niết Bàn Hữu Dư Y. Khi thân mạng và hoàn cảnh hết tồn tại, thì sự thể nhập bản thể được thực hiện: đấy là Vô Dư Y Niết Bàn, không có sinh tử, không có khổ đau, vì Vô Dư Y Niết Bàn không phải là một cuộc sống có sinh diệt. Vô Dư Y Niết Bàn là bản thể thường còn bất sinh bất diệt của vạn loại hữu tình và vô tình, không thể dùng ngôn ngữ để hình dung, trí thức để quan niệm. Tuy nhiên từ Niết Bàn Vô Dư Y có thể hiện ra diệu dụng mầu nhiệm. Hóa thân của các Ðức Phật, các vị Bồ Tát đều là những biến hiện “tùy duyên” của các bậc giải thoát an trú trong Vô Dư Y Niết Bàn. Ở quả vị Phật, có hai loại trí tuệ: một loại là Vô Phân Biệt Trí, cùng với bản thể chân như an trú, không phân biệt đối tượng và chủ thể; một loại là Sai Biệt Trí có khả năng nhận thức các hiện biến nhiệm mầu của bản thể thường trú, tức là thế giới hiện tượng. Nhận thức như thế đó để hóa độ, để hoàn thành bản nguyện độ sanh. Thế giới hiện tượng là thế giới diệu dụng biến hóa của thế giới bản thể. Nhưng vì vô minh che lấp, chúng sinh nhìn thế giới ấy như một thế giới khổ đau, đen tối, vì đã đem ác nghiệp của mình để hòa hợp vào đó, hoặc nói khác hơn, vì đã có một nhận thức sai lạc lấm láp phần chủ quan đen tối. Mang một cặp kính ác nghiệp, chúng sinh nhìn thế giới hiện tượng mầu nhiệm kia thành một thế giới đau thương và với ác nghiệp mình, lăn lộn trong thế giới đau thương rất “chủ quan” ấy. Các vị chứng ngộ xưa đã từng ca ngợi trăng nước muôn hoa là những biểu hiện của bản thể, là vì họ đã lột bỏ được cặp kính vô minh đó, và kinh Pháp Hoa cũng dạy rằng chim kêu hoa nở là hiện tượng mầu nhiệm của bản thể, của “pháp thân” bất diệt: Chư pháp tùng bản lai, Thường tự tịch diệt tướng. Xuân đáo bách hoa khai, Hoàng oanh đề liễu thượng Dịch: Các hiện tượng xưa nay, Bản tính thường vắng lặng. Xuân đến trăm hoa mừng, Oanh vàng ca liễu thắm. Vậy bản thể của các hiện tượng vốn là chân như sáng suốt, không sinh diệt, là Niết Bàn. Vậy Niết Bàn là qua bờ bên kia, là giải thoát, là chấm dứt sinh tử. Nhưng chỉ là chấm dứt sự sinh tử mà chủ thể sinh tử là bị động. Một chúng sinh giải thoát, có Niết Bàn, có thể an nhiên sinh hoạt trong sinh tử mà vẫn không thấy có sinh tử, khổ đau, vẫn có trong tay một khả năng mầu nhiệm, tự do sinh diệt, tự do an trụ, tự do Niết Bàn. Khả năng ấy, đạo Phật gọi là khả năng tùy duyên hóa độ, là khả năng “tự tại”, một trong bốn đức của Niết Bàn: Thường, Lạc, Ngã, Tịnh. Tự Tại là ngã vậy. Ở đây cũng cần giải thích chữ Phật. Phật là gì? Phật là một bậc có khả năng viên mãn để có thể giác ngộ cho mình và cho người. Các vị Bồ Tát cũng có khả năng ấy nhưng chưa được viên mãn như Phật, nên chưa có thể gọi là “giác hạnh viên mãn”. Phật là một hóa hiện viên mãn nhất, tốt đẹp nhất, và xứng đáng nhất cho bản thể sáng suốt. Vì là một hóa hiện, một biểu hiện, nên “các đức Phật”, đều là những hóa thân của Phật, chứ chưa hẳn là Phật. Hóa thân (như cá nhân đức Thích Ca) thì có sinh có diệt, chứ pháp thân, tức là Phật, thì luôn luôn bất diệt bất sinh. Cũng như các lớp sóng có lên có xuống, có thành có hoại, chứ bản thể của các lớp sóng là nước thì chẳng lên xuống, thành vỡ bao giờ. Vậy một chúng sinh thành Phật tức là thể nhập vào bản thể vô biên, hoàn toàn sáng suốt. Và từ bản thể sáng suốt ấy, từ Niết Bàn ấy, có thể hoàn toàn tự do tự tại để hóa thân, sinh hoạt, trôi nổi trong sự sinh tử biến hoại của thế giới hiện tượng mà vẫn an nghiên giải thoát, không bao giờ bị lôi cuốn theo nghiệp lực như vô lượng chúng sinh. Ðến đây, ta mới hiểu được câu kinh mầu nhiệm nầy mà mọi người đều truyền tụng “Niết Bàn tức là sinh tử, sinh tử tức là Niết Bàn”. Quả thực, Niết Bàn không tồn tại ngoài sinh tử, và chính trong sinh tử, các đức Phật đã tìm thấy Niết Bàn. Ðể chấm dứt bài nầy, ta hãy đọc đoạn thâm thúy sau đây trong kinh Phạm Võng: "Chân tướng của mọi hiện tượng là bất sinh bất diệt, không thường cũng không đoạn, không sinh tử, không Niết Bàn. Kẻ ngu si sợ hư không mà muốn đi trốn thì dù bỏ hư không mà chạy cũng không thể nào thoát được hư không. Kẻ đi tìm hư không dù có chạy khắp đông tây nam bắc cũng không tìm thấy hư không. Nhưng kẻ ấy chỉ biết cái Danh của hư không mà không phân biệt được cái Thực của hư không. Nay có kẻ muốn tìm Niết Bàn, thường qua lại trong Niết Bàn mà không biết đó là Niết Bàn, chỉ thấy toàn là sinh tử phiền não: kẻ ấy chỉ biết cái Danh của Niết Bàn mà không biết cái Thực của Niết Bàn vậy". Cho nên, ta không thể bảo Niết Bàn có ngoài sinh tử cũng không thể bảo rằng giải thoát tức là lìa bỏ đời hiện tại. Chính trong hiện tại, con người phải tìm ra Niết Bàn: con người vẫn có thể giải thoát mà không rời thế gian sinh diệt. Giới trẻ TQ chơi chữ hiểm hóc chống kiểm duyệt Nguồn hình ảnh, Getty Images Tiếng Quan thoại là một trong những thứ ngôn ngữ phức tạp nhất thế giới. Mở một cuốn từ điển tiếng Trung ra, bạn sẽ tìm thấy chừng 370 ngàn từ. Con số này cao gấp đôi số từ có trong cuốn từ điển tiếng Anh của Đại học Oxford, và gần gấp ba lần số từ của từ điển tiếng Pháp, tiếng Nga. Vì sao bạn không quản lý được thời gian của mình Nên đi làm một tuần 3-4 ngày ăn lương 5 ngày? Vì sao thanh niên Đức bi quan về đất nước? Nhưng nhiều từ trong số này mới chỉ xuất hiện trong những năm gần đây mà thôi. Reci - 'nhiệt từ' dịch ra có nghĩa là 'từ nóng', là những từ lóng mà giới trẻ Trung Quốc tạo ra và sử dụng khi giao tiếp trực tuyến để nói với nhau về việc họ thực sự cảm thấy thế nào về tình hình thời sự và những khuynh hướng, trào lưu đang diễn ra. Có hơn 750 triệu người Trung Quốc dùng internet, chiếm trên nửa số dân 1,4 tỷ người của nước này, và có một số người sáng tạo ra những từ ngữ mới. Chẳng hạn như từ 'duang': một từ ghép lại dựa trên các từ viết tên diễn viên Thành Long (Jackie Chan). Những người tạo ra từ lóng mới thì được thưởng cái vỗ lưng từ những người dùng mạng xã hội khác và từ truyền thông như một 'niubi' (ngưu bức, 牛逼): một biểu tượng được dùng online để tỏ ý khen ngợi điều gì đó là hay, là thú vị. Và việc được 'niubi' đã trở thành con đường dẫn tới việc được yêu mến đối với giới trẻ Trung Quốc. BBC Capital hỏi chuyện Robert, người không muốn nói cả tên họ, rằng vì sao anh nghĩ là giới trẻ Trung Quốc đang tiến hoá trong việc chuyện trò với nhau theo cách này; "đó là để nhằm đáp trả với thực tế xã hội," anh nói. "Sự tự phản kháng và/hoặc sự bơ vơ là lý do vì sao chúng tôi kết hợp các từ lại với nhau." Anh nhắc tới từ nóng 'kiến dân' (蚁民), một sự chơi chữ, kết hợp từ kiến và công dân lại với nhau, nhằm mô tả tình trạng bơ vơ, bất lực của dân chúng, hay 'dân oan' và từ 'innernet' (hỗ liên võng - 中国互联网) để chỉ vấn để ẩn kín bên trong Trung Quốc, trong việc tiếp cận tới cách thức kiểm soát internet. Flora Shen, người làm việc cho một công ty đa quốc gia tại Thượng Hải, nói rằng sự xuất hiện nhiều các từ nóng phản ánh tâm trạng khó chịu của người dân đối với việc Đảng Cộng sản kiểm soát quá chặt chẽ truyền thông chính thống. "Báo chí và tin tức trên truyền hình đầy những lời hô hào sáo rỗng của đảng mà không có sự phản đối. Đó là lý do vì sao người dân thường cảm thấy tầm quan trọng mạng xã hội, nơi họ cần dựa vào để tạo ra một dạng đối trọng, nhưng lại phải không đi quá xa, để không bị hệ thống kiểm duyệt phát hiện," bà nói. Nguồn hình ảnh, Getty Images Chụp lại hình ảnh, Thế hệ thiên niên kỷ ở Trung Quốc đang tận hưởng thành quả của sự tăng trưởng kinh tế nhanh chóng và đang ngày càng tích cực hơn các thế hệ trước trong việc đi du lịch nước ngoài Philip, người cũng không muốn tiết lộ danh tính thật, mô tả hiện tượng này là "đi vòng quanh các giới hạn". Anh nói "luôn có những người muốn nêu lại vấn đề này [sau khi họ bị kiểm duyệt], nhưng họ không thể, cho nên họ nói một cách gián tiếp." Một cụm từ nhiều cách hiểu trong tiếng Nhật Tương lai tiếng Anh ở nước Mỹ ra sao? 'Đừng nên phí thời gian học ngoại ngữ' Tuy mức độ phát triển và được tiếp cận internet tăng lên tại Trung Quốc khiến cho có nhiều người hơn từ các nơi khác nhau ở nước này có thể trao đổi liên lạc, nhưng cơ hội để họ tiếp cận với tin tức từ các nguồn độc lập hoặc từ các nguồn nước ngoài vẫn còn rất hạn chế. Tổ chức Phóng viên Không biên giới xếp Trung Quốc thứ 176 trong tổng số 180 quốc gia và khu vực trong bảng Chỉ số Tự do Báo chí 2018. Công an văn hóa Trung Quốc thường lần dò theo những bình luận trên các mạng xã hội nổi tiếng như Weibo và WeChat, xoá các bình luận mang tính nhạy cảm chính trị hoặc kêu gọi lật đổ. Các 'post' có những từ khoá hoặc những cụm từ, đoạn câu nhạy cảm bị xoá bỏ tự động. Quản trị viên là cảnh sát mạng trên các nền tảng như Sina Weibo duy trì một danh sách các từ, từ ngữ mà họ coi là nhạy cảm, và áp dụng lệnh lọc tự động để người dùng không thể xem được. Một số nội dung bị cấm thẳng tay trong thời gian diễn ra các sự kiện nhạy cảm. Hàng năm, vào ngày 4/6, là ngày kỷ niệm sự kiện đàn áp biểu tình Thiên An Môn 1989, các từ 46 [viết tắt cho ngày 4 tháng 6] và 64 [tháng 6 ngày 4], 8964 [năm 1989, tháng 6, ngày 4] và các từ tương tự đều bị cấm, do người dùng Weibo tìm cách nói tới sự kiện này bằng cách chỉ viết ngắn gọn để nội dung tin viết của họ không bị kiểm duyệt. Thậm chí tình trạng nhạy cảm còn xảy ra cả đối với album '1989' của ca sỹ Taylor Swift, được dùng như phép ẩn dụ về Thiên An Môn, bởi cái tên của album, và bởi tên viết tắt của ca sỹ (Taylor Swift - TS) cũng có thể được dùng để chỉ Quảng trường Thiên An Môn trong tiếng Anh (Tiananmen Square - TS). Nguồn hình ảnh, Getty Images Chụp lại hình ảnh, Trước chuyến lưu diễn tới Trung Quốc, Taylor Swift đã gây tranh cãi khi bán các sản phẩm quảng cáo có gắn chữ 'TS' và '1989' - tương tự như các chữ viết tắt và năm xảy ra sự kiện đàn áp biểu tình ở Thiên Anh Môn 'Bắt cóc bỏ đĩa'Để đáp trả, thanh niên Trung Quốc đưa ra những ý tưởng thậm chí còn sáng tạo hơn để qua mặt tình trạng bị kiểm duyệt. 'Làm việc bằng ngoại ngữ lợi thế hơn tiếng mẹ đẻ' Vì sao rất nhiều người bị lừa Tại sao người bắt nạt vẫn leo cao Các từ được dùng theo cách thông thường nay được dùng để chuyển tải những ý nghĩa bị cấm. Chẳng hạn như trong vài năm gần đây, những người làm công tác kiểm duyệt đã rất khó khăn trong việc xoá bỏ các bình luận nhắc tới 'bọn cóc', được dùng để chỉ cựu Chủ tịch Trung Quốc có đeo kính, Giang Trạch Dân. Giới kiểm duyệt cũng phải vật vã kiểm soát việc sử dụng tên họ rất phổ biến 'Zhao', là từ mang nhiều nghĩa và sắc thái, nhưng đa phần được dùng để đăng tải các bình luận chỉ trích chính trị về những người mang họ đó nằm trong hệ thống cầm quyền. "Từng chút một, thanh niên Trung Quốc - ít nhất là ở các thành phố lớn - đang tìm cách vượt ra ngoài những cấm cản, và sáng tạo ra một số kiểu thảo luận xã hội," Ma Xin, sinh viên một đại học ở Hoa Nam nói. Về việc gửi tin nhắn dạng text có sử dụng phép uyển ngữ trên các app bị kiểm soát gắt gao như WeChat, cô viết, "tất nhiên là điều đó đòi hỏi phải có sự sáng tạo, phải nghĩ ra những từ ngữ mới, cách nói mới, những từ ngữ, cách nói chưa bị cho vào danh sách mà-ai-cũng-biết-là-gì." Nguồn hình ảnh, Getty Images Chụp lại hình ảnh, Đã có cách chơi chữ 'hiểm hóc' hơn trong cộng đồng đang ngày càng đông người Trung Quốc nói tiếng Anh, bởi những người làm công tác kiểm duyệt không thể phát hiện được những ngôn từ mang tính khiêu khích Tuy nhiên, tính chất kêu gọi phản kháng của những kiểu thảo luận này không đến được với tất cả mọi người. Việc chơi chữ thường chỉ giới hạn trong giới những người 'biết việc', còn hầu hết người dùng internet sẽ không nhận biết được về những tin nhắn mang tính mật mã đó. "Thường thì khi tôi gặp những tin nhắn kỳ quặc nói về các vấn đề xã hội, tôi cảm thấy chán ngắt và không có nhu cầu phải chia sẻ chúng," Zhao Bin, một người giao hàng ở Phúc Kiến, nói. Công an văn hóa kém ngoại ngữVới cộng đồng ngày càng tăng những người nói tiếng Anh ở Trung Quốc, họ có sân chơi đông vui hơn, bởi giới kiểm duyệt không đủ giỏi về ngôn ngữ để phát hiện và chặn lọc các từ mang tính kích động. Hiện người ta vẫn có thể tìm được những 'post' trên mạng nói về 'freedamn' (một từ chơi chữ, ghép giữa từ 'tự do' với từ 'khốn kiếp') (中国特色自由), nhằm để chế giễu ý tưởng cho rằng quyền tự do đang được nâng lên. Một số 'post' cũng đặt câu hỏi về 'harmony' (中国特色和谐) trong xã hội Trung Quốc, liên quan tới việc các chính sách xã hội bị được áp đặt bất chấp sự phản đối của quần chúng, điều mà họ cho là tai hại. Đã có nhiều thay đổi chấn động trong xã hội Trung Quốc kể từ một thập niên qua - sự tăng trưởng kinh tế nhanh chóng đã được coi là một chiến thắng to lớn, đặc biệt là dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình. Kể từ khi lên nắm quyền, năm 2012, ông Tập đã đem tới cho thế hệ kế tiếp một viễn kiến cuộc sống tốt đẹp hơn, thịnh vượng hơn, còn Trung Quốc vươn lên, trở thành cường quốc dẫn đầu thế giới. Và thế hệ thiên niên kỷ Trung Quốc đang được hưởng sự chiều chuộng, hưởng cuộc sống phong lưu hơn các thế hệ trước. Họ dễ dàng áp dụng tiếng Anh được học ở trường ra ứng dụng trong các chuyến đi chơi ở nước ngoài. Nhưng sự tăng trưởng về số lượng người tiêu dùng Trung Quốc - 'Chinsumers' (在外疯狂购物的中国人): một thế hệ mới những người trẻ tuổi có nhiều tiền để chi tiêu và khát khao xa xỉ phẩm cũng tạo ra một thách thức to lớn cho chế độ mà Đảng Cộng sản kiểm soát gắt gao. Dù thịnh vượng và được tự do đi lại, cuộc sống của người Trung Quốc vẫn là tình trạng phải làm việc vất vả. Họ cũng phải đánh đổi sự cân bằng giữa sinh hoạt riêng và công việc và đây là chủ đề xuất hiện nhiều trong các cuộc thảo luận trên mạng. Giới trẻ Trung Quốc nói rằng thời gian của họ ngày càng bị công nghệ ngốn mất, và việc làm sao để thoát được khỏi cuộc vật lộn, phấn đấu trong công việc, và việc làm sao để bắt đầu lại từ đầu là chủ đề thường xuất hiện. Nhiều người rơi vào hoàn cảnh phải vật lộn để kiếm sống, phải chịu cảnh 'tiếu nhi bất ngữ' - 'smilence' (笑而不语) - phải luôn ngẩng cao mặt tươi cười, giấu đi những căng thẳng khó chịu trong lòng. Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Capital. |
