Tin dịch vụ - Củ ấu đen đúa, xấu xí nhưng vỏ bề ngoài ấy cùng với hương vị ngọt bùi nguyên sơ lại khiến người ta phải “nghiện” nó mỗi độ cuối thu đầu đông.Mùa ấu không kéo dài như những loại củ, quả khác. Nó bắt đầu vào đúng khi tiết trời đậm sắc thu nhất. Chính vì mùa ấu quá ngắn ngủi nên cứ mỗi mùa ấu đến là những người chuộng thứ quà vặt này lại mua một túi mỗi buổi đi chợ về. Ai rảnh rỗi thì mua củ ấu còn sống về luộc chín, người bận rộn thì mua củ ấu đã được luộc sẵn về ăn. Củ ấu có một vị ngọt bùi rất đặc trưng và một hình dáng cũng thật đặc biệt. Luộc củ ấu cũng như luộc khoai, luộc sắn, phải biết cách luộc thì củ ấu ăn mới ngon ngọt và bở. Nếu luộc không kĩ khi ăn sẽ bị sượng, luộc kĩ quá thì bị nhão, khi ăn sẽ nhạt nhẽo và mất hết vị ngọt thơm của ấu. Show
Ăn ấu bằng cách dùng răng cắn hoặc dùng dao để tách. Khi cắn bằng răng thì phải hết sức cẩn thận để gai ấu không đụng vào nướu hay lưỡi. Củ ấu già có vị bùi bùi, ăn một củ là muốn ăn thêm nữa. Thi thoảng, khi cắn phải củ ấu non, ruột ấu phụt ra thành một dòng nhựa trắng, sệt sệt như kem. Vỏ ấu sau khi ăn phải gom lại cẩn thận, phơi khô rồi nhóm bếp hoặc đốt đi. Nếu để rơi vãi, gai ấu khô đâm vào chân tay, sẽ mắc luôn trong da thịt, rất đau nhức. Ấu không phải thứ ăn để no, mà ăn để thưởng thức. Ăn chậm rãi, với tâm trạng thanh thản mới thấy được hết vẻ tinh túy của hương vị đất trời. Vỏ ấu vẻ ngoài đen nhưng bên trong lại trắng ngần thơm thảo. Ấu dường như cũng giống như những người nông dân lam lũ, vẻ bề ngoài khắc khổ nhưng trong lòng lại rất thuần hậu, chất phác. Chả thế mà từng có câu ca dao xưa nói về ấu mà cũng là để nói về phẩm chất quý giá của người phụ nữ: “Thân em như củ ấu gaiRuột trong thì trắng vỏ ngoài thì đenAi ơi nếm thử mà xemNếm ra mới biết rằng em ngọt bùi”. Không chỉ đen đủi, xấu xí, củ ấu trông giống như những chiếc sừng trâu nên được lũ trẻ con rất thích ngắm nghía vì trông thật ngộ nghĩnh. Khi bổ đôi ra và lấy hết ruột ấu ra, bọn trẻ con còn có sở thích chọn nửa củ ấu to lồng vừa ngón tay út vào và chơi như một trò thú vị. Đứa nào có khiếu còn chọn những củ ấu gai cân đối hình trái tim, dùng tăm nhỏ khoét hết nhân ở giữa để làm sáo. Chiều chiều cả xóm lại vang lên tiếng sáo từ củ ấu gai thân thuộc. Những năm gần đây, cứ vào dịp cuối thu lại thấy những người phụ nữ quảy đôi quang gánh đi rong khắp phố phường bán củ ấu đã luộc sẵn. Củ ấu giờ đã trở thành một món ăn chơi dân dã được nhiều người ưa thích. Cây ấu cùng họ với các loài cây sen, cây súng hay cây láng, thích nghi với ao đầm và những chân ruộng có nước quanh năm. Thân đốt, lá mọc so le nổi trên mặt nước, hình tròn, mép có răng cưa thưa, sức vươn khá tốt. Tại các tỉnh miền bắc hiện có ba giống ấu đặc trưng là giống ấu trụi (được trồng tại các huyện Tiên Lãng, Vĩnh Bảo - Hải Phòng); giống ấu gai (được trồng đại trà ở tỉnh Thái Bình) và giống ấu sừng trâu (phổ biến trên địa bàn tỉnh Phú Thọ)...Ấu sừng trâu tuy nhỏ nhưng ăn bùi và thơm, không chán. Ấu trụi không có gai, củ to, vỏ mỏng có màu nâu đen, ruột xốp trắng, tơi bở. Ấu gai vỏ đen, thân củ mọc ba cái gai và ăn chát hơn hai loại ấu khác. Củ ấu thực chất là quả của cây ấu nước thường được dùng để luộc ăn hay nghiền bột làm bánh. Tuy nhiên, ít ai ngờ, nó còn được sử dụng như một loại dược liệu xuất hiện trong nhiều bài thuốc. Điển hình như bài thuốc chữa trĩ ra máu, tỳ vị hư nhược, viêm loét dạ dày… Cây củ ấu được xem là một dược liệu dễ kiếm góp mặt trong nhiều bài thuốc chữa bệnh
Mô tả dược liệu1. Đặc điểm thực vậtCây củ ấu là loài cây sống dưới nước, có thân ngắn và có lông ở phía ngoài thân. Cây có 2 loại lá. Lá nổi sẽ có phao ở cuống, hình quả trám, phần mép trên có răng cưa. Lá nổi dài khoảng 4 – 5cm, rộng khoảng 6 – 7cm, cuống lá dài 6 – 15cm, giữa có phao. Còn lá chìm thì phiến lá giảm và xẻ lông chim, tuy nhiên đường xẻ rất nhỏ, quan sát chỉ thấy các đường gân. Hoa có màu trắng, thường mọc đơn độc hoặc ở kẽ lá. Phần hoa có 4 lá đài, 4 cánh hoa và 4 nhị bầu trung 2 ô, mỗi ô sẽ chữa một noãn. Phần quả thì được gọi là củ, có 2 sừng, cao khoảng 35mm, rộng tầm 5cm, phần sừng dài tầm 2cm. Đầu phần sừng có hình mũi tên, sừng này do các lá đài phát triển thành. Ở bên trong quả có chứa một hạt ăn được. 2. Bộ phận dùngQuả dùng để ăn, còn vỏ quả và toàn cây thường được dùng để làm vị thuốc. 3. Phân bốCây củ ấu được trồng rất phổ biến ở các ao đầm ở trong khắp cả nước. Cả hạt hay chồi của cây đều có thể được dùng làm giống. 4. Thu hái và sơ chếPhần quả của củ ấu thường được thu hái vào khoảng mùi thu hằng năm. Còn toàn cây thì có thể thu hái quanh năm để làm vị thuốc. Sau khi thu hái thì thường được đem rửa sạch, có thể dùng được cả dạng tươi và dạng phơi khô. Thông thường nếu phơi khô để bảo quản dùng dần thì cần phơi trong bóng râm hoặc dưới nắng nhẹ. 5. Bảo quảnDạng dược liệu đã phơi khô nên được để trong túi kín và bảo quản nơi khô ráo và thông thoáng. 6. Thành phần hóa họcSau đây là một số thành phần được ghi nhận có trong 100g củ ấu:
Ngoài ra, dược liệu này còn chứa làm lượng carbohydrate lớn, ít chất béo và không có cholesterol. Hàm lượng chất xơ có trong củ ấu còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn probiotic. Từ đó giúp sản sinh enzyme tiêu hóa rất tốt cho hệ đường ruột. Vị thuốc củ ấu1. Tính vịTheo các tài liệu Đông y ghi nhận thì củ ấu có vị ngọt, tính mát 2. Quy kinhLoại dược liệu này được quy vào 2 kinh Tỳ và Vị. 3. Tác dụng dược lýTheo y học cổ truyền:
Theo y học hiện đại:
4. Cách dùng – liều lượngCủ ấu có thể được sử dụng theo rất nhiều cách khác nhau. Thông thường là dùng luộc ăn hay chế thành bột rồi trộn với mật hoặc đường để làm bánh. Trong chữa bệnh, có thể dùng ở dạng thuốc sắc, sao cháy tán bột, nấu cháo. Tùy thuộc vào từng bài thuốc mà có thể dùng dược liệu riêng lẻ hay kết hợp với các vị thuốc khác. Về liều lượng, thường căn cứ vào mục đích sử dụng, trong đó liều được khuyến cáo ở vào khoảng 10 – 16g dưới dạng thuốc sắc. Còn nếu dùng ngoài thì không kể đến liều lượng, có thể lên đến 250g/ngày. Các bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu củ ấuDưới đây là một số bài thuốc dân gian quen thuộc có sử dụng dược liệu củ ấu: 1. Bài thuốc chữa trĩ ra máu
2. Bài thuốc dùng khi huyết nhiệt, kinh nguyệt nhiều
3. Bài thuốc hỗ trợ ung thư tử cung và ruột
4. Bài thuốc chữa viêm loét dạ dày
5. Bài thuốc trị tỳ vị hư suy ở người cao tuổi
6. Bài thuốc trị chứng đau lạnh bụng, ăn uống khó tiêu
7. Bài thuốc chữa khô môi
8. Bài thuốc chữa lỵ, đại tiện ra máu
9. Bài thuốc giải say rượu, say nắng
10. Bài thuốc chống mất sức, trị tiêu chảy
11. Bài thuốc chữa hư nhiệt, phiền khát
12. Bài thuốc trị mụn nhọt
Những lưu ý khi sử dụng củ ấuCủ ấu mặc dù được đánh già là có rất nhiều công dụng hữu ích nhưng bạn vẫn luôn phải thận trọng khi dùng. Bởi sử dụng không đúng cách trong một số trường hợp có thể sẽ phát sinh nhưng vấn đề không mong muốn. Tránh lạm dụng hay ăn nhiều củ ấu trong cùng một thời điểm. Bạn sẽ rất dễ gặp tình trạng đầy hơi hoặc đau trướng vùng bụng do dược liệu này có tính hàn. Ngoài ra, sau khi ăn củ ấu không nên uống nước liền bởi sẽ gây cảm giác khó chịu. Bên cạnh đó, những người đại tiện lỏng hay tỳ vị hư yếu cũng cần tránh sử dụng dược liệu này ở dạng sống. |