ti: PHN TCH SWOT NGN HNG TMCP SI GN THNG TN- SACOMBANK S1. 2. 3. Qui m ln, tim lc ti chnh mnh H thng phn phi rng Sn phm dch v a dng W1. Qui m vn, kh nng qun l cn kh khim tn so vi yu cu hi nhp 2. Cng ngh hin i cha c p dng 4. u th v dch v thanh ton quc t, ng b trn ton h thng kinh doanh ngoi hi v dch v th 3. Cng tc marketing v sn phm dch 5. Cng ngh, cht lng dch v cao v cha tht s hiu qu, cha to c im khc bit 6. T l n xu thp 4. C nh hng ng n u t cho 7. Ngun nhn lc tr v di do hot ng dch v nhng hiu qu cha cao O1. Hi nhp lm tng uy tn v v th ca cc NH Vit Nam trn th trng th gii 2. To iu kin m rng quan h hp tc, lin doanh, lin kt vi cc NH nc ngoi T1. Cnh tranh th trng vi cc ngn hng nc ngoi 2. Xu hng pht trin cc mng dch v phi tn dng nhm hng n ngun thu t ri ro hn 3. T gi hi oi bin ng mnh 3. Hot ng xut nhp khu Vit Nam 4. Chnh sch tht cht tin t d bo s pht trin to c hi thu ht ngun vn tip tc gy kh khn cho ngnh ngn hng mi 4. Tim nng ca ngnh trong vng 5 nm ti vn mc cao I. im mnh (S- strengths) 1. Qui m ln, tim lc ti chnh mnh Vn iu l tng lm tng uy tn ca ngn hng i vi khch hng v gip ngn hng tng quy m, hot ng kinh doanh hiu qu, vn ch s hu ln to tnh an ton vn. + Nm 2010 vn iu l tng t 6.700 t ng ln 9.179 t ng, tng 37% so vi nm 2009; mc tng bnh qun giai on 2001- 2010 l 53,7%: t 190 t ng nm 2001 tng ln 9.179 t ng nm 2010, tng gp 48 ln (trong khi ton ngnh ch tng 15 ln) + Tng ti sn cui nm 2010 t 141.799 t ng, gp hn 45 ln so vi nm 2001 (3.134 t ng) vi mc tng bnh qun 54,7%/nm (ton ngnh ch tng 17 ln) + Giai on 2001- 2010 tc tng trng huy ng vn bnh qun l 54,4%/nm, tng nhanh gp hn 2 ln so vi tc tng trng ca ngnh l 24%/nm + Tc tng trng d n cho vay bnh qun ca Sacombank trong giai on 2001-2010 l 53,1%, gp gn 2 ln so vi tc tng trng bnh qun ca ngnh (27%/nm). ng thi, Sacombank lun kim sot cht lng tn dng hiu qu v c t l n xu thp nht trong nhm NHCP mc di 1%. Trong khi t l n xu ca h thng ngn hng Vit Nam tnh n cui nm 2010 vo khong 2.5%. Xt v phm vi hot ng, Sacombank vn lun n lc a dng ha m hnh hot ng ca mnh khng ch gii hn trong lnh vc ti chnh ngn hng m cn sang cc lnh vc ti chnh khc. Ngy 16/05/2008, Sacombank c iu kin chnh thc cng b thnh lp tp on ti chnh- ngn hng Sacombank. Tnh n cui nm 2010, tp on c 5 cng ti con bao gm: cng ty chng khonSBS, cng ty cho thu ti chnh- SBL, cng ty kiu hi- SBR, cng ty qun l v khai thc ti sn- SBA, cng ty vng bc qu- SBJ cng 6 cng ti thnh vin hp tc chin lc: cng ti u t Si Gn Thng Tn-STI, cng ty xut nhp khu Tn nh- Tadimex, cng ti u t xy dng Ton Thnh Pht, cng ty a c Si Gn Thng Tn-Sacomreal, cng ty lin doanh qun l qu u t chng khon Vit Nam- VFM v Trng i hc Yersin Lt, cng ty th Sacombank & ANZ. 2. H thng phn phi rng Tnh n cui nm 2010, Sacombank l ngn hng TMCP c mng li rng nht: ph kn min Ty, min ng Nam B- Ty Nguyn v min trung vi hn 380 im ti 45/63 tnh, thnh Vit Nam l li th trong vic pht trin dch v ngn hng bn l. - Trong nm 2010 pht trin thm 56 PGD (trong c 1 PGD ti Campuchia), tin hnh th tc chuyn i CN Phnmpnh thnh NH trc thuc vi 100% vn Sacombank. Tnh n 2010, Sacombank c quan h i l vi 10.339 i l ca 305 ngn hng ti 81 quc gia v vng lnh th trn th gii. - Nm 2010 Sacombank lp t thm 124 my ATM, nng tng s ln 657 my. Tng s th pht hnh trong nm khong 280 ngn th tng 94% so vi nm 2009, nng tng s ln 590 ngn th, tng 42% so vi cng k nm trc. Tng doanh s thanh ton qua th t 11.471 t ng, tng 73% so vi nm 2009. Hin nay h thng c online v kt ni thnh cng vi hai lin minh th ln nht Vit Nam hin nay l cng ty c phn chuyn mch ti chnh quc gia Vit Nam (Banknetvn) v cng ty c phn dch v th Smartlink, mang li nhiu tin ch hn cho khch hng. 3. Sn phm dch v a dng -Dch v Phone Banking Sacombank c chc nng truy vn thng tin, cc dch v mi thanh ton qua th gip tha mn nhu cu khch hng s dng th. - Ngoi ra Sacombank phi hp vi ngn hng ANZ pht hnh th va c th rt tin ti my t ng ATM, va c th dng ngay th thanh ton giao dch ti cc ca hng mua sm dch v ang l i l chp nhn thanh ton th cho hai ngn hng ny. -Sacombank l ngn hng u tin ti Vit Nam chnh thc gii thiu sn phm th tr trc quc t - Sacombank Lucky Gift Card - cung cp cho khch hng mt la chn c o v qu tng m ngi mua th c th n nh gi tr ca mn qu t 100.000 ng n 14.000.000 ng. Ngoi ra, ngi s dng c th thc hin cc giao dch nh rt tin ti my ATM, thanh ton qua internet v ti cc im chp nhn ca t chc th quc t Visa Vit Nam v nc ngoi ng thi, nhn c nhiu u i t Visa v cc im mua sm c lin kt vi Sacombank. -Sacombank c bit nng cao cht lng dch v th nhm m rng phm vi s dng v gia tng tin ch cho ch th Sacombank trong v ngoi nc. Theo , cc tnh nng ca th ghi n ni a PassportPlus v th Vin Thng A Club Card ca Sacombank c m rng t vic ch c th s dng rt tin mt ti my ATM ca Sacombank, nay ch th c th thc hin cc giao dch: thanh ton hng ha, tra cu s d, rt tin mt, sao k ti khon, chuyn khon ti th Sacombank. 4. u th v dch v thanh ton quc t, kinh doanh ngoi hi v dch v th -Thanh ton quc t khng phi l mt lnh vc kinh doanh i ngoi truyn thng nhng li l mt trong nhng dch v sinh li rt ln ca Sacombank. Trong nhng nm gn y, doanh s v thanh ton quc t ca Sacombank khng ngng tng ln. c bit, trong nm 2008 mc d phi i mt vi cuc khng hong ti chnh nhng Sacombank vn tng c doanh s ln 3728.57 triu USD (tng 22,32% so vi nm 2007), nm 2009 doanh s tng ln 4176 triu USD (tng 12% so vi nm 2008) Sacombank nhiu ln c trao gii thng trong lnh vc thanh ton quc t t cc ngn hng uy tn nh: Standard Chartered (ngn hng c cht lng cao trong nh dng lnh thanh ton v t l thanh ton quc t 2005), HSBC (ngn hng thc hin xut sc nghip v thanh ton quc t 2006), Wachovia (ngn hng c hot ng thanh ton quc t tt nht 2007). -Kinh doanh ngoi hi: Bng vic a dng ha, nhn rng cc sn phm giao ngay phc v nhu cu trao i, thanh ton ngoi t, vng; p ng kp thi cng c bo him ri ro t gi cho khch hng bng cc hp ng k hn, hp ng quyn chn cp cao v giao dch hon i. Sacombank c nh gi l mt trong nhng ngn hng c hot ng ngoi hi tng i tt, trong nhiu nm lin tip c Global Finance- tp ch ti chnh ngn hng ton cu ca M- trao tng gii thng ngn hng c hot ng ngoi hi tt nht Vit Nam. -Dch v th: Sacombank l mt trong nhng ngn hng c hot ng th pht trin mnh, s lng th tng lin tc v mnh qua cc nm, nm 2006 tng 44,39% so vi nm 2005; nm 2007 tng 55,11% so vi nm 2006, nm 2008 tng 44,28% so vi nm 2007, nm 2009 tng 8,5 % so vi nm 2008, nm 2010 tng ni bt 94% so vi nm 2009. Sacombank cng c bnh chn l mt trong 5 ngn hng c doanh s giao dch th VISA ln nht ti Vit Nam t 2005- 2009. Nm 2010, Sacombank c t chc th quc t VISA bnh chn l ngn hng n lc i u trong vic pht trin nhng dch v mi thanh ton qua th VISA ti th trng Vit Nam. Sn phm th ca Sacombank vi nhiu chng loi cung cp cho ngi dng th nhiu tin ch v la chn nh: th ni a Passpor plus, th ni a SacomVisaDebit, th Ladiesfirst, th ParsonPrivilege trong th tn dng l mt li th ca Sacombank. 5. Cng ngh, cht lng dch v cao Sacombank l mt trong nhng ngn hng u tin trin khai h thng Ngn hng li T24, v trong nm 2009 nng cp t phin bn R5 ln R8 (hin ang c nhiu ngn hng trn th gii s dng), xy dng trung tm d liu (datar centerDC) hin i v trung tm dch v khch hng (Contact center-CC) phc v khch hng nhng sn phm tin ch nht. Trn c s phn mm hin i ny, Sacombank c nhng sng to, ci tin t ph v mt a dng ha sn phm, qun tr d liu ngn hng, qun tr ri ro, pht trin th trng. T nn tng trn, Sacombank v ang trin khai cc ng dng mi nhm nng cao nng lc cnh tranh v nng lc qun tr phc v ngn hng ngy mt tt hn, bao gm cc d n: Ngn hng in t (E- banking), khai thc d liu (Data Waterhouse), qun tr quan h khch hng (CRM), h thng thng tin qun tr (MIS), kinh doanh tin t (Treasury), Qun tr ri ro (Risk management), Qun tr ngun nhn lc (Human Resource Management) Vi c s h tng cng ngh thng tin hin i, vi nhng i tc cng ngh uy tn, cng i ng cn b IT cht lng cao v nhiu kinh nghim, Sacombank sn sang bt ph trong hnh trnh p dng cng ngh hin i vo cc lnh vc ngn hng bn l p ng nhu cu ti a ca khch hng c nhn cng nh doanh nghip. 6. T l n xu thp Trong giai on 2001-2010, mc d tc tng trng tn dng ca Sacombank lun mc cao v lun cao hn mc bnh qun ngnh. Nhng vi h thng kim sot tn dng hiu qu (thnh lp y ban qun l ti sn n- c) Sacombank lun duy tr t l n xu di 1%, mc bnh qun ngnh l 2,5%, to mc an ton vn cao. Cc ch tiu v an ton hot ng cui nm 2010 theo thng t 13 nh sau: - T l an ton vn (CAR ): 9,97% - T l ngun vn ngn hn cho vay trung di hn: 23,54% - T l cho vay/ tng ngun vn huy ng: 72,26% - T l n qu hn: 0,56% 7. Ngun nhn lc tr v di do Nh ta bit, cc ngun lc quan trng pht trin mt t chc l: vt lc, tn lc v nhn lc, trong nhn lc lun l ti sn qu bu nht i vi ngn hng. Do tnh c th ca sn phm ngn hng l v hnh, cht lng sn phm bao gm c cht lng phc v v ch yu l bn hng trc tip nn trnh nghip v v thi nhn vin phc v c nh hng quyt nh n doanh s bn hng v uy tn ca ngn hng. Sacombank c mt chin lc thu ht v o to ngun nhn lc cho mnh. Vi mc tiu nh hng cho cn b nhn vin pht trin s nghip vng bn, Sacombank xy dng mt mi trng lm vic thn thin v chuyn nghip, trong mi cn b nhn vin c to iu kin ti a ha gi tr v nng lc. Theo bo co thng nin nm 2009, trnh i ng nhn vin ca Sacombank l: 1,9% trn i hc, 68,2% i hc, 20,4% cao ng, 9,5% l trnh khc. II. 1. im yu (W- weaknesses) Qui m vn, kh nng qun l cn kh khim tn so vi yu cu hi nhp Hi nhp ang t ra nhng p lc i hi ngn hng Vit Nam phi y mnh ci cch nhm t ti nhng chun mc, thng l quc t v hot ng tin t, ngn hng. Tuy nhin, ng trc nhng p lc ny, cc ngn hng Vit Nam bc l khng t im yu nh nng lc ti chnh km, mc ri ro cao v nng lc cnh tranh thp so vi ngn hng cc nc trong khu vc. Bn cnh , quy trnh qun tr trong cc t chc tn dng ni chung v ca cc NHTM ni ring cn cha ph hp vi cc nguyn tc v chun mc quc t; tnh minh bch thp, h thng thng tin iu hnh v qun l ri ro cha thc s hiu qu. 2. Cng ngh hin i cha c p dng ng b trn ton h thng Nng lc cng ngh c nh gi l mt th mnh ca Sacombank, tuy nhin vn cha c p dng mt cch ng b trn ton h thng. mt s chi nhnh vn cn s dng h thng Smartbank thay v h thng mi Corebanking, do thi gian giao dch vi khch hng cn chm, thng xuyn b rt mng. H thng my ATM, my POS khng hin i bng cc ngn hng khc nh ng hay ACB th my A Page 2Embed Size (px) 344 x 292429 x 357514 x 422599 x 487 <iframe src="https://pdfslide.net/embed/v1/6-dch-t-hc-phn-tch.html" class></iframe>Text of §6 DỊCH TỄ HỌC PHÂN TÍCHMC LC56Giáo trình môn Dch t hc – TS. Lê Thanh Hin – H Nông Lâm TpHCMLu hành ni b§6 DCH T HC PHÂN TÍCH(1) O LNG MI QUAN H GIA YU T NGUY C VÀ BNH1. Gii thiuMc tiêu chính ca dch t hc phân tích là làm th nào xác nh các yu t kho sát có liên quan n bnh (hay mt tình trng sc khe nào ó). Nh vy mi liên quan ó c o lng nh th nào? xác nh c mc liên quan ó, phi tin hành các phng pháp kho sát dch t hc. Mc liên quan c th hin bng các giá tr nh sau:- T s nguy c hay nguy c tng i (relative risk hay risk ratio) (RR)- T s ca tc mc bnh (IRR: incidence rate ratio)- T s chênh (odd ratio) (OR)Trc khi hiu nh ngha ca các ch s th hin mc liên quan, có mt s khái nim cn c xem li, bao gm:- Nguy c (risk) là xác sut có th mc bnh trong qun th.- Yu t nguy c (risk factor) là yu t c quan tâm và xác nh xem nó có liên quan vi bnh hay không. Ví d, hút thuc là mt yu t nguy c ca bnh ung th phi.- Bnh ây va có ngha là bnh nhng ng thi bao gm luôn các vn sc khe c quan tâm.- Nhóm phi nhim (tip xúc yu t nguy c) (E+: exposed group) là nhóm c kho sát s hin din ca bnh, trong ó các cá th u có chung yu t nguy c. Ví d nhóm ngi hút thuc lá.- Nhóm không phi nhim (không tip xúc yu t nguy c) (E-: non-exposed group) là nhóm không có tính cht, hoc không mang yu t nguy c. Ví d nhóm ngi không hút thuc.Tùy theo phng pháp kho sát dch t hc mà các giá tr thích hp nào s c s dng. Kt qu ca các phng pháp kho sát dch t hc thng c tóm tt thành bng 2x2 di ây:Bng 6.1: Bng 2x2 v quan h yu t kho sát vi bnh theo s thúYu t kho sát Tng Phi nhim(E+) Không phi nhim (E-)Kt qu Bnh Không bnh Tnga ca + cb db + dNHoc ôi khi c trình bày theo bng sau nu kho sát theo tc bnh.57Giáo trình môn Dch t hc – TS. Lê Thanh Hin – H Nông Lâm TpHCMLu hành ni bBng 6.2: Bng 2x2 v quan h yu t kho sát vi bnh theo tc bnhYu t kho sát Tng Phi nhim(E+) Không phi nhim (E-)Kt qu S ca bnh Thi gian thú có nguy ca1 t1ao tom t2. Nguy c tng i (RR)RR là t s gia nguy c bnh (risk) trong nhóm phi nhim vi nguy cbnh ca nhóm không phi nhim.Nguy c tng i (hay t s nguy c) c s dng trong các nghiên cuoàn h (cohort studies) và ôi khi s dng trong các nghiên cu ct ngang (cross-sectional studies). Trong các nghiên cu bnh-chng (case-control studies) ngita không s dng ch s này vì không bit nguy c trong tng nhóm thú kho sát.Giá tr RR bin thiên t 0 n vô cc. Khi RR t giá tr 1, có ngha là khôngcó s liên quan gia yu t nguy c và bnh. RR < 1, yu t nguy c có mi quan h nghch, tc là mi quan h bo v chng li bnh (ví d nh vc-xin) RR = 1, yu t nguy c không có liên quan n bnh RR > 1, yu t nguy c có liên quan n bnhNguy c tng i không nói lên mc bnh xy ra trong qun th vìngi ta ch tính các xác sut bnh trong nhóm thú kho sát, d nhiên nhóm thú nàykhông phi là nhóm thú i din cho c qun th.3. T s tc mc bnh (IRR: Incidence rate ratio)T s tc mc bnh là t s gia tn sut bnh (c tính theo tc bnh) ca nhóm phi nhim và nhóm không phi nhim.IRR = 0058Giáo trình môn Dch t hc – TS. Lê Thanh Hin – H Nông Lâm TpHCMLu hành ni bIRR ch có th c tính trong các nghiên cu v s xut hin bnh theothi gian và giá tr quan sát là tc bnh, thng là các nghiên cu oàn h. IRRbin thiên t 0 n vô cc và các ánh giá IRR cng tng t RR ngha là:IRR < 1, yu t nguy c có mi quan h nghch tc là mi quan h bo vchng li bnh (ví d nh vc-xin)IRR = 1, yu t nguy c không liên quan n bnhIRR > 1, yu t nguy c có liên quan n bnhVí d:Ngi ta cho là vic nhúng bu vú vào dung dch iod sau khi vt sa có liênquan n bnh viêm vú trên bò sa. Kt qu kho sát t 2 àn có và không có thchin thao tác này c trình bày trong bng sau .Bng 6.3: Bng 2x2 v quan h gia vic nhúng núm vú vào iod vi s ca viêm vúNhúng núm vú vào iod Tng Có (E+) Không (E-)Kt qu S ca bnh Thi gian thú có nguy c (bò - tháng)8 23618 25026 486IRR = (8/236)/(18/250) = 0,47iu này có ngha là vic nhúng núm vú vào iod sau vt sa có kh nng làmgim nguy c mc bnh viêm vú xung 0,47 ln. Hay nói cách khác nhng con bòkhông c thc hin thao tác này s có nguy c mc bnh viêm vú cao hn nhngcon c nhúng là 2,12 ln (= 1/0,47).4. T s chênh (odd ratio)“Chênh” (odd) c nh ngha nh t phn gia 2 c im trong mtnhóm. Ví d, trong mt nhóm thú gm n con trong ó có x con bnh, ch s odd cabnh trong nhóm là x/(n-x). T s chênh (OR) là t s gia ch s odd ca nhóm thúphi nhim và ch s odd ca nhóm không phi nhim.Lu ý rng t s odd ch ánh giá mc liên quan gia yu t nguy c vàbnh, nó không có ý ngha v vic tính nguy c (xác sut có bnh). Cách ánh giágiá tr ca OR cng tng t nh RR.OR = odd(D+/E+)a/cb/dadbc =59Giáo trình môn Dch t hc – TS. Lê Thanh Hin – H Nông Lâm TpHCMLu hành ni b5. o lng hiu qu ca nhóm phi nhimKhi ã xác nh c mi liên quan gia yu t nguy c và bnh bng cácch s nh RR, OR, ngi ta thng tính toán các ch s dch t nhm cho thy mc thay i, khác nhau v bnh gia 2 nhóm có hoc không có tip xúc vi yu tnguy c.- Hiu s nguy c (RD: risk difference) là nguy c bnh ca thú trong nhómcó tip xúc vi yu t kho sát tr cho nguy c trong nhóm không tip xúc:RD = p(D+/E+) - p(D+/E-) = a/(a + c) - b/(b + d)- Hiu s tc mc bnh (IRD: incidence rate difference) cng c tính tng t theo công thc sau:IRD = (a1/t1 - ao/to)Khi tính giá tr ca các hiu s này, cách ánh giá c thc hin nh sau:+ RD hoc IRD <0 có ngha là yu t kho sát có kh nng chng li bnh hay nói cách khác là hiu qu bo v+ RD hoc IRD = 0 có ngha là yu t kho sát không có hiu qu gì i vi bnh+ RD hoc IRD > 0 có ngha là yu t kho sát có hiu qu dng tc là làm tng kh nng mc bnh.- T phn thuc tính (attributable fraction) là t l thú bnh trong nhóm cóphi nhim mà chúng có th tránh c nu chúng không tip xúc vi yu t nguycAF = RD /p(D+/E+) = [a/(a + c) - b/(b + d)]/[a/(a + c)] = (RR - 1)/RR≈ (OR - 1)/ORCông thc trên c dùng khi yu t nguy c có mi quan h dng vibnh, có ngha là mi quan h làm tng kh nng mc bnh. Trong trng hp yut kho sát có tác dng bo v thì cách tính cng tng t, tuy nhiên thú không tipxúc yu t kho sát c xem nh là có nguy c cao i vi bnh. Mt ng dngin hình ca ch s này là vic tính hiu qu ca vc-xin. Chng hn 20% thú nhóm không tiêm vc-xin b bnh trong khi ch 5% thú có tiêm vc-xin mc bnh. ánh giá hiu qu vc-xin ngi ta dùng ch s này nh sau:RD = 0,2 - 0,05 = 0,15AF = 0,15/0,2 = 0,75Nh vy, chng nga vc-xin ã bo v c 75% thú trong nhóm có tiêm phòng.60Giáo trình môn Dch t hc – TS. Lê Thanh Hin – H Nông Lâm TpHCMLu hành ni b6. Khong tin cy trong c lng các tham s ch mi quan hKhi tính toán các tham s dch t xác nh mi liên quan, mt vn tra là tin cy ca kt lun khi ch da vào mt giá tr duy nht. ánh giá htiu ó, các tham s này u c tính thêm khong bin ng thng kê. Thngthì ngi ta vn dùng tin cy 95% xác nh bin ng ca các giá tr. Nhvy khi ánh giá cn phi cn c thêm bin ng ca chúng a ra kt luncó tính khoa hc hn. Cách tính khong tin cy này nh sau: nguyên tc chung là θ± Zα )var( trong ó θ là mt ch s cn tính, Zα là h s tin cy thng c tính mc 95% theo phân phi chun và var là phng sai (variance). Cn nh là)var( ôi khi c dùng là SE (standard error).* Var(lnRR) = [b/a(a + b) + d/c(c + d)]Nh vy khong tin cy ca RR là e (lnRR ± Zα )var(ln RR )* Var(lnOR) = [1/a + 1/b + 1/c +1/d]Nh vy khong tin cy ca OR là e (lnOR ± Zα )var(lnOR )7. Ví dNgi ta cho rng th trng c th (chng hn quá béo) có nh hng nchng ketosis trên bò. Mt kho sát c tin hành ánh giá tình trng c ththông qua im th trng BCS (body condition score) và s phát trin chngketosis trên bò. BCS c phân thành 2 nhóm: nhóm trên 4 và nhóm di 4. Các bòquan sát là bò bt u tháng th 4 ca chu k cho sa (vì giai on này là giai onbò d có bnh nht). Quan sát kt thúc lúc 2 tháng sau khi sanh, nhng con bòtrong quá trình kho sát mà b ketosis c xem nh ca bnh và sau ó c loira khi quan sát. Kt qu tng hp c trình bày trong bng sau ây:Bng 6.4: Tình trng ketosis và ch s th trng bòBSC101 284516 1.750617 2.034101 con bò có th trng béo (BCS>4) óng góp 284 bò-tháng có nguy cbnh và có 60 con bò mc bnh. 516 con bò bình thng (BCS<4) óng góp 1.750bò-tháng có nguy c bnh và có 157 ca bnh.61Giáo trình môn Dch t hc – TS. Lê Thanh Hin – H Nông Lâm TpHCMLu hành ni b* o lng tn sut * Nhn xét thc t p(D+) = 217/617 = 0,52 35% bò trong tri b ketosis p(D+/E-) = 157/516 = 0,304 30% bò bình thng có bnh p(D+/E+) = 60/101 = 0,594 59% bò mp có bnh ID = 217/2.034 = 0,11 0,11 ca b ketosis trong tháng cónguy c ca qun th IR(E-) = 157/1.750 = 0,09 0,09 ca b ketosis trong tháng cónguy c ca nhóm bò bình thng IR(E+) = 60/284 = 0,21 0,21 ca bnh ketosis trong tháng cónguy c ca nhóm bò mp * o lng mi quan h RR = 0,594/0,304 = 1,95 Bò mp có nguy c bnh gp 1,95ln so vi bò bình thng IRR = (60/284)/(157/1.750) = 2,34 Mc b ketosis trên heo mp gp2,34 ln so vi heo bình thng OR = (359×60)/(157×41) = 3,35 Mc liên quan gia th trngbéo bò i vi b ketosis là 3,35(2) CÁC PHNG PHÁP NGHIÊN CU DCH T HC PHÂN TÍCHMc ích chung ca dch t hc là nhm xác nh yu t nguy c có liênquan n bnh t ó a ra cách phòng bnh thích hp. Do ó, phi thit lphay b trí mt quan sát hay mt thí nghim tht tt kt qu s giúp chúng ta trli câu hi trên. Nh vy, chng này s gii thiu v phng pháp và các dngnghiên cu dch t thng c s dng.1. Phân loi các nghiên cuTrong nghiên cu dch t hc, ngi ta chia 2 loi là nghiên cu mô t vànghiên cu phân tích. Nghiên cu mô t cho thy tình trng bnh, sc khe ca mtqun th kho sát. Trong nghiên cu này, không so sánh gia các nhóm (thí dnhóm có s dng thuc vi nhóm không s dng thuc) và kt qu không nêuc kt lun v mi quan h gia các yu t vi bnh.62Giáo trình môn Dch t hc – TS. Lê Thanh Hin – H Nông Lâm TpHCMLu hành ni bBên cnh ó nghiên cu phân tích là nghiên cu mà trong ó phi b tríkho sát và tin hành so sánh gia các nhóm thú nghiên cu. Phép so sánh này chophép nhà nghiên cu kt lun v mi liên quan gia các yu t kho sát vi s xuthin bnh. Nghiên cu phân tích c chia thành 2 nhóm là nghiên cu thnghim (trial) và nghiên cu quan sát (observational).Nghiên cu th nghim là nghiên cu mà trong ó ngi nghiên cu kimsoát vic chn thú và a vào tng nhóm c th, ví d nhóm có cho ung thuc vànhóm không s dng thuc, nhóm tiêm phòng vc-xin và nhóm không tiêm phòng.Trái li, trong nghiên cu quan sát, ngi nghiên cu s không tác ng vào vicquyt nh con thú thuc nhóm tính cht nào. Nhng tính cht ó c quy nhkhách quan theo t nhiên. Ví d quan sát mi quan h gia tình trng gy, béo cabò n bnh ketosis thì tình trng này do chính bn thân t nhiên ca con thúquyt nh.Vic chn la mt trong hai loi nghiên cu còn tùy thuc rt nhiu v bnthân nghiên cu và iu kin thc t. Mi loi nghiên cu u có giá tr c th. Tuynhiên các th nghim thng c u tiên s dng nu các yu t khác nh hngn nghiên cu có th d dàng kim soát chng hn nh vic s dng vc-xin hayb trí thí nghim hiu qu ca mt loi thuc nào ó. Mt iu tin li ca các thnghim là kh nng khng ch các yu t nhiu (confounder). Còn nhng nghiêncu quan sát thng thích hp khi các yu t nguy c quan tâm trong nghiên cukhá phc tp và rt khó kim soát, hoc vì lý do thc tin, o c, kinh t... Cácnghiên cu quan sát có li im là s a dng v các yu t kho sát và nhng githit cn c chng minh, bên cnh ó các n v thí nghim có th c coi nhã c nh sn thuc nhóm có hay không có tip xúc vi yu t nguy c. c bitcác nghiên cu kho sát này rt thích hp cho các nghiên cu dch t hc trênngi khi mà vic xác nh yu t nguy c và tình trng bnh không th c b trítheo ch quan ca ngi nghiên cu.Các nghiên cu dch t phân tíchNghiên cu phân tíchnghim63Giáo trình môn Dch t hc – TS. Lê Thanh Hin – H Nông Lâm TpHCMLu hành ni bNghiên cu th nghim có th c phân loi chung thành 2 dng là thnghim phòng thí nghim (laboratory study) và th nghim lâm sàng (clinicaltrial). Nhng nghiên cu th nghim trong phòng thí nghim d nhiên c tinhành trong môi trng mô hình và c kim soát nghiêm ngt các yu t khác.Thun li ca các nghiên cu này chính là khng ch các yu t nh hng n ktqu thí nghim chng hn s dng nhng thú không mang trùng, kim soát iukin môi trng ti ho... Nhng bng chng thu c t các th nghim này cógiá tr rt tt trong vic xác nh mi liên quan ca các yu t n bnh. Tuy nhiên,nhng th nghim này v bn cht sinh hc thì có giá tr nhng khi a vào thctin có khi không hoàn toàn nh vy. Trong phn này, s không cp n cácnghiên cu trong phòng thí nghim mà ch quan tâm n các th nghim lâm sàng,mt loi th nghim c thc hin trong iu kin “tht” và cng có s kim soátnht nh các yu t nh hng n kt qu nghiên cu. Chi tit ca các thnghim này s c trình bày phn sau.Nghiên cu phân tích - quan sát bao gm nghiên cu ct ngang (cross-sectional study), nghiên cu oàn h (cohort study), nghiên cu bnh-chng (case-control study). Nghiên cu phân tích - quan sát thích hp khi nhng n v thínghim ã tip xúc vi yu t nguy c ri và có th a vào nghiên cu. Do ó, bnthân thú s thuc nhóm ã có hay không có yu t kho sát, ngi nghiên cu chcn quan sát v vic xut hin bnh trong các nhóm này.Bng 6.5: So sánh các dng nghiên cu dch tLoi nghiên cu Mc khóMc kim soát cangi nghiên cuMc liên h vi thctinMô t Báo cáo ca bnh Báo cáo lot ca bnh iu tra Th nghim Phòng thí nghim Lâm sàng Quan sát Ct ngang oàn h Bnh-chngrt d d va va va va khó vart thp rt thp va rt cao cao thp cao vakhông không không rt cao rt cao thp cao va thp n cao thp n cao cao… Page 3Embed Size (px) 344 x 292429 x 357514 x 422599 x 487 <iframe src="https://pdfslide.net/embed/v1/1-nh-ngha-v-dch-t-hc.html" class></iframe>Text of §1. ĐỊNH NGHĨA VỀ DỊCH TỄ HỌC1Giáo trình môn Dch t hc – TS. Lê Thanh Hin – H Nông Lâm TpHCMLu hành ni b§1. NH NGHA V DCH T HC1. nh ngha v dch t hcDch t hc trong ting Anh là epidemiology. Thut ng này có ngun gc t ting Hy lp bao gm: “epi” (upon) có ngha là da trên và “demos” có ngha là qun th hay dân s, là “logos” có ngha là môn khoa hc. Vi cách phân tích thut ng nh trên cho chúng ta hiu c phn nào v nh ngha ca môn hc. ó chính là môn hc nghiên cu các vn liên quan n sc khe cp qun th.Trc ây ngi ta nh ngha dch t hc là môn hc nghiên cu v mi liên quan gia tác nhân gây bnh, yu t truyn lây, môi trng và vt ch. ây có th nói là nh ngha chung v dch t nhng cha cho thy s khác bit gia môn hc này và nhng môn khoa hc khác chng hn nh sinh thái bnh, bnh truyn nhim, sinh lý bnh. Chính vì vy mà dch t hc hin nay c nh ngha rõ ràng hn trong ó ngi ta nhân mnh rõ vai trò ca thông kê sinh hc trong vic xác nh môi quan h ca các yu t cu thành bnh va k trên.Theo Last (1995) nh ngha dch t hc là môn hc nghiên cu v s phân b, các yu t liên quan n bnh (hoc mt trng thái liên quan n sc khe) trong mt qun th xác nh. ng dng nghiên cu ca môn hc này vic kim soát dch bnh. Trong ó các thành phn trong nh ngha c gii thích nh sau- S phân b bao gm phân b theo thi gian, không gian, nhóm... ca thú mang bnh.- Các yu t liên quan (determinants): là các yu t nh sinh lý, sinh hc, môi trng, xã hi... có th liên quan n bnh. Các yu t này ôi khi c gi là các yu t nguy c (risk) và có th nói trong dch t hc ngi ta mun i tìm mi liên quan gia các yu t nguy c và tình trng bnh kho sát.- Bnh (hoc mt trng thái liên quan n sc khe): là mc ích chính ca nghiên cu dch t hc. Thông thng ngi ta hay cp n bnh, tuy nhiên m rng hn có th nói là bt c tình trng nào có liên quan n sc kho c quan tâm kho sát trong nghiên cu. Trong các phn trình bày di ây, chúng tôi vn dùng t “bnh” mô t vn liên quan n sc khe (ôi khi tht s không phi là bnh) ng c d hình dung.Mc tiêu ca dch t hc nhìn chúng c th hin thành các ý nh sau1. Xác nh mc ca bnh trong qun th2. Xác nh các yu t nguy c có liên quan n kh nng có bnh3. Nghiên cu v lch s bnh và nhng tiên lng bnh4. ánh giá các phng pháp phòng tr bnh hin ti cng nh th nghim các phng pháp mi5. Làm c s cho vic ban hành chính sách và nhng quy nh ca c quan nhà nc trong vic kim soát dch bnh2Giáo trình môn Dch t hc – TS. Lê Thanh Hin – H Nông Lâm TpHCMLu hành ni b2. Phân loi các nghiên cu dch t hcCác nghiên cu v dch t hc tht ra có liên quan vi nhau nên khó có th phân chia ra thành các nhóm nht nh. Da vào bn cht ca nghiên cu và mc tiêu chung ca dch t hc ngi ta có th chia thành các nhóm sau- Dch t hc mô t (descriptive epidemiology): ây là nhóm các nghiên cu phc v cho mc tiêu u tiên ca dch t hc. Các nghiên cu này thng xoay quanh vic din bin ca mt bnh nào ó. Ví d nh mc bnh nhiu hày ít, phân b theo thi gian và a im nh th nào... Các nghiên cu này cho bit c mc thit hi mà ngành chn nuôi hay sc khe cng ng cn quan tâm.- Dch t hc phân tích (analytic epidemiology): Nhng nghiên cu này dùng các phng pháp thng kê và các cách b trí quan sát hoc nghiên cu dch t hc phc vù cho mc tiêu th hai, có ngha là xác nh c mi liên quan gia các yu t nguy c và tình trng bnh. Mi liên quan này c th hin qua các thông s toán hc- Dch t hc lâm sàng: là các nghiên cu dch t hc ng dng trong lâm sàng. Trong ó bao gm các nghiên cu v dch t hc huyt thanh hc (seroepidemiology) giúp hiu c bn cht các xét nghim dùng trong lâm sàng. Hoc là nhng nghiên cu v th nghim lâm sàng (clinical trial)- Dch t hc không gian (spatial epidemiology): cùng vi s phát trin ca công ngh thông tin, nhng ng dng v h thng GIS (geographical information system) ngi ta ã thc hin các nghiên cu v s phân b cng nh phân tích các yu t nguy c n bnh v mt phân b không gian.- Ngoài ra, s phát trin chuyên sau tng lnh vc cng ã thúc y kh nng ng dng dch t hc chuyên sâu. Chng hn nh mt s ngành dch t hc mi c nghiên cu nh dch t hc phân t (molecular epidemiology), dch t hc dinh dng (nutritional epidemiology).3. Lch s ngành dch t hcCùng vi s ra i ca nhiu ngành khoa hc khác, dch t hc có l cng xut x t rt lâu. Có l t thi Hippocrates (nm 400 trc công nguyên) ã có nhng khái nim v nhng yu t gây bnh nào ó phân b trong nc, không khí và lây truyn cho con ngi. Tuy nhiên ây ch là nhng ý tng khái nim m u trong vic nh hng phát trin mt ngành khoa hc mi nghiên cu v các tác nhân liên quan n bnh tt.Cùng vi s phát trin ca các ngành khoa hc khác c bit là vi sinh vt hc, Dch t hc c nh hình rõ ràng hn là môn khoa hc nghiên cu v phân b bnh và nguyên nhn gây bnh. Dch t hc giai on này c gi là dch t hc c in. Phi nói n nhng nm 1854 khi John Snow phát trin phng pháp t duy toán hc xác nh ngun gc ca bnh dch t London chính là nn tng u tiên ca môn dch t hc hin i.n nhng nm u ca th k 20, các nhà khoa hc ã a toán hc, thông kê hc ng dng vào dch t hc trong vic xác nh mi liên quan gia yu t nguy c và bnh tt. Có th k n Ronald Ross, Anderson Gray, McKendrick là nhng nhà khoa hc i3Giáo trình môn Dch t hc – TS. Lê Thanh Hin – H Nông Lâm TpHCMLu hành ni btiên phong và m ng cho s phát trin ca dch t hc hin i. Richard Doll và Austin Bradford Hill vào nm 1954 ã xut bn mt nghiên cu v mi quan h gia thuc lá ung th phi. ây c xem là nghiên cu c bn và in hình nht ca dch t hc hin i vi s kt hp ca toán hc trong vic gii quyt vn v bnh hc ca môn dch t hc. Ngày nay dch t hc hin i là s kt hp nhiu ngành khoa hc khác nhau t sinh hc cho n k thut và tin hc nhm mc ích xác nh các mi liên quan trong vic gây bnh nhm mc ích ngn nga bnh tt cho con ngi và gia súc.4. Các phn mm h tr các nghiên cu v dch t hcHin nay có khá nhiu các phn mm (software) s dng trên máy tính giúp h tr các nghiên cu v dch t hc. Mi phn mm có nhng im mnh khác nhau. Nh chúng ta ã bit thì dch t hc hin i là môn hc gn lin vi thng kê hc nên các phn mm chuyên dùng trong thng kê c s dng rt nhiu trong dch t hc. Các phn mm bao gm Stata, SPSS, Minitab, SAS ... c s dng khá rng rãi. Trong khuôn kh ca tài liu này chúng tôi s s dng phn mm SPSS cho các phân tích dch t hc phân tích. ây cng là phn mm thng kê khá mnh và ph bin Vit Nam.§2. MT S KHÁI NIM CHUNG V BNH Bnh là kt qu ca s tng tác gia các yu t bao gm vt ch (con thú, ngi),yu t gây bnh (vi rút, vi khun...) và môi trng (chng hn s vy nhim ngun nc).Mc dù mt s bnh có ngun gc t di truyn nhng nhìn chung s biu hin bnh cngliên quan n môi trng, tuy nhiên mi quan h gia các yu t này khác nhau mibnh. Rt nhiu nguyên lý v s truyn bnh c ra gii thích s xut hin các bnhtrong qun th. Nhng nguyên lý này thng cp nhng bnh truyn nhim nh lànhng mô hình minh ha. Vì vy trong chng này chúng tôi cp nhiu v nhng bnhtruyn nhim, tuy nhiên phi lu ý rng nhng khái nim di ây có th c áp dngtrên nhng bnh không truyn nhim.Bnh c mô t là mt kt qu tng tác ca các yu t nh s 2.1. Theo môhình này, mm bnh và môi trng tng tác vi nhau và tác ng lên vt ch, tùy theo vtVt chVéc tMm bnh Môi trngS 2.1: Tháp dch t v mi tng quan ca các yu t hình thành bnh4Giáo trình môn Dch t hc – TS. Lê Thanh Hin – H Nông Lâm TpHCMLu hành ni bch mà bnh có th c th hin hay không. ôi khi mm bnh trong môi trng có thc truyn qua mt véc t. Thut ng véc t c dùng ch mt vt mang có bn chtsinh hc truyn mm bnh, thng là nhóm côn trùng bay c nh mui, ve, b chét...Yu t vt ch ây cp kh nng kháng bnh ca c th. Yu t này có th liên quann các vn nh di truyn, dinh dng, tình trng sc khe. Các yu t ca bnh cc th nh sau:- Yu t vt ch: tui ca thú, ging, di truyn, gii tính, tình trng bnh trc ây,kh nng áp ng min dch...- Yu t gây bnh (mm bnh): có th là sinh hc nh vi khun, vi rút, nm,protozoa; hay là các yu t hóa hc nh các cht gây ng c, kim loi nng, thiu cht dinhdng; hoc mm bnh còn có bn cht lý hc nh nhit, bc x...- Yu t môi trng: có th là không khí, nc, nuôi nht, m, thông thoáng,nhit môi trng, ting n...1. Các kiu truyn lâyBnh có th c truyn lây trc tip hay gián tip. Ví d, bnh c truyn t thúnày sang thú khác hay t ngi này sang ngi khác mt cách trc tip khi tip xúc; cònkhi bnh truyn lây thông qua các cht vy nhim, vt mang nh nc ung, thc phm thìc gi là truyn lây gián tip. Mt s bnh truyn lây qua mui, ve... c gi là truynlây bng véc t.Mi loi mm bnh có cách truyn bnh khác nhau tùy thuc vào bn cht riêng camm bnh. Hình 2.1 cho thy b mt c th và các v trí liên quan n các hình thc truynlây bnh. Mt s bnh và cách truyn lây ca chúng c thng kê theo bng di ây.Bng 2.1: Mt s bnh và cách truyn lây ca chúngTruyn lây trc tip Truyn lây gián tip Truyn lây qua véc t* Leptospirosis truyn qua giao phi trc tip hay dng c gieo tinh* Bnh cúm lây qua không khí* Bnh do Toxoplasma lây qua nhau thai* Bnh nm da lây do tip xúc ngoài da* Bnh CRD do Mycoplasma gallisepticum truyn qua trng* Bnh thng hàn do Salmonella truyn qua thc n, nc ung* Bnh do Cryptosporidium truyn qua nc* Bnh c t nm trong thc n* Bnh viêm vú do Streptococcus agalactiae truyn qua máy vt sa* Bnh do vi rút West Nile truyn qua mui* Bnh viêm não Nht Bn* Bnh do các protozoa ng máu5Giáo trình môn Dch t hc – TS. Lê Thanh Hin – H Nông Lâm TpHCMLu hành ni bHình 2.1: B mt c th và các v trí liên quan n các hình thc truyn lây bnh2. Bnh lâm sàng và bnh tim nKhi nghiên cu v bnh ngi ta còn phân bit bnh theo mc . Hình 2.2 biu thcác mc bnh khác nhau trên thc t lâm sàng theo dng mt “tng bng trôi”. Thutng này c dùng khá rng rãi khi cp n s biu hin v bnh.Nhìn vào hình có th nhn thy nh sau: phn ni trên mt nc là phn thy c.ây c xem nh bnh th hin và có th nhn bit c thông qua các triu chng và cóth xác nh bng các phng pháp kim tra nhanh. Nhng bnh dng này ngi ta gi làbnh lâm sàng. Còn phn chìm di nc là phn không thy c. Phn này th hin mtdng bnh không có triu chng lâm sàng rõ rt, ngi quan sát thng không nhn ra thúbnh. Tuy nhiên khi kim tra bng phng pháp min dch hoc các phng pháp xác nhtrong phòng thí nghim thì có th nhn bit là con thú có th ã mc bnh. Hình thc bnhnày còn gi là bnh tim n. Nhóm thú bnh này rt quan trng trong s lây lan ca bnhtruyn nhim vì chúng thng b b qua trong quá trình kim soát dch bnh. Ngoài ra,trong hình 2.2, phn bên phi là cho thy áp ng ca c th vt ch i vi bnh nhiucp trong khi ó phn bên trái cp n áp ng i vi bnh cp t bào.Mc ca bnh lâm sàng thng c chia thành bnh nng và bnh nh. Trongthut ng v bnh hc ngi ta chia bnh thành các cp sau: th quá cp tính làm bnhdin ra nhanh và nng, ôi khi khó phân bit c bnh gì; th cp tính; th bán cp; và thmãn tính (bnh xy ra nh và kéo dài, lúc bnh lúc lành).Trong bnh truyn nhim, ngi ta chia các giai on bnh. T khi nhim mmbnh cho n xut hin nhng triu chng u tiên gi là giai on bnh. Giai on pháttrin các triu chng in hình c chia thành hai giai on là tin chng (các triuchng ã xut hin, ôi khi kéo dài nhng không phi là triu chng in hình ca bnh),6Giáo trình môn Dch t hc – TS. Lê Thanh Hin – H Nông Lâm TpHCMLu hành ni bgiai on toàn phát (triu chng in hình, bnh thng có triu chng nh hng toànthân); cui cùng là giai on kt thúc, con thú tr nên lành bnh hoc cht hoc chng cli bnh không và dn n tình trng bnh mãn tính.Hình 2.2: Mô hình “tng bng trôi” v s th hin các mc bnh3. Lu tr cn bnh và tình trng mang trùngLu tr cn bnh (reservoir) là ni mà mm bnh có th nhân lên và phát trin truyn lây cho ký ch nhy cm. Ví d, nc ao h là ni lu tr E. coli gây bnh tiêu chytrên thú, phân chung là ni Salmonella nhân lên gây thng hàn, hoc chut là nicha mm bnh Borrelia gây bnh trên ngi.Tình trng mang trùng là tình trng mà con vt có mm bnh hin din và bài xutchúng ra bên ngoài. Tuy nhiên chúng không c nhn nh là nhim trùng khi dùng cácphn ng min dch ánh giá hoc thông qua các du hiu lâm sàng. Nói cách khác là cth chúng cha có áp ng chng li mm bnh.Mt trng hp in hình và ni ting v tình trng mang trùng, ó là cô TyphoidMary, mt công dân M làm vic cho các nhà hàng ti thành ph New York. Cô là ngimang trùng Salmonella và c cho là liên quan n hn 10 bnh dch gây ra nhiu nikhi cô chuyn nhà t ni này n ni khác. Mt chng vi khun Salmonella liên quan ncác dch bnh này c t tên là Salmonella typhi.4. Thi gian bnhBnh nngchuyn dng, h hi hocri lon chc nngbnh nhng charút cha mnhxâm nhp vào c thnhng cha xâm nhp vàot bàoáp ng mc t bào áp ng ca vt ch7Giáo trình môn Dch t hc – TS. Lê Thanh Hin – H Nông Lâm TpHCMLu hành ni bThi gian bnh c nh ngha là khong thi gian t khi con thú tip nhn mmbnh cho ti khi con thú biu hin nhng triu chng lâm sàng ca bnh. Nu con thúnhim mm bnh ngày hôm nay và 3 ngày sau mi có triu chng bnh thì thi gian bnh là 3 ngày. Trong sut thi gian này con thú hoàn toàn khe mnh và không có bt cbiu hin nào.Thi gian này chính là thi gian mà mm bnh t lúc tn công vào c th, di chuynn c quan hoc v trí thích hp ri nhân lên s lng cn thit gây thành bnh.Thi gian bnh liên quan n thut ng cách ly (quarantine) khá ni ting tronglch s ca dch t hc. Vào nm 1374, ngi dân thành Venie, Ý i mt vi mt bnh dchBlack death. Chính quyn thành ph ra lnh bt c tàu nào mun cp bn vào thành phphi c kim soát và m bo không có bnh trong 30 ngày (ting Ý là trentini giorni).Sau ó ngi ta nâng thi gian này lên 40 ngày (quarante giorni). Và ây cng là ngun gcca t quarantine trong ting Anh, có ngha là cách ly kho sát xem có bnh hay không,ây cng là thi gian bnh ti a ca nhiu bnh.5. Dch bnhNhng cá th vi nhng bt thng v sc khe xy ra c gi là bnh. Nhiu cá th bnh trong mt qun… Page 4 |
