Chế độ quân chủ lập hiến là gì? Chế độ quân chủ lập hiến là Chế độ chính trị trong đó quyền lực của nhà vua (hoàng đế, nữ hoàng, quốc vương…) bị quyền lập pháp của nghị viện hạn chế bằnghiến pháp. Ở các nước theo chế độ quân chủ lập hiến, quyền lực nhà vua mang tính hình thức, nghi lễ; vua với tư cách là người đứng đầu nhà nước, là biểu tượng của dân tộc, còn quyền lập pháp được giao cho nghị viện, quyền hành pháp được giao cho chính phủ,quyền tư pháp giao cho tòa án. Cách mạng tư sản là gì? Cách mạng tư sản là : - là do tư sản lãnh đạo . - chống lại chế độ phong kiến . - tạo sự phát triển cho tư sản . (nhiều khi là tranh giành thị trường :cuộc đấu tranh giành lại độc lập ở Nam Mỹ; và nhiều khi cách mạng tư sản bị phản đối và lập thành chế độ cộng hòa,nhưng vẫn mang lợi cho tư bản)
Khái niệm chế độ quân chủ ( Monarchy ) là gì ? Chế độ quân chủ tiếng Anh là gì ? Một số nội dung về chế độ quân chủ ? Chế độ quân chủ lập hiến và quân chủ chuyên chế ? Trải quan nhiều giai đoạn chính trị, lịch sử, thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đã có được những sự phát triển đáng kinh ngạc. Mỗi quốc gia đều đã trải qua những chế độ chính trị khác nhau. Vậy chế độ quân chủ là gì? Chế độ quân chủ lập hiến và quân chủ chuyên chế? 1. Chế độ quân chủ là gì? Chế độ quân chủ hoặc quân chủ chế hay còn gọi là Chế độ quân quyền, là một thể chế hình thức chính quyền mà trong đó người đứng đầu nhà nước là nhà vua hoặc nữ hoàng. Thể chế xưa kia trong thời quân chủ phần đông là chế độ quân chủ chuyên chế. Theo đó, mọi quyền lực tối cao, mọi chi phối những hoạt động giải trí trong xã hội gần như là tuyệt đối tập trung chuyên sâu trong tay nhà vua hay nữ hoàng chỉ huy, được thừa kế theo nguyên tắc cha truyền con nối. Chế độ quân chủ tuyệt đối thường dùng hình thức phong kiến ( hình thức phân phong đất đai ) để truyền nối và chiếm hữu đất đai. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp ngoại lệ, như vua Nghiêu, vua Thuấn, … những trường hợp thiện nhượng. Phong kiến phản ánh hình thức truyền nối và chiếm hữu đất đai của chế độ quân chủ thời xưa, trong thời quân chủ chuyên chế ( Trung Quốc cổ đại, Ai Cập cổ đại, Babylon, Ba Tư … ), trong đó hoàn toàn có thể chia ra 2 hình thức là quân chủ TW tập quyền và quân chủ phân quyền cát cứ ( với lãnh chúa, chư hầu … ). Trong nhiều trường hợp, những thời kỳ quân chủ trước kia cũng được gọi là thời kỳ phong kiến. Như vậy, chế độ quân chủ là hình thức chính thể phổ cập thường thấy trong những nhà nước chủ nô, nhà nước phong kiến và trong một khoanh vùng phạm vi, mức độ hạn chế, cả trong nhà nước tư sản. Đặc trưng tiêu biểu vượt trội của chính thể quân chủ là quyền lực tối cao tối cao trong một nhà nước thuộc về một người là vua. Vua lên nắm quyền ( lên ngôi ) thường theo nguyên tắc cha truyền con nối – “ con vua thì lại làm vua ”. Vua được xem là con trời – thiên tử, “ thế thiên hành đạo ”, thay trời trị dân hoặc là người nhận thiên chức quản lý dân từ thượng đế và cũng thế cho nên chịu nghĩa vụ và trách nhiệm trước trời, trước thượng đế, so với dân, vua không chịu bất kể một nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lí nào. Chế độ quân chủ tiếng Anh là: Monarchy 2. Một số nội dung về chế độ quân chủ: Thể chế về chế độ quân chủ thông dụng thời nay là chế độ quân chủ lập hiến. Theo đó, mọi quyền lực tối cao, mọi chi phối những hoạt động giải trí trong xã hội không còn tập trung chuyên sâu trong tay vua hay nữ hoàng. Vua hay nữ hoàng chỉ là người chỉ huy ý thức mà thôi. Còn mọi quyền lực tối cao, mọi chi phối những hoạt động giải trí trong xã hội do nghị viện, thủ tướng do người dân bầu ra chỉ huy. Thể chế quân chủ là một trong những hình thức chính quyền sở tại truyền kiếp nhất và từng có rất nhiều hình thái khác nhau cùng sống sót. Hiện nay, trên quốc tế có 44 vương quốc còn sống sót hình thức nhà nước quân chủ với 25 vị vua và nữ hoàng, trong đó Nữ hoàng Anh Elizabeth II là nữ hoàng của Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland và đồng thời cũng là nữ hoàng của 15 vương quốc độc lập khác ( tức Khối thịnh vượng chung Anh ). Có thể chia ra 2 hình thức là Quân chủ hạn chế và Quân chủ tuyệt đối ( Quân chủ tập trung chuyên sâu ). Quân chủ hạn chế Xem thêm: Chế độ chính trị là gì? Các quy định về chế độ chính trị theo Hiến pháp? Nhà nước quân chủ hạn chế thường thấy trong những nhà nước tư sản, sinh ra trên cơ sở của sự thoả hiệp giữa giai cấp tư sản và những tầng lớp quý tộc phong kiến, khi giai cấp tư sản chưa đủ mạnh để lật đổ vương quyền phong kiến, còn những tầng lớp quý tộc quan liêu thì còn lực lượng và có khi tận dụng tâm lí tôn trọng vương quyền và uy tín của nhà vua để thoả hiệp, duy trì một phần những độc quyền, đặc lợi ; cũng có trường hợp trước khí thế can đảm và mạnh mẽ của những những tầng lớp nhân dân phần đông, giai cấp tư sản và những tầng lớp quý tộc tìm thấy trong sự thoả hiệp năng lực áp đảo lại lực lượng quần chúng, thống nhất với nhau duy trì chế độ quân vương hạn chế với sự hạn chế quyền lực tối cao của vua bằng một hiến pháp, cũng vì thế, thường được gọi là quân chủ lập hiến. Hầu hết các quốc gia Quân chủ hiện nay đều theo chế độ Quân chủ lập hiến hay Quân chủ đại nghị, Quân chủ Cộng hòa. Vua (hay Nữ hoàng) là nguyên thủ quốc gia nhưng chỉ mang tính tượng trưng hơn là thực quyền. Còn hoạt động lập pháp do nghị viện nắm giữ, hoạt động hành pháp do thủ tướng nắm giữ, và hoạt động tư pháp do tòa án đảm nhiệm (Tam quyền phân lập).
Xem thêm: Nhà nước cổ đại phương đông là? Các vương quốc Vương quốc Khối thịnh vượng chung không có vua hay nữ hoàng riêng, mà xem Vua Anh hay là Nữ hoàng Anh như quốc vương chung của họ và ở mỗi vương quốc này đều có 1 Toàn quyền thay mặt đại diện cho vương quyền từ Anh Quốc. Tại những công quốc như Luxembourg, Monaco, Andorra, Liechtenstein, người đứng đầu là Đại công tước hay là Hoàng thân, Vương công. Tại Mã Lai Á và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất còn sống sót hình thức những tiểu vương. Hiện nay không chỉ nước Anh mà nhiều vương quốc khác trên quốc tế, mặc dầu tên gọi là quân chủ nhưng lại được nhìn nhận là nhà nước dân chủ, ví dụ như nhà nước Tây Ban Nha, Bỉ, Hà Lan, Đan Mạch, Luxemburg, Thụy Điển ở châu Âu hay Nhật Bản ở châu Á. Quân chủ tập trung Ngoại trừ vài vương quốc còn theo chế độ quân chủ tuyệt đối là Sudan, Oman, Bhutan, Brumei, Saudi Arabia, Swaziland và Qatar, trong số đó, hầu hết là những nền Quân chủ Hồi giáo. Quân chủ tập trung chuyên sâu khi nhà vua hay nữ hoàng có quyền hạn chế lớn với 3 công cụ của pháp lý ( lập pháp, hành pháp và tư pháp thay vì tam quyền phân lập ). Ở Nước Ta, triều Nguyễn Gia Long cũng là một mẫu hình quân chủ chuyên chế tuyệt đối. Gia Long, làm khác với những triều đại trước, chủ trương “ tứ bất – bốn không ” – không lập tể tướng, không lập hoàng hậu, không lập thái tử, thì không lấy trạng nguyên. Vua không muốn chia quyền với ai. Vua trực tiếp làm mọi việc lớn nhỏ : nắm những bộ, án lớn, chấm những bài thi đình, phê những tấu sớ … để những nhà nho đương thời đã phải nhận xét : lớn như thiên hạ, nhỏ như một nước, nếu việc gì ( nhà vua ) cũng tự làm lấy thì dù một bậc thượng triết cũng không tranh khôn với thiên hạ, mà tranh khôn với thiên hạ là chạy đua với ngựa kí mà chạy đua với ngựa kí thì ít khi không vấp ngã . Xem thêm: Chính trị là gì? Vai trò lãnh đạo của Đảng trong hệ thống chính trị? 3. Chế độ quân chủ lập hiến và quân chủ chuyên chế: Chế độ quân chủ chuyên chế là chế độ chính trị của nhà nước phong kiến thời kỳ trung đại ở Tây Âu nhằm mục đích tập trung chuyên sâu quyền lực tối cao tối cao và không hạn chế vào tay nhà vua, không bị lao lý ràng buộc. Công cụ chính là cỗ máy quan liêu, TANDTC, nhà tù, quân đội và công an. Thường xuyên đàn áp mọi lực lượng trái chiều, ngăn ngừa mọi quyền tự do dân chủ. Ở Châu Âu, CĐQCCC có từ thế kỷ 15 đến 18. Cách mạng tư sản đã thủ tiêu CĐQCCC thay bằng chế độ quân chủ lập hiến tư sản, phong cách thiết kế nhà nước tư sản trên nguyên tác tam quyền phân lập : lập pháp, hành pháp, tư pháp. Trong những vương quốc phong kiến phương Đông, CĐQCCC cũng đã sống sót ở những mức độ khác nhau, hình thành sớm và tan rã muộn hơn so với Tây Âu. Quân chủ lập hiến là một hình thức tổ chức triển khai nhà nước mà trong đó sống sót vua chúa nhưng phần lớn không nắm thực quyền, quyền lực tối cao thường nằm trong tay QH do thủ tướng của Đảng chiếm đa phần ghế đứng đầu. Quân chủ chuyên chế, chế độ quân chủ tuyệt đối, là chính thể mà quân chủ nắm thực quyền. Hiến pháp không tồn tại hoặc không hề có tác dụng trong chế độ này. Chế độ quân chủ chuyên chế đã có mặt từ thời cổ đại và phát triển mạnh tại các quốc gia phong kiến phương Đông. Chế độ này thịnh hành ở các nước châu Âu vào thế kỷ XIX.
Xem thêm: Lĩnh vực tin học nghiên cứu về vấn đề gì? Chế độ quân chủ chuyên chế cổ đại coi quân chủ tương tự với thần thánh, quân chủ là hình ảnh của thần thánh ở trần gian, lời của quân chủ là ý muốn của thần thánh vì quân chủ là người duy nhất hoàn toàn có thể gặp và chuyện trò với thần thánh. Và dân chúng phải phục tùng quân chủ như phục tùng thần thánh. Ở Ai Cập cổ đại, Pharaoh được coi là hình ảnh của thần Bầu trời Horus trên trần gian. Hình ảnh trên bia đá Bộ luật Hammurabi, vị vua này đang tiếp đón ý muốn của thần Công lý Shamash, …. Sang thời phong kiến, đặc biệt quan trọng ở những nước Á Đông, chế độ quân chủ chuyên chế mang đặc thù thế tục hơn, tuy nhiên điều không đổi khác là quân chủ vẫn là người nắm giữ quyền lực tối cao tối cao nhưng đã phải dùng tới một cỗ máy quan liêu phức tạp từ TW tới địa phương để quản lý quốc gia. Một ví dụ nổi bật về chế độ quân chủ chuyên chế châu Âu là nước Pháp dưới triều vua Louis XIV. Các vua Pháp trước thời Louis XIV đã kiến thiết xây dựng chế độ quân chủ tập quyền ở một mức độ nào đó, nhưng Louis XIV lan rộng ra hơn hẳn. Vào đầu thế kỷ 18, tổng thể những người bảo hoàng và phê bình trên khắp nước Pháp và châu Âu đều coi uy quyền của ông là độc đoán. Chế độ quân chủ chuyên chế của ông cũng được những nước Nga, Phổ và Áo noi theo. Đời vua Pyotr Đại Đế, nhà vua cải cách kiến thiết xây dựng chế độ quân chủ chuyên chế Nga, nắm quyền trấn áp Giáo hội nước Nga khi đó. Cùng thời, vua Phổ là Friedrich Wilhelm I tin chắc rằng một Quân vương phải sáng suốt, và phải là vị cha uy quyền chuyên chính của toàn dân. Trong thời đại này, những chế độ quân chủ chuyên chế thường được tương hỗ bởi một lực lượng Quân đội thường trực, mà vị vua – chiến binh tầm cỡ là Friedrich II Đại Đế – một vị vua rất lớn trong lịch sử dân tộc nước Phổ. Trong thời đại của trào lưu triết học Khai sáng mới mẻ và lạ mắt, nền quân chủ chuyên chế Pháp suy yếu trong khi hai nền quân chủ chuyên chế của người Đức là Áo và Phổ thì triển khai cải cách văn minh và đồng ý lý tưởng Khai sáng, với những ông vua năng động như Joseph II nước Áo và Friedrich II Đại Đế nước Phổ. Đó gọi là chế độ “ quân chủ chuyên chế Khai sáng ”, tuy nhiên nó vẫn có hạn chế ; đời vua Friedrich II Đại Đế, vị vua anh minh này vẫn trị vì độc đoán, nền quân sự chiến lược và hành chính Phổ vẫn khắc nghiệt. Ánh sáng của trào lưu triết học đương thời cũng soi sáng cả chế độ quân chủ chuyên chế Tây Ban Nha đương thời. |
