Bệnh tăng huyết áp và bệnh đái tháo đường trong hai căn bệnh có tỷ lệ mắc cao nhất ở Việt Nam. Bệnh có xu hướng ngày càng trẻ hóa, phần lớn là do thói quen và lối sống sinh hoạt không lành mạnh gây ra. Theo dõi sát sao chỉ số đường trong máu là cách tối ưu để phòng và điều trị bệnh tiểu đường. Chỉ số đường huyết là gì? Ở người bình thường, hàm lượng đường trong máu luôn duy trì ở mức ổn định, đảm bảo cung cấp đủ năng lượng cho các tế bào hoạt động mà không gây ra bất kì rối loạn nào. Chỉ số đường huyết (hàm lượng đường glucose có trong máu) dù tăng cao hay giảm đều gây ra những hậu quả vô cùng nguy hiểm như bệnh đái tháo đường hay hạ đường huyết. Người bị bệnh tiểu đường hay hạ đường huyết có thể tự kiểm tra đường máu tại nhà bằng các thiết bị hỗ trợ chuyên dụng. Bạn cần tìm hiểu về chỉ số đường huyết và các yếu tố liên quan để không gây ra bất kỳ sự sai khác nào. Số người mắc bệnh đái tháo đường ở Việt Nam có xu hướng ngày càng gia tăng và không có dấu hiệu sẽ dừng lại trong thời gian tới. Theo dõi chỉ số đường huyết thường xuyên định kỳ đóng vai trò vô cùng quan trọng để phòng và điều trị bệnh tiểu đường. Số người mắc bệnh đái tháo đường ở Việt Nam có xu hướng ngày càng gia tăng. Các chỉ số xét nghiệm đường huyết bạn cần biết Chỉ số đường huyết được phân thành 4 loại, xác định nồng độ glucose trong máu của người bệnh tại thời điểm lấy máu xét nghiệm sẽ biết được người đó đang ở mức bình thường, tiền đái tháo đường hay đang bị đái tháo đường. 1. HbA1CChỉ số đường huyết HbA1c ở người bình thường là chưa đến 5.7%. Giới hạn từ 5.7- 6.5% vẫn được xem là bình thường trong một số trường hợp khác. Tuy nhiên đối với người đã mắc bệnh đái tháo đường và điều trị thì giá trị HbA1c <7% được xem là kiểm soát đường máu tốt. Đây là chỉ số được dùng để chẩn đoán bệnh đái tháo đường. Chỉ số HbA1c cao khi tăng trên bình thường 1% tương ứng với giá trị đường huyết bạn tăng lên 30mg/dL hay 1.7mmol/l. HbA1c còn được dùng để theo dõi mức độ kiểm soát đường máu trong vòng 3 tháng qua, có ý nghĩa trong theo dõi quá trình diễn tiến của bệnh. 2. Đo đường huyết ngẫu nhiênChỉ số đường huyết ngẫu nhiên có thể được đo vào bất kì khoảng thời gian nào trong ngày bằng cách lấy máu ở đầu ngón tay. Chỉ số này ở người bình thường sẽ nhỏ hơn 140 mg/dL (tương đương 7,8 mmol/l). Đối với những người bị tiểu đường và đang điều trị theo thuốc thì giá trị an toàn của chỉ số đường huyết phải nhỏ hơn 180 mg/dL (10 mmol/l). Thông qua đó, người bệnh biết mình có kiểm soát được đường huyết tốt hay không. Chỉ số đường huyết ngẫu nhiên có thể được đo vào bất kì khoảng thời gian nào trong ngày. Lượng đường trong máu đo ngẫu nhiên dưới 70 mg/dL (3.9 mmol/L) thì được coi là hạ đường huyết. Hạ đường huyết đột ngột có thể dẫn đến hôn mê, tổn thương não không hồi phục và tử vong nếu không được phát hiện đưa đi cấp cứu kịp thời. 3. Đường huyết lúc đóiĐường huyết lúc đói ở người khỏe mạnh không có bệnh lý về rối loạn glucose máu là nhỏ hơn 100 mg/dL ( < 5,6 mmol/l). Chỉ số đường huyết lúc đói từ 80-130 mg/dL ( nhỏ hơn 7 mmol/dL) được xem là tốt ở người mắc bệnh tiểu đường. Giống với tên gọi, chỉ số đường huyết này được định lượng và buổi sáng trước khi ăn (cách bữa ăn ít nhất 8 tiếng). 4. Đường huyết sau ăn 1h và sau ăn 2hChỉ số đường huyết gọi tắt là GI khác nhau ở những thời điểm khác nhau trong ngày, có sự thay đổi giữa trước và sau ăn. 1 đến 2h sau bữa ăn chính là thời điểm tốt nhất để đo GI lúc no. Người khỏe mạnh nên duy trì chỉ số đường huyết sau ăn nhỏ hơn 140 mg/dL (7,8 mmol/l). Người có bệnh tiểu đường thì GI sau ăn bé hơn 180 mg/dL (10 mmol/dL) là một dấu hiệu tốt. Chỉ số đường huyết gọi tắt là GI khác nhau ở những thời điểm khác nhau trong ngày. Đường máu dù cao hay thấp cũng đều đe dọa đến sức khỏe của chúng ta. Khi cơ thể biểu hiện ra những triệu chứng, lúc này đường máu đã tăng hoặc giảm đáng kể, bệnh tình trở nên nghiêm trọng và khó điều trị hơn. Chính vì vậy, thăm khám và làm các xét nghiệm định kỳ giúp tầm soát bệnh tiền đái tháo đường hiệu quả. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào về các chỉ số xét nghiệm đường máu, xin liên hệ với chúng tôi qua web ISOFHCARE để được tư vấn hỗ trợ. ISOFHCARE | Ngày đăng 28/03/2022 - Cập nhật 28/03/2022
Tiểu Ä‘Æ°á»ng là tình trạng lượng Ä‘Æ°á»ng (glucose) trong máu cao hÆ¡n mức bình thÆ°á»ng. Việc duy trì Ä‘Æ°á»ng huyết trong giá»›i hạn mục tiêu có thể giúp ngăn ngừa hoặc trì hoãn các vấn Ä‘á» vá» sức khá»e do tiểu Ä‘Æ°á»ng gây ra. Hầu hết các bÆ°á»›c cần thiết để kiểm soát tiểu Ä‘Æ°á»ng là những việc bạn có thể tá»± thá»±c hiện được:
Các triệu chứng của tiểu Ä‘Æ°á»ng là gì?Các triệu chứng thÆ°á»ng gặp của tiểu Ä‘Æ°á»ng chÆ°a được chẩn Ä‘oán là :
Việc hiểu và nháºn biết các triệu chứng của tiểu Ä‘Æ°á»ng là rất cần thiết. Việc phát hiện tiểu Ä‘Æ°á»ng ở giai Ä‘oạn sá»›m có thể giúp trì hoãn hoặc ngăn ngừa sá»± hình thà nh các biến chứng nghiêm trá»ng. Tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 1 Ở tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 1, các dấu hiệu và triệu chứng có thể hình thà nh rất nhanh, và có thể phát triển đáng kể trong khoảng thá»i gian và i tuần hoặc tháºm chà và i ngà y – đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên. Ở trẻ em và thanh thiếu niên, các dấu hiệu nhÆ° tiểu nhiá»u, khát nhiá»u, mệt má»i và giảm cân Ä‘á»™t ngá»™t có xu hÆ°á»›ng trở thà nh các triệu chứng đáng chú ý nhất. Tiá»n sá» gia đình có tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 1 có thể là m tăng nguy cÆ¡ phát triển tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 1. Tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 2 Tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 2 có xu hÆ°á»›ng phát triển cháºm hÆ¡n, thÆ°á»ng trong khoảng thá»i gian và i tháng hoặc và i năm và cÅ©ng có thể hình thà nh từ tình trạng tiá»n tiểu Ä‘Æ°á»ng. Các triệu chứng có thể xuất hiện rất cháºm, Ä‘iá»u nà y là m cho việc nháºn biết các dấu hiệu trở nên khó khăn hÆ¡n. Việc bệnh nhân sống cùng bệnh tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 2 trong nhiá»u năm nhÆ°ng không biết vá» tình trạng của mình không phải là trÆ°á»ng hợp hiếm thấy. Äôi khi, các trÆ°á»ng hợp tiểu Ä‘Æ°á»ng chÆ°a chẩn Ä‘oán nà y chỉ có thể được phát hiện trong quá trình kiểm tra sức khá»e định kỳ. Các Ä‘Æ°á»ng huyết mục tiêu cho ngÆ°á»i bị tiểu Ä‘Æ°á»ng là gì?DÆ°á»›i đây là các chỉ số mục tiêu của Hiệp há»™i Tiểu Ä‘Æ°á»ng Hoa Kỳ (ADA) dà nh cho ngÆ°á»i lá»›n không mang thai. Hãy trao đổi vá»›i nhân viên y tế vá» Ä‘Æ°á»ng huyết mục tiêu của bạn.
Là m thế nà o để theo dõi nồng Ä‘á»™ Ä‘Æ°á»ng huyết?Việc kiểm tra Ä‘Æ°á»ng huyết sẽ cho biết bạn có đạt Ä‘Æ°á»ng huyết mục tiêu của mình hay không. Có 2 cách để kiểm tra:
Là m thế nà o để sá» dụng máy Ä‘o Ä‘Æ°á»ng huyết?Nhiá»u ngÆ°á»i sá» dụng máy Ä‘o Ä‘Æ°á»ng huyết để kiểm tra Ä‘Æ°á»ng huyết nhiá»u lần trong ngà y. Hãy trao đổi vá»›i nhân viên y tế vá» thá»i Ä‘iểm và số lần kiểm tra Ä‘Æ°á»ng huyết của bạn. Nhân viên y tế có thể cung cấp sổ theo dõi để bạn ghi lại các chỉ số Ä‘Æ°á»ng huyết của mình. Bạn có thể lá»±a chá»n thức ăn, hoạt Ä‘á»™ng thể chất, và các loại thuốc dá»±a và o chỉ số Ä‘Æ°á»ng huyết nà y. Kết quả Ä‘Æ°á»ng huyết sẽ cho biết kế hoạch kiểm soát tiểu Ä‘Æ°á»ng của bạn có hiệu quả hay không. Bạn có thể nhìn và o sổ theo dõi và kiểm tra xem các kết quả có lặp lại tÆ°Æ¡ng tá»± hay không, từ đó giúp bạn và nhân viên y tế có thể Ä‘iá»u chỉnh kế hoạch kiểm soát tiểu Ä‘Æ°á»ng để đạt chỉ số mục tiêu. Xét nghiệm HbA1c là gì?Xét nghiệm HbA1c, còn được gá»i là xét nghiệm haemoglobin A1c hoặc glycated haemoglobin, là má»™t xét nghiệm máu quan trá»ng giúp cung cấp thông tin chÃnh xác vá» việc kiểm soát tiểu Ä‘Æ°á»ng của bạn có hiệu quả hay không. HbA1c xảy ra khi haemoglobin, là protein váºn chuyển oxy trong các tế bà o hồng cầu, gắn kết vá»›i glucose trong máu. Sá»± gắn kết vá»›i glucose được gá»i là quá trình Ä‘Æ°á»ng hóa (glycation). Nồng Ä‘á»™ Ä‘Æ°á»ng huyết cà ng cao, thì số lượng tế bà o hồng cầu bị Ä‘Æ°á»ng hóa cà ng nhiá»u, và từ đó, nồng Ä‘á»™ HbA1c sẽ tăng cao. LÆ°u ý rằng các tế bà o hồng cầu sẽ tồn tại trong cÆ¡ thể khoảng 3 tháng, vì váºy chỉ số HbA1c thÆ°á»ng phản ánh nồng Ä‘á»™ Ä‘Æ°á»ng huyết trong 8-12 tuần trÆ°á»›c đó. Chỉ số HbA1c dÆ°á»›i 6% là bình thÆ°á»ng; từ 6% đến 6.4% là “tiá»n tiểu Ä‘Æ°á»ngâ€, và từ 6.5% trở lên là tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 2. Nên xét nghiệm Hb1Ac Ãt nhất 2 lần má»™t năm, nếu chỉ số nà y vẫn quá cao, bạn có thể cần thay đổi kế hoạch kiểm soát tiểu Ä‘Æ°á»ng. Theo nghiên cứu của Thụy Äiển được trình bà y trong cuá»™c há»p thÆ°á»ng niên của Hiệp há»™i Nghiên cứu Bệnh tiểu Ä‘Æ°á»ng Châu Âu và o tháng 9 năm 2012, những ngÆ°á»i bị tiểu Ä‘Æ°á»ng khi có HbA1c giảm xuống 1% thì có thể giảm 50% nguy cÆ¡ tá» vong trong vòng 5 năm. Äiá»u gì sẽ xảy ra nếu tăng Ä‘Æ°á»ng huyết thÆ°á»ng xuyên?Tăng Ä‘Æ°á»ng huyết xảy ra khi cÆ¡ thể có quá Ãt insulin hoặc khi cÆ¡ thể không thể sá» dụng insulin má»™t cách hiệu quả. Các nguyên nhân khác gây tăng Ä‘Æ°á»ng huyết bao gồm:
Hạ Ä‘Æ°á»ng huyết là gì?Hạ Ä‘Æ°á»ng huyết (thÆ°á»ng gá»i là đưá»ng huyết thấp), xảy ra khi nồng Ä‘á»™ Ä‘Æ°á»ng huyết giảm dÆ°á»›i 4 mmol/L (70mg/dL). Trong khi nhiá»u ngÆ°á»i trong chúng ta nghÄ© rằng tiểu Ä‘Æ°á»ng sẽ gây ra vấn Ä‘á» khi nồng Ä‘á»™ Ä‘Æ°á»ng huyết cao, tuy nhiên ở má»™t số ngÆ°á»i bị tiểu Ä‘Æ°á»ng khi dùng thuốc có thể là m cho Ä‘Æ°á»ng huyết hạ quá thấp và điá»u nà y có thể gây nguy hiểm. Việc nháºn biết sá»›m các dấu hiệu hạ Ä‘Æ°á»ng huyết sẽ giúp bạn Ä‘iá»u trị tình trạng nà y nhanh chóng – nhằm Ä‘Æ°a nồng Ä‘á»™ Ä‘Æ°á»ng huyết trở vá» giá»›i hạn bình thÆ°á»ng. Ngoà i ra, việc nhá» bạn bè và gia đình nháºn biết giúp các dấu hiệu hạ Ä‘Æ°á»ng huyết trong trÆ°á»ng hợp bạn không thể nháºn ra các triệu chứng cÅ©ng được khuyến cáo. Các triệu chứng của hạ Ä‘Æ°á»ng huyết là gì?Các dấu hiệu hạ Ä‘Æ°á»ng huyết Ä‘iển hình bao gồm:
Các triệu chứng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết cÅ©ng có thể bao gồm:
Hầu hết má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u có và i dấu hiệu cảnh báo trÆ°á»›c khi khởi phát tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết. Tuy nhiên, má»™t số trÆ°á»ng hợp tiểu Ä‘Æ°á»ng có thể không có hoặc có rất Ãt các dấu hiệu cảnh báo trÆ°á»›c khi khởi phát tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết Ä‘á»™t ngá»™t hoặc nghiêm trá»ng. Ai là ngÆ°á»i có nguy cÆ¡ hạ Ä‘Æ°á»ng huyết?Dù tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết có thể xảy ra cho bất kỳ ai, nhÆ°ng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết nguy hiểm có thể xảy ra cho những ngÆ°á»i dùng các loại thuốc sau:
Äiá»u quan trá»ng là bạn phải biết thuốc tiểu Ä‘Æ°á»ng của mình có nguy cÆ¡ gây hạ Ä‘Æ°á»ng huyết hay không. Nếu bạn không chắc chắn vá» Ä‘iá»u nà y, hãy Ä‘á»c tá» thông tin hÆ°á»›ng dẫn bệnh nhân Ä‘i kèm vá»›i má»—i loại thuốc hoặc trao đổi vá»›i bác sÄ© của bạn. Nguyên nhân gây hạ Ä‘Æ°á»ng huyết là gì? Dù thuốc là yếu tố chÃnh liên quan đến tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết ở những ngÆ°á»i bị tiểu Ä‘Æ°á»ng, nhÆ°ng các yếu tố khác cÅ©ng có thể là m tăng nguy cÆ¡ hạ Ä‘Æ°á»ng huyết. Các yếu tố liên quan đến nguy cÆ¡ cao gây hạ Ä‘Æ°á»ng huyết bao gồm:
Bạn có thể thá»±c hiện các bÆ°á»›c để giảm nguy cÆ¡ của các yếu tố gây hạ Ä‘Æ°á»ng huyết. Hạ Ä‘Æ°á»ng huyết nguy hiểm nhÆ° thế nà o?Các triệu chứng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết có thể xuất hiện từ nhẹ đến nặng. Hạ Ä‘Æ°á»ng huyết nhẹ thÆ°á»ng có thể tá»± Ä‘iá»u trị hoặc được xem là bình thÆ°á»ng ở mức Ä‘á»™ nà o đó cho ngÆ°á»i Ä‘ang dùng insulin. Tình trạng nà y không liên quan đến các vấn Ä‘á» vá» sức khá»e lâu dà i trừ khi chúng xảy ra rất thÆ°á»ng xuyên hoặc xảy ra trong má»™t khoảng thá»i gian dà i. Tuy nhiên, tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết nặng sẽ cần ngÆ°á»i khác Ä‘iá»u trị và có thể phải gá»i cấp cứu. Tình trạng nà y có thể gây nguy hiểm ngay láºp tức nếu không được Ä‘iá»u trị tức thì. Hạ Ä‘Æ°á»ng huyết nặng có khả năng gây hôn mê và tá» vong tuy trÆ°á»ng hợp nà y hiếm gặp. Là m thế nà o để Ä‘iá»u trị hạ Ä‘Æ°á»ng huyết?Hạ Ä‘Æ°á»ng huyết có thể nhanh chóng trở nên nguy hiểm nếu không được Ä‘iá»u trị. Vì váºy, Ä‘iá»u quan trá»ng là ngay khi bạn phát hiện hoặc xác nháºn bị hạ Ä‘Æ°á»ng huyết, hãy tiến hà nh Ä‘iá»u trị ngay láºp tức. Äể Ä‘iá»u trị hạ Ä‘Æ°á»ng huyết, bạn cần khoảng 15 đến 20 gram carbohydrate tác dụng nhanh. Carbohydrate tác dụng nhanh là thá»±c phẩm dá»… dà ng chuyển hóa thà nh Ä‘Æ°á»ng trong cÆ¡ thể, nhÆ° kẹo, nÆ°á»›c trái cây, nÆ°á»›c ngá»t thông thÆ°á»ng – không phải loại dà nh cho ngÆ°á»i ăn kiêng, hoặc viên glucose. Thá»±c phẩm chứa chất béo hoặc chất đạm không phải là thứ giúp Ä‘iá»u trị tốt cho tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết, vì chất béo và chất đạm có thể là m cháºm sá»± hấp thu Ä‘Æ°á»ng trong cÆ¡ thể. Viên glucose là má»™t phÆ°Æ¡ng pháp Ä‘iá»u trị lý tưởng vì chúng tác dụng rất nhanh và giúp đẩy lùi tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết nhanh chóng. Ngoà i ra, chúng còn giúp đánh giá lượng Ä‘Æ°á»ng mà bạn Ä‘ang sá» dụng tÆ°Æ¡ng đối dá»… dà ng. Äôi khi, việc đánh giá lượng Ä‘Æ°á»ng mà bạn Ä‘ang sá» dụng trong các loại thức uống có Ä‘Æ°á»ng sẽ hÆ¡i khó khăn nhÆ°ng chúng vẫn là nguồn cung cấp Ä‘Æ°á»ng rất tốt trong trÆ°á»ng hợp khẩn cấp. 15-20g Ä‘Æ°á»ng có thể tìm thấy trong:
Kiểm tra lại Ä‘Æ°á»ng huyết của bạn sau 15 phút. Nếu Ä‘Æ°á»ng huyết vẫn còn dÆ°á»›i 70 mg/dL, hãy ăn má»™t loại carbohydrate  khác. Lặp lại việc nà y cho đến khi Ä‘Æ°á»ng huyết đạt Ãt nhất là 70 mg/dL. Khi nồng Ä‘á»™ Ä‘Æ°á»ng huyết đã trở lại mức bình thÆ°á»ng, Ä‘iá»u quan trá»ng là bạn phải ăn má»™t bữa ăn nhẹ hoặc bữa ăn chÃnh để giúp ổn định lượng Ä‘Æ°á»ng huyết. Äiá»u nà y còn giúp cÆ¡ thể bổ sung lượng glycogen dá»± trữ có thể đã cạn kiệt trong quá trình hạ Ä‘Æ°á»ng huyết. Nếu các triệu chứng của bạn nặng hÆ¡n, là m bạn không còn khả năng bổ sung Ä‘Æ°á»ng qua Ä‘Æ°á»ng miệng, bạn có thể cần phải tiêm glucagon hoặc truyá»n glucose qua Ä‘Æ°á»ng tÄ©nh mạch. Không Ä‘Æ°a thức ăn hoặc thức uống cho ngÆ°á»i rối loạn ý thức,  vì há» có thể hÃt các chất nà y và o phổi. Bạn nên là m gì khi hạ Ä‘Æ°á»ng huyết thÆ°á»ng xuyên?Nếu tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết xảy ra thÆ°á»ng xuyên, bạn cần thay đổi chế Ä‘á»™ ăn, hoạt Ä‘á»™ng thể chất, hoặc thuốc tiểu Ä‘Æ°á»ng. Hãy theo dõi các thá»i Ä‘iểm bạn bị hạ Ä‘Æ°á»ng huyết. LÆ°u ý những nguyên nhân có khả năng xảy ra, nhÆ° hoạt Ä‘á»™ng thể chất ngoà i ý muốn. Sau đó trao đổi lại vá»›i bác sÄ© của bạn. Nếu bạn có nguy cÆ¡ hạ Ä‘Æ°á»ng huyết nặng, hãy trao đổi vá»›i bác sÄ© để xem bạn có thÃch hợp dùng bá»™ dụng cụ glucagon tại nhà hay không. Thông thÆ°á»ng, những ngÆ°á»i bị tiểu Ä‘Æ°á»ng Ä‘ang Ä‘iá»u trị bằng insulin nên chuẩn bị sẵn bá»™ dụng cụ glucagon để dùng trong trÆ°á»ng hợp hạ Ä‘Æ°á»ng huyết khẩn cấp. Gia đình và bạn bè cần biết nÆ¡i để bá»™ dụng cụ nà y và được hÆ°á»›ng dẫn cách sá» dụng trÆ°á»›c khi xảy ra trÆ°á»ng hợp khẩn cấp. Thông tin nà y chỉ dà nh cho mục Ä‘Ãch cung cấp thông tin và không dùng để thay thế cho việc thăm khám tÆ° vấn vá»›i bác sÄ© chuyên khoa. Nếu bạn có câu há»i liên quan đến tình trạng sức khá»e, hãy trao đổi vá»›i bác sÄ© của bạn. |