Sau năm 1960 miền Bắc đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội, tiến hành xây dựng đất nước theo cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp và đã gặt hái được nhiều thành công. Tuy nhiên, theo thời gian cùng với sự đổi mới của thế giới và trong nước, cơ chế này đã lộ rõ nhiều hạn chế mà đòi hỏi Nhà nước cần có sự đồi mới để phát triển nhiều hơn. Cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp là gì? Đặc trưng ra sao? Ưu nhược điểm như thế nào? Hãy cùng Chúng tôi tham khảo bài viết dưới đây. Show Cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp là gì?Cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp là chính sách trong đó nền kinh tế hoạt động dưới sự trấn áp của Nhà nước về những yếu tố sản xuất cũng như phân phối về thu nhập . 
Bạn đang đọc: Cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp là gì? Các đặc trưng cơ bản của cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp– Nhà nước quản trị kinh tế đa phần bằng mệnh lệnh hành chính dựa trên mạng lưới hệ thống chỉ tiêu, pháp lệnh cụ thể áp từ trên xuống dưới. Nhà nước thiết kế xây dựng những chỉ tiêu một cách chủ quan, sau đó đưa xuống cho những doanh nghiệp, thậm chí còn cả hợp tác xã thực thi. Và việc cấp phép vốn, vật tư, giao nộp mẫu sản phẩm cho Nhà nước cũng đều nằm trong chỉ tiêu kế hoạch Nhà nước giao cho. Điều này, buộc những doanh nghiệp, hợp tác xã chỉ chăm sóc đến một yếu tố duy nhất đó là hoàn thành xong chỉ tiêu . – Cơ quan hành chính can thiệp quá sâu vào hoạt động giải trí sản xuất, kinh doanh thương mại của những doanh nghiệp. Những thiệt hại về vật chất do những quyết định hành động không đúng gây ra thì giá thành Nhà nước phải gánh chịu. Mặt khác, Nhà nước chỉ coi trọng kinh tế quốc doanh và kinh tế tập thể, điều này làm hạn chế sự tăng trưởng và góp phần vào nền kinh tế của những thành phần kinh tế khác. Hậu quả là cơ quan quản trị Nhà nước làm thay tính năng quản trị sản xuất kinh doanh thương mại của doanh nghiệp . – Quan hệ sản phẩm & hàng hóa – tiền tệ bị coi nhẹ, chỉ là hình thức, quan hệ hiện vật là hầu hết. Trong thời kỳ này, những công cụ như Chi tiêu, lãi suất vay, tiền lương chỉ vận dụng để đo lường và thống kê một cách hình thức. Giá cả không phản ánh quan hệ cung và cầu. Mặt khác, tiền lương được lao lý theo cấp bậc hành chính và thâm niên, tính theo chủ nghĩa trung bình, không tính theo hiệu suất cao lao động của mỗi người. Tất cả đó đã dẫn đến thực trạng khan hiếm sản phẩm & hàng hóa khiến đời sống chật vật không những về số lượng mà cả về chất lượng của nhiều loại sản phẩm . – Bộ máy quản trị cồng kềnh, nhiều cấp trung gian Hệ thống thể chế chưa đồng nhất, còn chồng chéo, thiếu thống nhất, thủ tục hành chính còn rườm rà, phức tạp, trật tự, kỷ cương chưa nghiêm. Tổ chức cỗ máy cồng kềnh nhiều tầng nấc, phương pháp quản trị hành chính vừa tập trung quan liêu vừa phân tán chưa thông suốt. Trong khi đó, đội ngũ cán bộ công chức còn nhiều điểm yếu về phẩm chất, niềm tin, nghĩa vụ và trách nhiệm . Đánh giá về cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấpThứ nhất: Về ưu điểm– Đối với kinh tế: Trong thời kỳ kinh tế còn tăng trưởng chủ yếu theo chiều rộng thì cơ chế này có tác dụng nhất định, nó cho phép tập trung tối đa các nguồn lực kinh tế vào mục đích chủ yếu trong từng giai đoạn và điều kiện cụ thể, đặc biệt trong quá trình công nghiệp hóa theo xu hướng ưu tiên phát triển công nghiệp nặng.
Xem thêm: Thận trọng thị trường đồ chay trôi nổi – Đối với văn hóa truyền thống : Biểu hiện rõ nhất của chính sách này là tuy những văn nghệ sĩ được tập hợp trong những hội sáng tác, nhưng cơ cấu tổ chức và cách thao tác của những hội này đa phần vẫn giống như mọi cơ quan hành chính sự nghiệp nhà nước. Văn nghệ sĩ chuyên nghiệp là những cán bộ trong biên chế, những viên chức ăn lương để sáng tác. Điều này có những mặt tốt, đã từng phát huy được hiệu suất cao . Thứ hai: Về hạn chế– Đối với kinh tế : Theo thời hạn, chính sách này ngày càng không tương thích với thực trạng của quốc gia. Nó làm thủ tiêu cạnh tranh đối đầu, ngưng trệ tân tiến khoa học – công nghệ tiên tiến, triệt tiêu động lực kinh tế so với người lao động, không kích thích tính năng động, phát minh sáng tạo của những đơn vị chức năng sản xuất kinh doanh thương mại. Chính điều này đã làm cho nền kinh tế rơi vào thực trạng ngưng trệ, khủng hoảng cục bộ . Quy luật sàng lọc không phát huy được tác dụng. Số lượng văn nghệ sĩ chuyên nghiệp đến một lúc nào đó sẽ vượt quá tỷ lệ cần thiết so với số dân, đồng thời cũng quá tải so với khả năng cung cấp vật chất của kinh tế đất nước.
Xem thêm: Cạnh tranh trên thị trường ngành thực phẩm và dịch vụ ăn uống Mặt khác, do bị “ viên chức hóa ”, văn nghệ sĩ không sống đa phần bằng sáng tác. Một số người trở thành quan chức đầu ngành, ngoài những quyền lợi và nghĩa vụ của những viên chức cấp cao, nếu vẫn sáng tác, họ còn được mặc nhiên hưởng độc quyền của lối “ khen chê theo chức vụ ”, và năng lực quan liêu hóa, xa rời đời sống nhân dân lại nhiều hơn những đồng nghiệp khác. Một số khác, dần dà tỏ rõ không có kĩ năng đặc biệt quan trọng, nhưng không bị luật sàng lọc gạt bỏ để chuyển nghề, cho nên vì thế rất dễ tìm đến những đề tài nhất thời, cục bộ, dễ chạy theo minh họa cho những chủ trường vốn chỉ có ý nghĩa nhất thời ngắn ngủi, tạo ra một số lượng quá lớn những tác phẩm xoàng xĩnh, nhạt nhẽo, vô thưởng vô phạt, hạ thấp trình độ chung của văn nghệ . Trên đây là câu trả lời và một số câu hỏi liên quan đến Cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp là gì? và một số vấn đề liên quan. Mong rằng đây sẽ là một nguồn tài liệu bổ ích có thể giúp Quý bạn đọc trong quá trình nghiên cứu và học tập. Nếu vẫn còn thắc mắc hoặc để biết thêm nhiều thông tin, Quý bạn đọc có thể liên hệ với chúng tôi để được tư vấn. Chúc các bạn học tập thật tốt. Xin cảm ơn.
Đề tài: Phân tích các đặc trưng của cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu, bao cấp .GVHD : Vũ Hải HàNhóm thực hiện : Nhóm 10• Phạm Thị Vân Anh 531153• Nguyễn Thị Hằng 541714• Bùi Thị Hạnh 541710• Bùi Văn Hoàng 531181• Phan Thị Thu Hương 541727• Trần Thị Mây 541735• Đinh Thị Thanh 541751• Hà Thị Thủy 542939• Phú Thị Ngọc Tú 541613Kết cấuPhần I : Phần mở đầuPhần II : Nội dung• Tìm hiểu về cơ chế• Đặc trưng cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu, bao cấp• Hình thức bao cấp• Ưu nhược điểm• Nhu cầu đổi mới cơ chếPhần III : Kết luận• Phần mở đầuNăm 1954 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta thănglợi, Hiệp định Giơ-ne-vơ về Đông Dương được kí kết. Đất nước ta tạm thời bị chia cắt thành hai miền Nam - Bắc. Miền Bắc nước ta hoàn toàn được giải phóng và tiến bước lên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội. Sau khi hoàn thành cải tạo xã hội chủ nghĩa, từ năm 1960 miền Bắc bắt đầu áp dụng cơ chế kinh tế kế hoạch hóa tập trung. Ngày 30/4/1975 cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước hoàn toàn thắng lợi, đất nước ta hoàn toàn thống nhất. Cả nước bước vào thời kỳ xây dựng và phát triển kinh tế-xã hội. Định hướng của Đảng và Nhà nước: xây dựng nền kinh tế theo mô hình KHH tập trung. Cơ chế này có những ưu điểm thích hợp cho hoàn cảnh hiện tại của đất nước lúc đó, nhưng cũng có nhiều hạn chế kìm hãm sự phát triển kinh tế của đất nước sau này. Vậy cơ chế đó như thế nào ? Có ưu nhược điểm gì ? Sau đây chúng ta sẽ cùng đi tìm hiểu.• Nội dung• Tìm hiểu về cơ chế• Khái niệmCơ chế có thể hiểu là hệ thống cùng với những quy tắc, phương thức nhằm vận hành hệ thống đó. Cơ chế kinh tế là bản thân nền kinh tế cùng với các hình thức hoạt động của nền kinh tế đó dưới tác động của các quy luật kinh tế và quy luật khác.Cơ chế quản lý kinh tế là là toàn bộ hệ thống pháp quy, gồm những hình thức,cách thức và phương tiện mà nhà nước sử dụng để quản lý và điều hành nền kinh tế.• Loại hình cơ chếLịch sử phát triển kinh tế đã trải qua ba loại hình cơ chế kinh tế : • Cơ chế kế hoạch hóa tập trung ( bàn tay hữu hình ) : Được hiểu cơ chế trong đó nền kinh tế vận động dưới sự kiểm soat của nhà nước về các yếu tố sản xuất cũng như phân phối về thu nhập. Nhà nước can thiệp sâu vào các hoạt động của nền kinh tế, không coi trọng các quy luật thị trường. Kinh tế Nhà nước và kinh tế tập thể giữ vai trò chủ đạo, các thành phần kinh tế khác hầu như không được chú trọng.• Cơ chế thị trường ( bàn tay vô hình ) : Sự vận động của nền kinh tế dưới tác động của quy luật thị trường như quy luật cung cầu, quy luật giá trị, quy luật cạnh tranh. Nhà nước hầu như không can thiệp hoặc can thiệp rất ít vào nền kinh tế.• Cơ chế hỗn hợp : Nền kinh tế vừa có sự can thiệp của nhà nước vừa tuân theo quy luật thị trường. Đây là cơ chế hiện nay nước ta đang áp dụng.• Quy trình kế hoạch hóaQuy trình kế hoạch hóa thực hiện theo công thức” Một lên, hai xuống”• Cái xuống thứ nhất: Bộ chính trị, Trung ương Đảng, Chính phủ giao cho ủy ban kế hoạch nhà nước tinh toán “ số liệu kiểm tra” rồi phân bổ chỉ tiêu cho các bộ, ngành, tỉnh. Sau đó, số liệu lại được chuyển xuống các cấp thấp hơn là các cục, vụ, xí nghiệp, công ty, xã, phường...• Cái lên: Mỗi cơ sở phải tự xây dựng kế hoạch của mình và trình lên cấp trên bằng cách cân đối giữa “ số liệu kiểm tra” được đưa xuống với số liệu điều tra tai cơ sở.• Cái xuống thứ 2: Kế hoạch cuối cùng được đưa ra sau khi cấp trên xem xét “ số liệu điều tra” và kế hoạch của cấp dưới. Kế hoạch này được trở thành chỉ tiêu pháp lệnh và giao lại xuống dưới.Quy trình kế hoạch hóa này thường được bắt đầu thực hiện từ cuối năm trước đến khoảng tháng 3 năm sau thì có các chỉ tiêu, pháp lệnh cụ thể. Tuy nhiên, cũng có khi xảy ra hiện tượng “ trễ” trong việc cân đối số liệu giữa các cấp và phải đến tháng 6 hoặc tháng 7 chỉ tiêu mới được đưa xuống. Khi đó, thời gian thực hiện kế hoạch sẽ ngắn hơn rât nhiều trong khi chỉ tiêu thường cao, gây khó khăn cho các cấp thực hiện.• Đặc trưng cơ chế• Nhà nước quản lý kinh tế chủ yếu bằng mệnh lệnh hành chính dựa trên hệ thống chỉ tiêu, pháp lệnh chi tiết áp đặt tư trên xuống dưới. Tính pháp lệnh thể hiện ở chỗ: Nhà nước xây dựng các chỉ tiêu một cách chủ quan, sau đó đưa xuống cho các doanh nghiệp, thậm chí cả hợp tác xã thưc hiện. Các doanh nghiệp hoạt động trên cơ sở của các quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và các chỉ tiêu pháp lệnh được giao. Tất cả phương hướng sản xuất, nguồn vật tư, tiền vốn, định giá sản phẩm, tổ chức nhà máy, nhân sự, tiền lương... đều do các cấp có thẩm quyền quyết định. Mọi sự thay đổi trong kế hoạch và tổ chức thực hiện đều phải báo cáo lên cơ quan chủ quản, khi nào được chấp nhận mới được triển khai.Hệ thống chỉ tiêu thể hiện ở chỗ: sản xuất cái gì, sản xuất bao nhiêu và phân phối cho ai? Cấp phát vốn, vật tư doanh nghiệp, doanh nghiệp giao nộp sản phẩm cho nhà nước cũng đều nằm trong chỉ tiêu kế hoạch Nhà nước giao cho. Nhà nước thực hiện chế độ bao cấp đối với mọi đơn vị cấp dưới và doanh nghiệp nhà nước, kể cả hợp tác xã. Đầu vào của các doanh nghiệp – các yếu tố sản xuất do nhà nước cấp hoàn toàn. Do vậy toàn bộ sản phẩm làm ra đều phải giao nộp lại cho nhà nước để nhà nước phân phối. Hợp tác xã cũng phải bán toàn bộ sản phẩm cho nhà nước với giá rất rẻ. Các doanh nghiệp chỉ quan tâm đên một vấn đề duy nhất đó là hoàn thành chỉ tiêu, dù cho chỉ tiêu đó có phi lý đến đâu. Bởi vì, doanh nghiệp không phải người định giá bán sản phẩm, không quan tâm đến cái gọi là lỗ hay lãi. Chế độ tài chính của nhà nước thực hiện theo nguyên tắc thu đủ, chi đủ. Nghĩa là Nhà nước sẽ thu lợi nhuận khi có lãi, và ngược lại cũng sẽ phải bù khi bị lỗ. Và trong cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp này lỗ thì nhiều mà lãi chẳng thấy đâu do không có sự gắn liền giữa quyền lợi và trách nhiệm của cấp thực hiện. |
