Có lẽ không có lĩnh vực nào ảnh hưởng đến cung cách hành xử của con người bằng tâm lý. Từ dạy dỗ con cái trong nhà, đến chính sách giáo dục tư/công, tư duy mua và bán/tiếp thị (marketing), văn hóa tập thể/tổ chức, quản lý thay đổi (change management), đào tạo nhân tài/lãnh đạo, tâm lý chiến v.v…, và đặc biệt là tác động chính trị. Mọi cuộc vận động hay thay đổi chính trị đều cần đến kiến thức nền tảng, nếu không phải là chuyên môn nhất, về tâm lý để mang lại hiệu quả và kết quả sau cùng. Ít có một lãnh đạo quân sự và chính trị nào quan tâm nhiều đến lĩnh vực tâm lý như Dwight D. Eisenhover, vị Tổng thống thứ 34 của Hoa Kỳ từ năm 1953 đến 1961, và cũng là Tổng tư lệnh tối cao của Lực lượng Viễn chinh Đồng minh trong Thế Chiến II, chỉ huy cuộc chiến từ châu Phi đến châu Âu. Sau Thế Chiến II, trong lá thư đề ngày 2 tháng Giêng 1946 gửi cho tướng Maxwell Taylor, lúc đó giữ vai trò Tổng Chỉ huy Học viện Quân sự West Point, một trong những trường đào tạo lãnh đạo quân sự và chính trị danh tiếng nhất của Hoa Kỳ, Tướng Eisenhover khuyến khích tướng Taylor xây dựng ngành tâm lý vào trong giáo trình của West Point vì ông cảm thấy rằng rất nhiều thất bại về lãnh đạo mà ông đã quan sát trong Thế Chiến II là kết quả của sự thiếu giáo dục và hiểu biết của cấp chỉ huy về tâm lý [1]. Trong lá thư Eisenhover viết cho Taylor, ông cho rằng ngành tâm lý thực tiễn và tâm lý áp dụng, từ lý thuyết đến thực hành, ít nhất cũng làm thức tỉnh phần lớn các học viên về sự cần thiết trong việc xử lý các vấn đề con người trên cơ sở con người để cải thiện khả năng lãnh đạo và xử lý nhân sự trong Quân đội nói chung. Theo giáo sư Michael D. Matthews, thành viên cao cấp của Khoa học Ứng xử và Lãnh đạo của học viện West Point, và là một trong các chuyên gia hàng đầu về lĩnh vực tâm lý quân sự, thì tâm lý là ngôi nhà tự nhiên cho ngành lãnh đạo học chính thức. Các học viên có thể chọn năm chương trình học sau đây: tâm lý thiết kế, lãnh đạo, quản lý, tâm lý và xã hội học. Và ít có trường đại học nào tại Hoa Kỳ cung cấp chương trình học một cách đa dạng như học viện West Point. Đó là nhờ sự quan tâm sâu sắc của Eisenhover hơn bảy thập niên qua. Giáo sư Matthews kết luận rằng sau cùng có lẽ Eisenhover đúng, vì kiến thức căn bản của tâm lý là bao gồm nhân cách, căng thẳng, kiên trì, học tập và trí nhớ, và hành vi xã hội, đều là những điều mà các nhà lãnh đạo cần biết để lãnh đạo một cách hiệu quả. Tâm lý trong thời đại này ngày càng đóng vai trò quan trọng, nhất là trong vai trò lãnh đạo thuộc mọi địa hạt và mọi cấp bậc. Nếu lãnh đạo không tốt thì không chỉ giảm hiệu lực và còn hiệu năng của nhân viên, và sau đó còn mất người. Chẳng hạn, tại Hoa Kỳ, 60 đến 70 phần trăm nhân viên làm việc không hết khả năng của mình, làm mất đi năng suất trị giá 450 tỷ đô la, và sau đó bỏ việc đi nơi khác không phải vì công ty mà vì lãnh đạo trực tiếp của mình [2]. Nhiều nghiên cứu khác cũng kết luận tương tự. Theo giáo sư, nhà nghiên cứu và cũng là nhà điều trị/thực hành tâm lý, Melania Greenberg, lãnh đạo chủ yếu là về con người, và những nhà lãnh đạo tài hoa nhất là bậc thầy của động lực và cảm hứng [3]. Công việc của người lãnh đạo, theo Greenberg, là “tạo ra và duy trì môi trường cảm xúc tích cực, trong đó sự căng thẳng và sự đòi hỏi phải làm việc trong một thế giới cạnh tranh và luôn thay đổi được bù đắp bằng sự hỗ trợ của đồng nghiệp, cơ hội phát triển, khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới, và chia sẻ những phần thưởng của thành công của tổ chức.” Khoa học thần kinh trong thập niên qua đã khám phá vô vàn kiến thức về chức năng cảm xúc nhưng rất nhiều lãnh đạo hiện nay vẫn không am tường về vấn đề này. Ba lĩnh vực quan trọng dựa trên tri thức tâm lý khoa học có thể giúp cho mọi lãnh đạo hiện nay trở nên hiệu quả hơn là: quản lý lo lắng và sợ hãi; xử lý thay đổi và bất định; và động viên người khác. Một, biết quản lý sợ hãi và lo lắng của mình và nhân viên khi bị áp lực để giữ vững tinh thần và tín nhiệm của nhân viên và khách hàng là cực kỳ quan trọng. Tâm lý giúp được điều này nếu chúng ta ý thức những cảm xúc của mình, không để bị phần não Amygdala chiếm đoạt lấy phần não lý trí pre-frontal cortex/PFC. Hai, bộ óc con người thích những tình huống quen thuộc và có thể dự đoán được, và đương nhiên không thích rủi ro, cho nên nó nhìn thay đổi và bất định như là mối đe dọa. Hiểu được như thế, lãnh đạo tập làm quen và chịu đựng những khó chịu về cảm xúc để rộng mở tiếp thu các thông tin mới để cân nhắc, tính toán và rà soát lại chiến lược, thử thách và cơ hội đang gặp phải. Ba, con người chúng ta tự nhiên được động viên để tối đa hóa phần thưởng và tránh đau đớn. Vì thế khi lãnh đạo trừng phạt nhân viên vì lỗi lầm hay vì những lý do khác, họ giết chết sự sáng tạo, nhưng nếu họ xem lầm lỗi là cơ hội để học hỏi và phát triển, và ai mà không lầm lỗi, nó sẽ giúp cho nhân viên phát triển kỹ năng và muốn thử tìm các giải pháp mới, sáng tạo và tốt hơn. Hiểu được động cơ con người, lãnh đạo có thể tối đa hóa sự tham dự và cam kết của nhân viên mình vì ai cũng muốn thấy mình có giá trị và các đóng góp của mình được trân trọng. Những lãnh đạo thất bại chủ yếu là vì thiếu kinh nghiệm và kỹ năng làm việc với người khác. Như đã trình bày trong loạt bài về Abraham Lincoln, tài năng xuất chúng của ông nằm ở chỗ ông hiểu tâm lý con người, nhất là những nhu cầu cảm xúc cá nhân của tất cả những người ông làm việc với. Alphabet/Google là một trong những công ty thành công nhất và mô hình tiêu biểu trong thời đại nay vì nó tạo ra môi trường làm việc hiệu quả nhất. Họ nghiên cứu và hiểu rõ rằng an toàn tâm lý là tiêu chí quan trọng nhất để một đội làm việc với nhau hiệu quả nhất. Chúng ta, ở trong bất cứ vai trò nào, là cha hay mẹ, anh hay chị, giáo viên hay công chức, lãnh đạo quốc gia hay một hội sinh viên v.v…, khi hiểu được điều này và biết áp dụng thì kết quả làm việc của mình sẽ tích cực và hiệu năng hơn nhiều. Như thế, chúng ta cũng hiểu được vì sao những nền chính trị và văn hóa chuyên sử dụng tối đa bạo lực và sợ hãi không thể tiến bộ, nhất là về sự phát triển con người toàn diện. Đúng ra những tác hại do các chính sách cai trị này là vô cùng lớn lao, mà bài thơ “Từ Vượn Lên Người” của Nguyễn Chí Thiện đã phản ảnh thực tế này. Cách sử dụng bạo lực, trừng phạt, chửi mắng, đe dọa v.v…, ngay cả với những người thân thương nhất, với con cái của mình, vẫn còn hiện hữu rộng rãi trong mọi tầng lớp xã hội vì chính chúng ta đã từng là nạn nhân. Không ý thức, chúng ta sẽ tiếp tục nuôi dưỡng và lan truyền từ đời này sang đời khác những thứ tệ hại nhất. Tôi tin rằng con người và đất nước Việt Nam có thể vượt qua các chướng ngại, và có thể trở thành cao siêu, lớn mạnh và vĩ đại, vì chúng ta có khả năng như bao dân tộc khác. Nhưng với điều kiện là chúng ta hiểu được bản chất con người, tức thẩm thấu tâm lý và quyết tâm áp dụng nó. Khoa học thần kinh và tâm lý nói chung là kiến thức vô cùng quan trọng và là phương tiện để giúp chúng ta xây dựng một xã hội văn minh và tiến bộ, một đất nước dân chủ và nhân bản, cách đối xử với nhau hài hòa và nhân ái, để góp phần mang lại những cái hay nhất từ con người (bring out the best in people) thay vì mang ra những cái tệ hại nhất (bring out the worst in people) mà các chế độ cường quyền đã làm. Chúng ta có thể nhận ra và nỗ lực giúp cho các thế hệ mai sau vượt qua chính mình để vươn lên cùng với các nền văn minh khác. Phạm Phú Khải Tài liệu tham khảo: 1. Michael D. Matthews, “Psychology and the Study of Leadership”, Psychology Today, 14 June 2014. 2. Victor Lipman, “People Leave Managers, Not Companies”, Forbes, 4 August 2015. 3. Melanie Greenberg, “Why Today's Leaders Need to Know Psychology”, Psychology Today, 25 September 2013. GD&TĐ - Triển khai Thông tư 31 của Bộ GD&ĐT về công tác tư vấn học đường, trong đó, bồi dưỡng năng lực tư vấn cho giáo viên phổ thông và công tác tư vấn cho học sinh là vấn đề cấp thiết được đặt ra trước thềm năm học mới. Báo GD&TĐ đã có cuộc trao đổi với TS Hoàng Trung Học, Chuyên gia Tư vấn tâm lý học đường, Trưởng khoa Giáo dục, Học viện Quản lý Giáo dục xung quanh vấn đề này.
Chú trọng đến nền tảng kiến thức tâm lý học Thưa TS Hoàng Trung Học, ông đánh giá vai trò của công tác tư vấn tâm lý học đường trong trường phổ thông hiện nay như thế nào? Nhiều công trình nghiên cứu trong lĩnh vực Tâm lý học, Giáo dục học, Xã hội học đã chỉ ra rằng, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của xã hội hiện đại, đời sống tâm lý của mỗi cá nhân cũng đang chịu nhiều ảnh hưởng tiêu cực, đặc biệt là trẻ em, học sinh – những cá nhân đang trong giai đoạn định hình và phát triển nhân cách. Trong nhà trường, hiện có một số vấn đề tâm lý nổi cộm như: Bạo lực học đường, sức ép học tập, rối nhiễu hành vi, nghiện game, mất hứng thú học tập, khủng hoảng giá trị sống… đang có ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng của quá trình giáo dục. Bên cạnh những vấn đề tâm lý phức tạp có xu hướng ngày càng phổ biến ở học sinh, những vấn đề của hệ thống giáo dục như: Chưa chú trọng đến giáo dục đạo đức, hướng nghiệp cho học sinh; việc phân luồng học sinh chưa phù hợp; phương pháp dạy học còn mang tính kinh viện, giáo điều… chỉ có thể được giải quyết triệt để bằng việc vận dụng tốt những tri thức tâm lý học vào nhà trường. Ở đây, chuyên gia tâm lý học đường không chỉ làm công tác tư vấn cho học sinh mà còn cố vấn về nghiệp vụ sư phạm và quản lý cho giáo viên, Ban giám hiệu. Nói cách khác, với nền tảng là kiến thức tâm lý học trường học, vai trò của các chuyên gia tâm lý rất quan trọng trong việc tháo gỡ các vướng mắc cho học sinh và cố vấn về nghiệp vụ giảng dạy, giáo dục cho giáo viên. Học viện Quản lý Giáo dục là nơi đào tạo bồi dưỡng và cấp chứng chỉ bồi dưỡng năng lực tư vấn cho giáo viên phổ thông, ông có thể cho biết, trong nội dung chương trình tập huấn, vấn đề cơ bản nhất đặt ra là gì? Triển khai Thông tư 31 của Bộ GD&ĐT về công tác tư vấn học đường, chúng tôi đặc biệt chú trọng đến nền tảng kiến thức tâm lý học về những vấn đề tâm lý của học sinh và những kiến thức về hoạt động tư vấn trong nhà trường. Đây là cơ sở quan trọng để bồi dưỡng các kỹ năng tư vấn, hỗ trợ tâm lý cho cán bộ tư vấn tâm lý. Tuy nhiên, tư vấn tâm lý là một nghề, một nghiệp vụ rất phức tạp, để làm tốt đòi hỏi mỗi cán bộ tư vấn phải luôn tự học, tự bồi dưỡng những kiến thức về tâm lý học trong suốt quá trình hoạt động nghiệp vụ sau này.
Kết nối với các chuyên gia lâm sàng hỗ trợ tâm lý Khi các GV được tham gia bồi dưỡng đều là các GV chuyên trách (có thể là GV chủ nhiệm, GV hoạt động Đoàn, Đội…), qua quá trình bồi dưỡng, tập huấn họ sẽ đạt được những yêu cầu gì? Theo mô hình tâm lý học trường học trên thế giới, những người làm công tác tư vấn trong nhà trường là những chuyên gia được đào tạo một cách chuyên nghiệp về tâm lý học giáo dục, học chuyên sâu về Tâm lý học lâm sàng. Hiện tại, Học viện Quản lý giáo dục là nơi đào tạo các chuyên gia Tâm lý học giáo dục và Thạc sĩ Tâm lý học lâm sàng hướng tới mô hình chuyên nghiệp này. Tuy nhiên, trong giai đoạn chuyển giao, theo Thông tư 31, các nhà trường sử dụng đội ngũ giáo viên và cán bộ Đoàn, Đội hiện có, kiêm nhiệm thêm công tác tư vấn học đường. Theo tôi, đây là những người có thể làm công tác hỗ trợ tâm lý cho học sinh một cách bán chuyên nghiệp, mang tính chức năng. Chương trình bồi dưỡng sẽ giúp cán bộ tư vấn có những hiểu biết về những khó khăn tâm lý của học sinh và các phương pháp tư vấn, hỗ trợ giải quyết vấn đề. Thông qua chương trình này, chúng tôi kỳ vọng, các học viên có thể triển khai các chương trình phòng ngừa những vấn đề tâm lý cho học sinh; có thể triển khai các buổi tư vấn nhóm cho nhóm học sinh có chung vấn đề cần hỗ trợ và bước đầu có thể tiến hành ca tư vấn cá nhân cho những học sinh bị rỗi nhiễu tâm lý. Riêng đối với những trường hợp trầm trọng, các cán bộ tư vấn học đường phải có khả năng phát hiện, kết nối với các chuyên gia lâm sàng tại các cơ sở hỗ trợ cao hơn. Tại đây, các chuyên gia sẽ tiến hành các kỹ thuật trị liệu chuyên biệt để can thiệp, trợ giúp học sinh. Điều kiện đảm bảo cho cán bộ, giáo viên trong hoạt động tư vấn cho học sinh là gì? Điều kiện tối thiểu để cán bộ, giáo viên của các nhà trường có thể đảm nhận công tác tư vấn tâm lý cho học sinh là cần được bồi dưỡng theo chương trình của Bộ GD&ĐT. Tuy nhiên, đây chỉ là yêu cầu tối thiểu. Để làm tốt công việc, cán bộ tư vấn tâm lý cần thường xuyên tự học, có tinh thần nhân văn, có mong muốn hỗ trợ học sinh. Đây là điều kiện tối quan trọng, là đạo đức nghề nghiệp của người làm công tác tư vấn tâm lý. Bên cạnh đó, lãnh đạo các nhà trường cũng cần nhận thức được tầm quan trọng của công tác tâm lý học đường trong việc giải quyết các vấn đề giáo dục, cải tiến chất lượng giảng dạy. Cần tạo điều kiện về cơ sở vật chất và quan tâm đúng mức đến đội ngũ cán bộ tư vấn học đường. Cần tạo ra những mạng lưới liên kết theo chiều dọc với các cơ sở đào tạo và hỗ trợ tâm lý chuyên nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn ông!
 GD&TĐ - Hiện sức gió mạnh nhất vùng gần tâm bão số 4 (bão Noru) giật trên cấp 17, cách đất liền Đà Nẵng-Quảng Ngãi khoảng 360km... GD&TĐ - Để đạt được mục tiêu về xây nhà vệ sinh trường học, ngoài việc đẩy mạnh xã hội hoá, cần những giải pháp căn cơ và tầm nhìn dài hạn. GD&TĐ - VOCA giúp HS, SV Việt Nam cải thiện khả năng tiếng Anh, ứng dụng hiện có hơn 500 khóa học tiếng Anh, với nhiều phương pháp học tập khác nhau. GD&TĐ - Cựu phó chủ tịch tỉnh Phú Yên Nguyễn Chí Hiến sẽ hầu tòa trong vụ án bán sỉ đất thuộc dự án khu dân cư phía bắc khu đô thị mới Nam TP. Tuy Hòa. GD&TĐ - Ngay khi thấy trẻ có những biểu hiện sợ hãi hay buồn chán mỗi khi đến trường, cha mẹ nên tìm hiểu kỹ nguyên nhân để có hướng giải quyết. GD&TĐ - Trước tình hình số lượng trẻ mắc Adenovirus phải nhập viện tăng cao, Sở Y tế Hà Nội yêu cầu các bệnh viện bố trí đủ giường điều trị. GD&TĐ - Trong chương trình Góc nhìn trên kênh SCTV (Indonesia), người dẫn chương trình đã tiết lộ mức lương của HLV Shin Tae-yong. GD&TĐ - Trường Đại học Cửu Long thông báo tuyển sinh bổ sung hệ Đại học chính quy năm 2022. Thủ môn Đặng Văn Lâm, hậu vệ Hồ Tấn Tài, tiền vệ Mạc Hồng Quân, Nghiêm Xuân Tú, tiền đạo Hà Đức Chinh có các cô vợ và bạn gái vừa xinh đẹp vừa giỏi kiếm tiền. Chuyên gia Felix Mendoza của Philippines nhận định: "Nên trao luôn ngôi vô địch toàn đoàn SEA Games 32 cho Campuchia". GD&TĐ - Nằm ở độ sâu 40m dưới biển Baltic, đường hầm Fehmarnbelt sẽ nối giữa Đức và Đan Mạch, rút ngắn thời gian đi lại giữa hai nước khi mở cửa năm 2029. GD&TĐ - Từ 7h sáng 27/9, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp trực tuyến với 8 tỉnh ứng phó khẩn cấp với bão số 4 (bão Noru). GD&TĐ - Sở GD&ĐT TPHCM vừa có hướng dẫn thực hiện dự toán ngân sách năm 2022 và triển khai xây dựng dự toán ngân sách năm 2023. GD&TĐ -Đối với các trẻ có cơ địa miễn dịch suy giảm, bệnh có thể trầm trọng và tử vong khi mắc Adenovirus. GD&TĐ -Cơ quan chức năng đề nghị truy tố cựu Chủ tịch Hội đồng thành viên CNS Nguyễn Hoành Hoa, và cựu Tổng Giám đốc Chu Tiến Dũng. GD&TĐ - Bộ Y tế phát hành "Vũ điệu 2K+" trong chiến dịch truyền thông "Vì một Việt Nam vững vàng và khỏe mạnh". GD&TĐ -Tình trạng tân sinh viên bị lừa đảo yêu cầu đóng học phí mới được nhập học không phải là chuyện mới.
GD&TĐ - Liên minh cánh hữu do đảng Anh em Italy đứng đầu đã giành chiến thắng, mở đường cho bà Giorgia Meloni trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên của Italy.
GD&TĐ - Ngày 26/9, Tổng thống Putin đã chính thức trao quyền công dân Nga cho Edward Snowden – cựu nhà thầu của Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ (NSA). GD&TĐ - Vững vàng chuyên môn, tận tâm vì học trò, cô giáo Nguyễn Thị Hiền, Trường THCS thị trấn Yên Ninh là tấm gương sáng của giáo dục Ninh Bình. |
