Dị ứng thuốc kháng sinh gây ngứa

Dị ứng thuốc kháng sinh là một trong những trường hợp dị ứng thuốc phổ biến nhất. Tình trạng này có thể gây sốc phản vệ và tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Dị ứng thuốc kháng sinh là tình trạng cơ thể phản ứng với các hoạt chất có trong thuốc. Dựa vào mức độ dị ứng mà các triệu chứng phát sinh có thể phân cấp từ nhẹ đến nghiêm trọng.

Dị ứng thuốc thường bị nhầm lẫn với tác dụng phụ và tình trạng sử dụng quá liều. Tuy nhiên phản ứng dị ứng thường không bị ảnh hưởng bởi liều lượng và tần suất sử dụng.

Ở những người bị dị ứng, hệ miễn dịch xem thành phần trong thuốc là dị nguyên và phản ứng bằng cách sản sinh kháng thể để đối kháng với dị nguyên này.

Tuy nhiên các kháng thể được hệ miễn dịch sản sinh có xu hướng kích thích các thành phần trung gian như histamine, serotonin,… và làm phát sinh các triệu chứng dị ứng.

Dị ứng có thể xảy ra với tất cả các loại thuốc, trong đó phổ biến nhất là kháng sinh (chiếm đến 50%).

Nhóm kháng sinh có khả năng dị ứng cao nhất là penicillin (Amoxicillin, Oxacillin, Ampicillin,…). Sau đó là kháng sinh nhóm cephalosporin (Cefaclor, Cephalexin, Cefadroxil, Cefdinir, Cefixime, Cefprozil,…).

Khi dị ứng một loại kháng sinh, bạn có thể có khả năng dị ứng chéo với các kháng sinh cùng nhóm. Vì vậy khi có tiền sử dị ứng thuốc, cần thông báo với bác sĩ để được xem xét và cân nhắc loại thuốc thích hợp.

Dị ứng thuốc kháng sinh có thể xuất phát từ những nguyên nhân sau:

• Người có cơ địa dễ dị ứng
• Có người thân cận huyết bị dị ứng thuốc
• Thuốc quá hạn sử dụng và có màu sắc thay đổi
• Tự ý dùng thuốc không qua tham vấn bác sĩ chuyên khoa

Các triệu chứng dị ứng thuốc được chia thành nhiều cấp độ khác nhau, bao gồm:

Dị ứng thuốc nhẹ (thường xảy ra sau khi uống thuốc hoặc sau đó khoảng 30 – 60 phút)

• Phát ban, nổi mề đay và mẩn ngứa tại chỗ hoặc lan rộng ra toàn thân.
• Bùng phát cơn hen suyễn và khó thở do ống phế quản bị co thắt.
• Giảm huyết áp do giãn các mao mạch.
• Nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng,… do cơ trơn của đường tiêu hóa bị co thắt.

Dị ứng thuốc nghiêm trọng (xảy ra sau vài giờ hoặc vài ngày dùng thuốc)

• Hội chứng Stevens – Johnson: Hội chứng này là một trong những tổn thương da do dị ứng kháng sinh Penicillin, Tetracyllin, Streptomycin và Ampicillin. Dấu hiệu nhận biết: Ngứa toàn thân, nóng ran, mệt mỏi, nổi ban đỏ, các niêm mạc ở hốc (mắt, mũi, tai,…) có xu hướng loét và hoại tử, sốt cao và có xuất hiện bọng nước trên da.
• Hội chứng Lyell (Nhiễm độc hoại tử thượng bì): Triệu chứng này thường gặp ở những người bị dị ứng Penicillin, Streptomycin, Cephalosporin,… Dấu hiệu nhận biết: Sốt cao, ngứa khắp người, choáng váng, mệt mỏi, da xuất hiện các đốm xuất huyết, sau đó các vùng da này tách khỏi tổ chức da. Tổn thương do hội chứng Lyell có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến gan, thận, phổi, gây rối loạn chuyển hóa hoặc thậm chí dẫn đến tử vong.

Dị ứng thuốc rất nghiêm trọng/ sốc phản vệ (triệu chứng phát sinh nhanh, thường là sau khi dùng thuốc)

• Tím tái
• Khó thở
• Suy tuần hoàn
• Trụy tim mạch

Sốc phản vệ có thể gây tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Ngay khi xuất hiện các triệu chứng dị ứng thuốc kháng sinh, cần ngưng sử dụng và gọi cấp cứu ngay lập tức. Trong thời gian chờ xe cấp cứu, nên để bệnh nhân nằm ngửa, đầu thấp và chân cao để tránh hạ huyết áp đột ngột.

Hầu hết các trường hợp dị ứng thuốc đều được điều trị hỗ trợ (đảm bảo chức năng hô hấp và truyền dịch). Sau đó bác sĩ có thể sử thuốc Adrenalin để ổn định huyết áp và giảm nguy cơ tử vong.

Tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc điều trị tình trạng dị ứng kháng sinh tại nhà. Tình trạng này có thể gây nguy hiểm và dẫn đến tử vong nếu loại thuốc được sử dụng cũng có khả năng kích thích phản ứng dị ứng.

Một số biện pháp dân gian như uống nước chanh hoặc nước đậu xanh giã nát để chữa dị ứng thuốc kháng sinh chưa được chứng minh trên phương diện khoa học. Vì vậy tránh tình trạng tự ý áp dụng các biện pháp này.

Dị ứng thuốc là tình trạng nguy hiểm, có thể gây sốc phản vệ và dẫn đến tử vong. Vì vậy khi dùng bất cứ loại thuốc nào, bạn cũng cần thực hiện những biện pháp để dự phòng phản ứng này.

Các biện pháp giúp phòng ngừa dị ứng thuốc kháng sinh, bao gồm:

• Chỉ dùng thuốc khi có yêu cầu và chỉ định của bác sĩ. Tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc dựa trên những biểu hiện và triệu chứng lâm sàng.
• Thông báo với bác sĩ tiền sử dị ứng để được tư vấn loại thuốc phù hợp.
• Không dùng thuốc của người khác – ngay cả khi bạn có triệu chứng tương tự họ.
• Tuyệt đối không tiếp tục sử dụng thuốc quá hạn, mất nhãn hoặc có dấu hiệu hư hại (đổi màu, kết tủa, ẩm mốc,…).
• Đọc kỹ hướng dẫn in trên bao bì thuốc trước khi sử dụng.
• Khi xuất hiện các triệu chứng như khó thở, nổi mề đay, ngứa da,… sau khi uống thuốc, cần ngưng sử dụng và đến bệnh viện trong thời gian sớm nhất.
• Không sử dụng lại loại thuốc đã từng bị dị ứng. Sử dụng lần thứ 2 có thể làm phát sinh phản ứng dị ứng nghiêm trọng, thậm chí gây sốc phản vệ.
• Tương tác cũng là một trong những nguyên nhân kích thích triệu chứng dị ứng. Vì vậy bạn nên thông báo với bác sĩ những loại thuốc đang sử dụng để hạn chế tình trạng này.
• Khi dùng kháng sinh, nên uống thuốc vào một thời gian cố định trong ngày. Đồng thời cần uống nhiều nước để làm giảm nguy cơ quá mẫn.

Dị ứng thuốc kháng sinh là một trong những trường hợp dị ứng thuốc phổ biến nhất. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến kết quả điều trị mà còn đe dọa đến tính mạng. Vì vậy bạn cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ về loại thuốc, liều lượng và thời gian sử dụng để hạn chế những rủi ro phát sinh.

Dị ứng thuốc là một phản ứng quá mức xảy ra khi dùng hoặc tiếp xúc với thuốc bằng đường uống, tiêm, bôi da, niêm mạc, nhỏ mắt,mũi... dẫn đến các biểu hiện có hại cho sức khoẻ của người bệnh. Tuỳ theo cơ địa mà người dùng thuốc có thể bị dị ứng với bất cứ thuốc nào. Trường hợp dị ứng thuốc nặng, người bệnh có thể bị sốc phản vệ và thậm chí có thể dẫn đến tử vong.

1. Dị ứng thuốc là gì?

Dị ứng thuốc là phản ứng quá mức, bất thường, có hại cho người bệnh khi dùng hoặc tiếp xúc với thuốc, do đã có giai đoạn mẫn cảm và gây ra những phản ứng tại chỗ hoặc toàn thân.

Dị ứng thuốc không phụ thuộc vào liều dùng và có tính mẫn cảm chéo, nếu dùng hoặc tiếp xúc lại với thuốc hoặc thuốc cùng nhóm với thuốcđã gây dị ứng thì phản ứng dị ứng sẽ nặng hơn và có thể gây tử vong.

Dị ứng thuốc biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau, phần lớn những phản ứng dị ứng thông thường xuất hiện ở trên da như mẩn đỏ, sẩn ngứa,… Người dị ứng thuốc thường dị ứng với một số loại thuốc như dị ứng thuốc kháng sinh, vitamin dạng tiêm, dị ứng paracetamol, dị ứng thuốc gây tê, thuốc gây ngủ, giãn cơ, một số thuốc nội tiết tố...

2. Một số biểu hiện dị ứng thuốc

- Nổi mày đay:

+ Là biểu hiện hay gặp và là triệu chứng ban đầu của phần lớn các trường hợp dị ứng thuốc, trong đó có những dị ứng thuốc rất nặng.
+ Tất cả các loại thuốc đều có thể gây nên tình trạng nổi mề đay nhưng đa số là dị ứng thuốc kháng sinh, vắc-xin, huyết thanh, thuốc chống viêm, giảm đau, hạ sốt...
+ Có thể xuất hiện sau dùng thuốc từ 5-10 phút đến vài ngày tuỳ theo từng loại thuốc gây dị ứng và cơ địa người bệnh. Người bệnh có cảm giác nóng bừng, ngứa, trên da nổi ban cùng sẩn phù. Trường hợp nặng kèm theo với mề đay có thể đau bụng, đau khớp, chóng mặt, buồn nôn, đau đầu, mệt mỏi, sốt cao...

- Nổi mẩn, ban đỏ:
+ Trên da xuất hiện nổi mẩn hoặc dạng ban sẩn hoặc ban dạng sởi, nhỏ như đầu đinh ghim ở thân mình và có thể liên kết lại với nhau tạo thành mảng, gây ngứa...
+ Ban đỏ có thể xuất hiện sau dùng thuốc khoảng 1 tuần và tồn tại đến một vài tuần.

- Phù Quincke:

+ Là một dạng mề đay khổng lồ với các biểu hiện sưng phù cục bộ dưới da, có thể gây ngứa và đau nhức. Nguyên nhân có thể do dị ứng thuốc kháng sinh, huyết thanh, hạ sốt, chống viêm, giảm đau...
+ Sau khi dùng thuốc, phù Quincke thường xuất hiện ở những vùng da mỏng, môi, cổ, quanh mắt, bụng, các chi, bộ phận sinh dục...
+ Kích thước phù Quincke thường to, có khi bằng bàn tay, nếu ở gần mắt có thể làm mắt híp lại, ở môi làm môi sưng to biến dạng.
+ Màu da phù Quincke bình thường hoặc hồng nhạt, đôi khi phối hợp với mày đay...
+ Phù Quincke biểu hiện ở mặt, thường khiến người mắc sưng to 2 mí mắt, môi và da mặt, kèm theo triệu chứng đau đầu, buồn nôn, còn biểu hiện ở họng, thanh quản là tình trạng bệnh gây nguy hiểm nhất khi gây ra khó thở, ho khan, mặt mất máu và tím tái. Bệnh nghiêm trọng có thể làm co thắt khí quản khiến bệnh nhân bịnghẹt thở, có thể tử vong nếu không được cấp cứu và chữa trị nhanh chóng, ở đường tiêu hóa còn khiến bệnh nhân tiêu chảy, nôn ói dữ dội.

- Hội chứng hồng ban đa dạng có bọng nước (Hội chứng Stevens - Johnson):

+ Đây là phản ứng dị ứng nặng, nguy hiểm. Hội chứng này có thể xuất hiện sau khi dùng thuốc vài giờ đến nhiều ngày sau đó.
+ Người bệnh thấy mệt mỏi, ngứa khắp người, có cảm giác nóng ran, sốt cao, nổi ban đỏ, nổi các bọng nước trên da, các hốc tự nhiên như mắt, miệng, họng, bộ phận sinh dục dẫn tới viêm loét, hoại tử niêm mạc các hốc này.
+ Có thể kèm theo tổn thương gan thận, thể nặng có thể gây tử vong.

- Hội chứng hoại tử tiêu thượng bì nhiễm độc (Hội chứng Lyell):

+ Hội chứng Lyell cũng là một trong những phản ứng dị ứng thuốc nặng, có thể xuất hiện vài giờ đến vài tuần sau khi dùng thuốc.
+ Người bệnh cảm thấy mệt mỏi, mất ngủ, sốt cao, ngứa khắp người, trên da xuất hiện các mảng đỏ, đôi khi có các chấm xuất huyết, vài ngày sau, lớp thượng bì tách khỏi da, khẽ động tới là trợt ra từng mảng
+ Có thể gây viêm gan, thận, tình trạng người bệnh thường rất nặng, nhanh dẫn tới tử vong.

3. Làm thế nào khi dị ứng thuốc?

Khi nhận thấy các triệu chứng dị ứng thuốc, người bệnh cần:

- Ngừng ngay thuốc đang tiêm, uống, bôi, nhỏ mắt, mũi,...
- Nếu dị ứng nhẹ, dùng các thuốc chống dị ứng.
- Trường hợp nặng như khó thở, rối loạn tiêu hóa, tức ngực, phát ban khắp người... Thì cầnphải nhanh chóng đưa người bệnh đến các trung tâm y tế để được cấp cứu kịp thời.
- Người bệnh phải ghi nhớ loại thuốc gây ra dị ứng cho cơ thể mình, thông báo cho bác sĩ biết loại thuốc mình đã từng bị dị ứng, để bác sĩ chỉ định thuốc khác điều trị thay thế .

4. Một số biện pháp phòng và hạn chế dị ứng thuốc

Tình trạng dị ứng đối với một loại thuốc xảy ra ở những lần sau đều trầm trọng hơn lần trước. Việc dùng thuốc chống dị ứng chỉ mang tính chất tạm thời chứ không giải quyết được căn nguyên dị ứng. Do đó, cách tốt nhất là không để bị dị ứng và phải dự phòng. Người bệnh cần tuân theo những quy tắc sau:

- Không tự điều trị, chỉ dùng thuốc theo đơn của thầy thuốc.
- Không dùng thuốc theo sự mách bảo của người khác, không dùng đơn thuốc của người khác hoặc đưa đơn thuốc của mình cho người khác sử dụng.
- Khi đi khám bệnh hoặc đến nhà thuốc mua thuốc thì phải thông báo cho bác sĩ hoặc dược sĩ biết những loại thuốc mà mình đã bị dị ứng trước đây và những loại thuốc hiện đang dùng để được hướng dẫn sử dụng thuốc hợp lý, an toàn.

- Khi có những dấu hiệu bất thường sau khi dùng thuốc: Sốt, mệt mỏi khác thường, choáng váng, chóng mặt, buồn nôn, ngứa nổi mẩn trên da…cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được khám, điều trị.